“We werken aan digitale kaart van ons immuunsysteem”
Award voor Kris Laukens die uitzoekt waarom iedereen anders op een virus reageert
Prof. Kris Laukens (UAntwerpen) krijgt een onderscheiding van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO): hij ontwikkelt een digitale kaart van het immuunsysteem. Zo ontrafelen Laukens en collega’s waarom iedereen anders op een virus reageert.
Onderzoek op hoog niveau door Belgische wetenschappers in de kijker zetten en bekronen met een prijs: deze missie vertrouwt de AstraZeneca Foundation elk jaar toe aan de onafhankelijke jury’s van het FWO (Fonds Wetenschappelijk Onderzoek) en het FNRS (Fonds de la Recherche Scientifique). Om de twee jaar mogen ook de Koninklijke Academies voor Geneeskunde van België zo een prijs uitreiken. Bij de winnaars dit jaar: prof. Kris Laukens, bio-informaticus verbonden aan hetAdrem Data Lab van UAntwerpen.
Niet iedereen die met COVID-19 besmet raakte, kende hetzelfde ziekteverloop: sommigen werden zwaar getroffen, anderen waren slechts licht ziek of zelfs helemaal niet. Niet alleen bij een infectie, maar ook bij vaccinatie of immuuntherapie zien we dat elk van ons anders kan reageren. Een van de verantwoordelijken hiervoor is ons adaptief immuunsysteem.
Ontmoeting met de indringer
Om de heterogeniteit van de immuunreactie – en waarom die reactie bij iedereen verschillend is – beter te begrijpen, concentreerde het team van Kris Laukens zich op de T-lymfocyten of T-cellen, de cellen die de agressors van ons lichaam herkennen en vernietigen. Hij focust specifiek op hun interactie met het virus op het moment dat de cellen de indringer ontmoeten.
De onderzoeker legt uit: “T-lymfocyten zijn een essentieel onderdeel van het adaptieve immuunsysteem. Hun receptoren moeten de eiwitten, de zogeheten epitopen, van een virus correct herkennen. Ons team heeft gebruik gemaakt van machine learning om de onderliggende regels van deze interacties te ontcijferen, om de code ervan te kraken. Allemaal met de bedoeling te begrijpen waarom bepaalde interacties zich voordoen, maar ook om interacties te kunnen voorspellen voor receptoren van T-cellen die we nog niet eerder gezien hebben.”
Huidige en toekomstige bescherming
Dankzij de analyse van bloedstalen met een speciale DNA-sequencingtechniek, die voor elk bloedstaal het DNA van vele duizenden T-celreceptoren uitleest, zijn de onderzoekers erin geslaagd deze interacties te catalogeren in een digitale immuunkaart.
Op termijn zou een bloedafname kunnen voorspellen hoe ons immuunsysteem zal reageren op een virus, een behandeling of een vaccin. Kris Laukens: “In dit stadium is deze technologie vooral nuttig voor onderzoeksdoeleinden, om infectieziekten te begrijpen en om nieuwe vaccins te ontwikkelen. Maar mijn droom is dat we op een dag, met een simpele bloedafname, zullen kunnen evalueren waaraan een patiënt in het verleden werd blootgesteld, welke de lopende infecties zijn en zelfs in welke mate de persoon beschermd is tegen ziekteverwekkers die hij of zij zal tegenkomen.”
In de kijker zetten
Professor Michel Goldman, voorzitter van de AstraZeneca Foundation, licht toe: “Met deze prijzen willen we briljant wetenschappelijk onderzoek in de kijker te zetten, dat op termijn de gezondheid van iedereen zal beïnvloeden. Dat is het essentiële onderliggende criterium bij de keuze van de onderzoeksthema’s door de gerenommeerde professoren in de geneeskunde van de board van de Stichting. De laureaten zelf worden gekozen door het FNRS, het FWO en de Academies voor Geneeskunde. Door de schijnwerpers van de Stichting op deze onderzoekers te richten, hopen we dat ze ook toegang zullen krijgen tot andere, veel grotere financieringsmiddelen, in het bijzonder die van de Europese Onderzoeksraad (ERC). Ons land is klein van formaat, maar levert wel een grootse bijdrage aan de ontwikkeling van medisch onderzoek door het talent van onze wetenschappers.”
Ook de professoren Patrice Cani, UCLouvain, Liesbet Geris (Uliège), Esteban Gurzov (ULB) en Thomas Voets (VIB-KU Leuven) vielen in de prijzen. De AstraZeneca Foundation heeft sinds 1993, via de aan onderzoekers toegekende prijzen, al 5,5 miljoen euro geschonken aan onderzoek in België.