Lisanne Meinen

• Doctoraatsverdediging: 29 november 2024, 15 uur
• Promotiezaal Grauwzusters en online
  
• Promotoren: Kristien Hens en Leni Van Goidsenhoven
  
• ​Inschrijven via dit formulier
  

Abstract

In dit proefschrift onderzoek ik hoe video games op een moreel verantwoorde wijze kunnen bijdragen aan de omgang met neurodiversiteit in onze samenleving. In de media en om ons heen is de term neurodiversiteit inmiddels niet meer weg te denken. Dit begrip duidt aan dat mensen op een veelvoud aan manieren kunnen denken, voelen, handelen, beleven, en communiceren, de ene manier in principe niet beter of wenselijker dan de andere. Hoewel de terminologie aan populariteit wint, wordt het kritisch potentieel van neurodiversiteitsdenken nog lang niet altijd benut. De Westerse maatschappij is gebouwd op bepaalde normen omtrent (cognitief) functioneren, waardoor sommige mensen zich veel meer moeten aanpassen dan andere, regelmatig met bijvoorbeeld angst of depressie als gevolg. Ook hebben sommige mensen een hogere ondersteuningsnood dan anderen, maar wordt dit nog te vaak gekaderd als een individuele in plaats van een maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Culturele uitingen zoals video games zijn bij uitstek een plaats waar heersende normatieve ideeën over cognitief functioneren (bijvoorbeeld socialiteit, perceptie, en aandacht) worden gereproduceerd en/of uitgedaagd. Daarnaast vormt de game-industrie een steeds fundamenteler onderdeel van de culturele sector. Genuanceerde representaties van neurodivergentie in video games zijn echter nog beperkt, en zowel gamedesign als -onderzoek hanteert nog vaak een top-down benadering die zich beperkt tot een instrumenteel en medisch perspectief. In dit proefschrift verbind ik daarom inzichten vanuit kritische handicap- en neurodiversiteitstheorie met video games om te analyseren hoe neurodivergentie op verschillende manieren figureert in dit virtuele en interactieve cultureel medium. Ik stel dat video games via immersie, affect, en spelerskeuzes vaak een extra morele laag toevoegen die de betrokkenheid en verantwoordelijkheid van spelers ten opzichte van de representatie van neurodiversiteit vergroot.

Mijn onderzoek richt zich specifiek op culturele representatie, fenomenologisch begrip, en het speculatieve vermogen van video games. Aan de hand van deze focus analyseer ik diverse single-player entertainment video games. Hoe illustreren, bestrijden of verruimen deze video games de betekenis van concepten als spel, empathie, (psycho)educatie, en sociale rechtvaardigheid? Ik analyseer hierbij zowel genre, vorm, inhoud als spelersperspectief. Ik pleit steeds voor het centraal stellen van de ervaringen van neurodivergente mensen in kennisvorming en game design met betrekking tot specifieke uitingen van neurodivergentie. Daarnaast helpt inzicht in de werking van neuronormativiteit om stereotypering in het narratieve en visuele ontwerp van video games tegen te gaan, en kan het bevragen van heersende opvattingen over de standaard speler ook spelontwerp verrijken.