Wanneer? Donderdag 2 december 2021, 14.00 - 17.30
Waar? Annexe-gebouw, Lange Winkelstraat, Stadscampus
Beschrijving en programma
De jaren zestig van de achttiende eeuw werden lange tijd enigszins stiefmoederlijk behandeld door vele traditionele Kant-biografen. Zij zagen er slechts zijn ‘pre-kritische’ periode in, de nu eenmaal noodzakelijke incubatietijd in afwachting van zijn kritische filosofie. De werken uit die periode waren dan vooral interessant om er de eerste nog zeer schuchtere tekenen in te lezen van zijn latere breuk met de Popularphilosophie en met zijn toenmalige lievelingsstudent Herder. Maar sinds enkele decennia slaat de Kantstudie een andere, revisionistische richting in. Nu ontdekt men in deze vroege werken een periode waarin Kant zélf de enthousiaste aanhanger wordt van wat een vruchtbare filosofische stroming blijkt te zijn, die een inhoudelijke rehabilitatie verdient. Herder, de filosoof die zijn leven lang een ‘Kantiaan van de jaren zestig’ gebleven is, is daar een exemplarische vertegenwoordiger van. Kants filosofie mag deze stroming dan wel vanaf de jaren tachtig in de schaduw gesteld hebben, uiteindelijk oefende zij een groeiende invloed uit. Vandaag blijkt immers dat niet alleen de ‘kritische’ Kant, maar ook de Popularphilosophie een belangrijke impuls heeft gegeven aan de moderne en postmoderne filosofie. Is Kant dan de ‘Herderiaan van de jaren zestig’, die daarna jammer genoeg van dat veelbelovende pad is afgeweken?
- 14:00-14:30 Algemene inleiding: auteurs, context, thematiek
- 14:30-15:00 Lectuur Kant: „Träume eines Geistersehers“
- 15:00-15:30 Lectuur Herder: „Wie die Philosophie nützlicher werden kann“
- 15:30-16:00 Koffiepauze
- 16:00-17:15 Discussie
- 17:15-17:30 Conclusie
Presentatie door drs. Peter Praet (Centrum voor Europese Filosofie, UAntwerpen)
Praktische informatie
De studienamiddag wordt georganiseerd als een Covid Safe Ticket evenement. Aan deelnemers wordt gevraagd om een geldig COVID Safe Ticket of European Digital COVID Certificate voor te leggen.
Deelname is gratis. Inschrijving is vereist. Gelieve uw aanwezigheid te bevestigen vóór zaterdag 27 november via e-mail aan herbert.devriese@uantwerpen.be
Het is aanbevolen op voorhand de volgende teksten te lezen:
- Kant, Immanuel. „Träume eines Geistersehers, erläutert durch Träume der Metaphysik“. In Vorkritische Schriften II (1757-1777). Elektronische Edition der Gesammelten Werke Immanuel Kants, II:315–75. Akademieausgabe von Immanuel Kants Gesammelten Werken. Essen: Korpora.org, o. J. (https://korpora.zim.uni-duisburg-essen.de/Kant/aa02/315.html) We stellen voor om zeker het Vorbericht (AA 2:317-318) te lezen, het Theoretischer Schluß (AA 2:348-352) en dan vanaf AA 2:366 laatste paragraaf tot het einde.
- Herder, Johann Gottfried. „Wie die Philosophie zum besten des Volks allgemeiner und nützlicher werden kann“. In Frühe Schriften, 1764-1772, herausgegeben von Ulrich Gaier, 1:101–34. Werke in zehn Banden. Frankfurt am Main: Deutscher Klassiker Verlag, 1985.
Deze teksten worden na inschrijving aan alle deelnemers ook digitaal, in het Duits en in Engelse vertaling, ter beschikking gesteld.
Toelichting bij de tekstkeuze
De korte carrière van Kant als Popularphilosoph zou in grote lijnen begonnen zijn met de cursus antropologie waarvan Herder nota’s gemaakt heeft, en verder uitgewerkt zijn in Beobachtungen über das Gefühl des Schönen und Erhabenen, en aansluitend daarbij de Bemerkungen. Maar het hoogtepunt zou te vinden zijn in Träume eines Geistersehers, erläutert durch Träume der Metaphysik uit 1766. Daar keert hij zich tegen de speculatieve metafysica, die hij wil vervangen door een empiristische filosofie die beide voeten stevig op de grond houdt. Hij wordt een aanhanger van het gematigd pyrronisme, en van een kritisch empirisme volgens de lijnen van Hume. Kant zou niet meer of minder gedaan hebben dan juist die filosofische ideeën promoten die hij later, in de eerste Kritiek, zal brandmerken als ‘indifferentisme’.
Ongeveer gelijktijdig met deze Träume werkt Herder aan een (ongepubliceerd gebleven) ontwerp voor een eigen filosofisch programma: Wie die Philosophie zum besten des Volks allgemeiner und nützlicher werden kann? Een vraag die eveneens volledig in lijn ligt met het programma van de Popularphilosophie, en een antwoord krijgt dat ontegensprekelijk beïnvloed is door zijn bewondering voor Kants Träume. Bevestigt een vergelijking van beide teksten inderdaad de stelling dat Kant en Herder er gelijkaardige Popularphilosophische en indifferentistische ideeën op na hielden? Of sluimerden er ook toen al fundamentele meningsverschillen onder de oppervlakte?
