Open Access en Open Science
In essentie betekent Open Access dat wetenschappelijke publicaties online beschikbaar zijn zonder dat er moet betaald worden voor toegang.
Open access is een belangrijk onderdeel van het bredere Open Science verhaal waarin alle aspecten van de 'research lifecycle' aan bod komen. Denk hierbij aan Open Data, Data management plannen, Citizen Science ...
Meer informatie over Open Science is gebundeld op https://www.uantwerpen.be/en/research/policy/open-science/
Open Access beleid UAntwerpen
Het Open Access beleid bepaalt dat UAntwerpen auteurs verplicht zijn om bij de aanmelding van een gepeerreviewd tijdschriftartikel voor opname in de Academische Bibliografie de PDF toe te voegen van hetzij de finale auteursversie*, hetzij de door de uitgever gelay-oute versie die via het institutional repository (IRUA) vrij beschikbaar mag worden gesteld.
De ingestuurde finale auteursversies van tijdschriftartikels worden Open Access ter beschikking gesteld conform de bepalingen van de uitgever en/of de Belgische Open Access regeling.
* Onder finale auteursversie wordt verstaan het laatste na peer-review ingestuurde manuscript. Ook gekend als 'author accepted manuscript' (AAM) of post-print.
Belgische Open Access regeling
Publicatiemogelijkheden en funder requirements
Steeds meer funders stellen de verlichting om Open Access te publiceren. Hiervoor heb je verschillende mogelijke strategiëen waarvan we de belangrijkste hieronder bespreken.
Gold Open Access
In dit model betaalt de auteur aan de uitgever een auteursbijdrage (Article Processing Charge of APC) om de finale versie van zijn werk onmiddellijk open access ter beschikking te stellen. Vaak is aan deze publicaties een creative commons licentie verbonden. Publicaties die gepubliceerd zijn volgens dit model kunnen geraadpleegd worden zonder dat de lezer een tijdschriftabonnement moet hebben of op een andere manier moet betalen voor toegang.
Green Open Access
In dit model maakt de auteur zijn werk open access beschikbaar door het laatst ingestuurde en peer-reviewde manuscript te archiveren in een institutional repository. De ingestuurde manuscripten worden doorgaans na een embargo periode vrij beschikbaar gesteld. Sinds 2018 is er een Belgische Open Access regeling (Art. XI.196, §2/1 Wetboek Economisch recht) die dit model ondersteunt. De Belgische Open Access regeling geeft auteurs het recht om het manuscript van wetenschappelijke artikels Open Access ter beschikking te stellen als de publicatie gefinancierd is met minstens 50% publieke middelen. Een embargo periode is van toepassing van twaalf maanden voor humane en sociale wetenschappen en zes maanden voor andere wetenschappen na de eerste uitgave.
Rights Retention Strategy
Als je funder je verplicht om direct beschikbaar Open Access te publiceren, is de Green Route niet langer een haalbare optie vanwege de opgelegde embargo's. Een mogelijke optie om toch gebruik te maken van de Green Route, is door gebruik te maken van de zogenaamde Rights Retention Strategy. Hierbij plaats je een open licentie op je manuscript bij het indienen bij een tijdschrift. Zodra de definitieve versie van je artikel is gepubliceerd, kan dit manuscript openbaar worden gemaakt via de institutionele repository van de universiteit. Zorg ervoor dat je dit duidelijk communiceert naar de uitgever wanneer je het artikel indient, aangezien de uitgever hiermee akkoord moet gaan. Het kan alleen worden verleend als een gunst.
Hier is een voorbeeld van hoe je dit aan de uitgever kunt communiceren:
"This research was funded by the European Union under the Horizon Europe grant [grant number]. As stated in the Grant Agreement, the author must ensure immediate open access at the time of publication, provided under the latest available version of the Creative Commons Attribution International Public Licence (CC BY). To comply with this requirement, we intend to provide a Green Open Access version of this manuscript with a CC BY license in our Institutional Repository, without an embargo, right after publication. Consequently, this license has already been applied to the submitted preprint."