Politiek Journalisten in Vlaanderen: hun relatie met burgers en politici en de uitdagingen die ermee gepaard gaan
Kenza Lamot, Karolin Soontjens, Kathleen Beckers, Stefaan Walgrave, Peter Van Aelst
In dit rapport van de onderzoeksgroep M²P (Media, Middenveld & Politiek) aan de Universiteit Antwerpen onderzoeken we de relatie tussen politieke journalisten, burgers en politici, en recente uitdagingen (zoals desinformatie en intimidatie) die daarmee gepaard gaan. We gaan onder andere na hoe journalisten denken over de (on)partijdigheid van de nieuwsmedia, en welke bronnen ze gebruiken om zich te informeren over publieke opinie. Daarnaast zoomen we in op hun contacten met burgers en politici; hoe ervaren zij die? En worden journalisten soms (online) geïntimideerd? 148 politieke journalisten namen deel aan onze survey.
Samenvatting van de belangrijkste resultaten:
• Journalisten plaatsen zichzelf centrum-links op een ideologische schaal, het medium waarvoor ze werken plaatsen ze pal in het centrum, terwijl ze de ideologie van hun nieuwsconsumenten eerder centrumrechts beoordelen.
• Journalisten vinden dat hun medium onpartijdig bericht en feiten van meningen scheidt. Ze zijn echter strenger voor andere media; slechts de helft van de respondenten vindt dat de media in het algemeen onpartijdig berichten en feiten en mening scheiden.
• Een vergelijking tussen 2018 en 2022 toont aan dat journalisten nog steeds vertrouwen op traditionele media en politieke contacten om inzicht te krijgen in de publieke opinie, maar dat sociale media een steeds belangrijkere informatiebron worden. Het is met name persoonlijk contact met burgers dat vervangen lijkt te worden door sociale media.
• Journalisten hebben regelmatig contact met hun publiek, vooral via traditionele kanalen. Slechts 29 procent van de ondervraagde journalisten reageert vaak op sociale mediaberichten en de meerderheid van de interacties tussen journalisten en het publiek zijn eerder negatief.
• Ondanks het feit dat journalisten sociale media als een belangrijkere bron van publieke opinie beschouwen, zien ze sociale media ook als een bedreiging. De verspreiding van desinformatie en nepnieuws is de laatste jaren een belangrijke uitdaging voor nieuwsmedia. Journalisten vinden dat vooral politici van extreme partijen bijdragen aan de verspreiding van nepnieuws, terwijl traditionele media hierin volgens hen nauwelijks een rol spelen.
• De laagdrempeligheid en anonimiteit van sociale media brengen nog andere uitdagingen met zich mee. Een aanzienlijk deel van de Vlaamse politieke journalisten tijdens het werk wel eens te maken heeft gehad met intimidatie, bedreiging of agressie. Met name verbale agressie (online en offline schelden) komt veelvuldig voor.
• Vrouwelijke journalisten lijken vaker te maken hebben met scheldpartijen (voornamelijk online) en krijgen significant vaker ongewenste seksuele berichten toegestuurd. Ons onderzoek richt zich echter uitsluitend op politieke journalisten, waardoor de aard en de omvang en de omvang van het probleem mogelijk verschilt ten aanzien van de algehele beroepsgroep.
• Wanneer we inzoomen op online agressie, lijkt die voornamelijk uit te gaan van gewone burgers en anonieme internetprofielen, mogelijk aangevuurd door de anti-journalistieke retoriek die sommige politici hanteren. Een minderheid geeft aan dat de intimidatie een invloed heeft op het werk dat ze uitoefenen in termen van de onderwerpen waarover ze berichten. Een meerderheid geeft wel aan dat de agressie hun mentale gezondheid en stressniveau negatief beïnvloedt