i.s.m. Kris Laukens (faculteit Wetenschappen, Informatica)
Bij interdisciplinair onderwijs worden verschillende disciplines geïntegreerd binnen één opleidingsonderdeel. Zo kunnen studenten uit verschillende opleidingen samen werken binnen één project of kunnen docenten uit verschillende disciplines les geven aan eenzelfde studentengroep. Het doel hiervan is om de kijk van de studenten te verbreden buiten hun specifieke vakgebied. Aan de UAntwerpen wordt bijvoorbeeld al interdisciplinair onderwijs aangeboden aan studenten die deelnemen aan de IPSIG-week (‘InterProfessioneel Samenwerken in de Gezondheidszorg’) of die het opleidingsonderdeel Mathematische en computationele biologie / Inleiding tot computationele biologie volgen. Ook enkele Summer Schools van de Antwerp Summer University kiezen voor een interdisciplinaire aanpak.
Interdisciplinair onderwijs gaat niet louter om het samenbrengen van studenten uit verschillende vakgebieden of om het aanbieden van onderwijs door docenten uit verschillende disciplines. Het vereist een werkelijke inspanning om de kennis en inzichten uit die verschillende disciplines te integreren. Deze aanpak is noodzakelijk om complexe hedendaagse uitdagingen te benaderen. Interdisciplinair onderzoek gebeurt al aan de verschillende universitaire faculteiten, centra en instituten. Deze ECHO-onderwijstip focust op interdisciplinair onderwijs. We geven enkele tips om succesvol interdisciplinair onderwijs te ontwerpen.
1. Begin er alleen aan indien je bereid bent buiten je eigen discipline te treden
Interdisciplinair onderwijs vormgeven is alleen haalbaar als docenten buiten hun eigen discipline treden, en met collega’s uit andere disciplines in dialoog treden. Concreet brengt deze evolutie twee noden met zich mee:
- Docent-wetenschappers moeten in staat zijn verder te denken dan de eigen discipline, en inzien wat de mogelijkheden zijn van de interactie tussen de eigen en andere disciplines.
- Docent-wetenschappers moeten in staat zijn met collega’s uit andere disciplines in gesprek te gaan omtrent vraagstukken op interdisciplinaire raakvlakken.
Op die manier zijn docenten een voorbeeld voor de student-deelnemers aan onderwijs die doorheen hun opleiding de bereidheid en vaardigheid ontwikkelen om het eigen vakgebied door de ogen van andere disciplines te zien.
Een voorbeeld: sinds het academiejaar 2017-2018 redeneren studenten wiskunde, computerwetenschappen en biologie samen over recente evoluties op het raakvlak van hun disciplines in het opleidingsonderdeel ‘Mathematische en computationele biologie’. De verschillende onderdelen van deze module worden gedoceerd door experten in de vakgebieden wiskunde, computerwetenschappen en biologie.
2. Kies het gepaste interdisciplinair curriculummodel
In praktijkgerichte onderzoeksliteratuur worden verschillende interdisciplinaire curriculummodellen beschreven. Al naargelang het doel en de beoogde leeruitkomsten van het curriculum, kan ervoor gekozen worden om een of meerdere opleidingsonderdelen interdisciplinair aan te pakken. Er zijn verschillende curriculummodellen mogelijk gaande van zo veel mogelijk interdisciplinaire opleidingsonderdelen aan het begin van de opleiding (waarna een verdieping in bepaalde disciplines gekozen kan worden) tot zo veel mogelijk aan het einde van de opleiding (als een integratie van wat studenten in voorgaande opleidingsonderdelen geleerd hebben). Soms is het ook een goed idee om klein te beginnen: twee docenten uit een verschillende faculteit of discipline kiezen om interdisciplinair onderwijs in hun opleidingsonderdeel aan bod te laten komen d.m.v. een opdracht die de studenten moeten uitvoeren.
3. Kies partners. Maak gebruik van samenwerkingsbronnen die er al zijn
Er wordt al veel samengewerkt tussen faculteiten, centra en instituten, bijvoorbeeld wat betreft onderzoek. Die samenwerkingen zijn bronnen om interdisciplinair onderwijs vorm te geven. Als studenten vandaag bij zo’n initiatieven betrokken worden is dat vaak in het kader van hun masterproef- of doctoraatsonderzoek. Maar docenten zouden bestaande samenwerkingen ook een plaats kunnen geven in hun onderwijsactiviteiten. Ze kunnen bijvoorbeeld studenten uit verschillende disciplines gezamenlijk laten redeneren over vraagstukken die centraal staan binnen een instituut.
4. Ontwerp interdisciplinair onderwijs vertrekkende van een cruciale vraag
Bedenk cruciale vragen die niet beantwoord kunnen worden binnen een discipline, waar dus samenwerking tussen verschillende disciplines voor nodig is. Zo’n vraag kan het uitgangspunt zijn voor een interdisciplinair opleidingsonderdeel of curriculum. Bijvoorbeeld: ‘Welke procedures moeten we ontwikkelen om een rechtvaardig migratiebeleid vorm te geven waarbij de sociaal kwetsbaren in Europa niet benadeeld worden?’ of ‘Welke combinatie van technologieën en beleidsbepalingen dienen we in te zetten opdat de klimaatopwarming de grens van 1,5°C niet overschrijdt?’
5. Formuleer in het interdisciplinair team van lesgevers de gewenste leeruitkomsten
Interdisciplinair onderwijs is net als elke andere vorm van onderwijs gebaat met heldere leerdoelen. De samenwerking die verondersteld wordt tussen studenten uit verschillende opleidingen maakt interdisciplinair onderwijs uiterst geschikt om (ook) leerdoelen op vaardigheids- en attitudegebied te formuleren. Om interdisciplinair onderwijs succesvol af te ronden, speelt de ontwikkeling van volgende vaardigheden immers een belangrijke rol: initiatief nemen (inzichten uit de eigen discipline inbrengen), luisteren naar standpunten die verschillen van de eigen mening, het co-construeren van verschillende standpunten tot een plan van aanpak, kritisch reflecteren en het verwerven van nieuwe inzichten in het eigen vakgebied. Daarnaast nemen volgende attitudes een sleutelpositie in: bereidheid om te luisteren naar een ander standpunt, bereidheid om feedback te geven en ontvangen, bereidheid om een ingenomen standpunt te herzien. De vaardigheden en attitudes kunnen in de loop van het semester (formatief) getoetst worden en/of (summatief) op het einde van het semester. De combinatie van een formatieve en summatieve toetsing maakt het mogelijk om een evolutie in de ontwikkeling van de gewenste leeruitkomsten vast te stellen. Deze kunnen met behulp van een evaluatierubric getoetst worden door de docent, door peers en/of door de student zelf.
Meer weten?
AUHA-studiedag: Interdisciplinariteit werkt! (weblectures)
de Greef, L., Post, G., Vink, C., & Wenting, L. (2017). Designing interdisciplinary education: a practical handbook for university teachers. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Edelbroek, H., Mijnders, M., & Post, G. (2018). Interdisciplinary learning activities. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Tsakizidis, G., & Van Royen, P. (2012). Leren interprofessioneel samenwerken in de gezondheidszorg. Antwerpen: WPG Uitgevers BE.
Voor personeelsleden van UAntwerpen na inloggen: Good Practice Interdisciplinaire aanpak in de computationele biologie
(Onderwijstip mei 2019)