De puzzel die pijn heet

Pijn, het is iets wat we bijna allemaal dagelijks wel eens meemaken. Je stoot je dikke teen tegen de poot van de stoel en roept “auw”. Helaas ervaart 20% van de wereldbevolking dagelijks pijn zonder dat ze hun teen tegen een stoel stoten. De vraag waarom deze mensen dan pijn hebben, kent een heel complex antwoord. Lees verder om meer te weten te komen!

Wat is pijn? Dat kan je perfect nalezen in de vorige blog van collega Lore Dams.
Kort samengevat: Pijn is een onaangename, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke (wonde) of mogelijke weefselbeschadiging (stoten van bovengenoemde teen). Bovendien is het zenuwstelsel (de zenuwen in uw ledematen, uw ruggenmerg en uw hersenen) altijd betrokken bij zulke pijnervaringen en wordt beïnvloed door biologische (leeftijd, geslacht, ontstekingsfactoren,…), psychische (angstgevoelens, depressie,…) en sociale (eenzaamheid, slechte gezinssituatie,…) factoren.

Bovenstaande uitleg is volledig correct en verstaanbaar voor de meeste mensen. Het is dan ook fijn wanneer een fysiologisch gegeven verstaanbaar wordt gemaakt. Spijtig genoeg is deze uitleg een simplificatie van de werkelijkheid. Hoe pijn tot stand komt en onderhouden wordt is uitermate complex. Het is zodanig complex dat zo’n simpele uitleg als een belediging mag beschouwd worden door ons zenuwstelsel. Het is ook zo complex dat we op dit moment nog steeds geen effectieve behandeling voorhanden hebben voor de mensen die dagelijks met pijn te maken hebben. Die complexiteit vinden we niet alleen in de evaluatie en de behandeling van pijn, maar ook in de ontstaanswijze van pijn. We hopen dan als persoon in pijn, maar ook als clinicus een oorzaak, een diagnose of een behandeling te kunnen geven vanuit een biopsychosociaal standpunt. Hierin falen we helaas nog net te vaak.

Meerdere onderzoekers en clinici hebben getracht deze complexiteit in een afbeelding te gieten. Hieronder vindt u drie afbeeldingen die dit goed weergeven, elks op hun eigen manier.

Als onderzoeker, clinicus, of als patiënt is het natuurlijk niet fijn om te horen dat iets dat je onderzoekt, behandelt of waaraan je lijdt erg complex is, en dat we dus eigenlijk nog niet alles erover weten. Dit brengt logischerwijze onzekerheid mee bij alle partijen. Onzekerheid is iets waar we als mens niet goed mee om kunnen gaan, daarom denken we ook graag causaal of hebben we het liefst de dingen ‘simpel’. Dit zien we ook terug in de nog steeds hardnekkige mythes rond het ontstaan (en de behandeling) van (rug)pijn. Een mythe die nog heel present is dat een slechte houding of lenigheid rug- of nekpijn veroorzaakt terwijl houding en lenigheid weinig te maken hebben met het ontstaan van rug- of nekpijn.

Om verder te kunnen manoeuvreren in de onzekere wereld van pijn, is het erg belangrijk om je limitaties als onderzoeker of clinicus te erkennen en te accepteren. Iets met riemen en roeien. Erken ook de zaken die we wél zeker weten, of die we wél goed kunnen doen, zoals niet alleen een pijnscore bevragen, maar ook actief luisteren en valideren.

Deze tekst is een reflectie van de ervaringen van Vincent als patiënt, kinesitherapeut en onderzoeker. Wil je je verder verdiepen in de complexiteit van pijn? Dat kan via volgende kanalen:
- www.paininmotion.be
- https://painlosophy.wordpress.com

Vincent Haenen

Kinesitherapeut, osteopaat en doctoraatsonderzoeker aan de Universiteit Antwerpen (MOVANT) en de KU Leuven (GRID). Vincent zijn onderzoek richt zich voornamelijk op de evaluatie van pijn na de behandeling van kanker.

Met toestemming van Prof. Jacek Cholewicki uit Cholewicki et al. 2019 (JOSPT)

Met toestemming van Evert Jan Das

Met toestemming van Robin Kerr