Studenten actief bij de les betrekken is belangrijk, ook in het hoger onderwijs. Leren is immers geen passief gebeuren. Bij grote groepen studenten is een actieve studentparticipatie echter niet eenvoudig. We overlopen een aantal tips en tricks, gegroepeerd rond vaak gestelde vragen van docenten die lesgeven aan grote groepen studenten.
Hoe de betrokkenheid en aandacht van studenten tijdens de les vergroten?
“It is not enough to just talk louder, write bigger and make grandiose gestures” … although sometimes those things help. (Humber, the center for teaching and learning)
- Loop door het klaslokaal en maak oogcontact met de studenten terwijl u doceert.
- Varieer in tempo, volume en intonatie van uw stem.
- Straal energie en passie uit voor het vak. Dit motiveert de studenten om aandachtig te blijven tijdens de les.
- Start een (nieuw onderdeel van de) les met een probleemstelling of vraag, eerder dan met een theoretische uiteenzetting. Zo trek je meteen de aandacht van de studenten en zet je hen aan het denken.
- Gebruik kleine activerende opdrachten geschikt voor grote groepen (zie verder).
- Introduceer de hink-stap-sprong-methode (ECHO-onderwijstip, 2015). Hierbij wordt het hoorcollege na elke 15 tot 20 minuten kort onderbroken om de studenten tijd te geven hun notities bij te werken, verduidelijking te vragen aan medestudenten, etc. Na twee tot drie minuten gaat het hoorcollege weer verder.
- Maak gebruik van humor (ECHO-onderwijstip, 2022) om de barrière tussen jezelf als lesgever en studenten te verkleinen, zodat interactie vergemakkelijkt wordt.
Hoe naar het inzicht en begrip van studenten peilen?
- Op de vraag “Is alles duidelijk?” komt zelden een antwoord van studenten. Het is beter om na een theoretisch deel een korte opdracht te voorzien, waarbij je actief kan nagaan in hoeverre de leerstof begrepen is. Deze opdracht kan bijvoorbeeld een meerkeuzeoefening zijn waarbij de studenten door middel van handopsteking of een andere manier van stemmen hun antwoord geven.
- “Read the classroom”. Probeer op basis van bepaald gedrag, zoals gezichtsuitdrukkingen of het ontstaan van geroezemoes, te weten te komen dat studenten iets niet begrepen hebben.
Hoe een grote studentengroep efficiënt activeren?
- Gebruik kleine activerende opdrachten geschikt voor grote groepen, zoals stemmingen (ECHO-onderwijstip, 2014), zoemsessies, studenten zelf een examenvraag laten bedenken (ECHO-onderwijstip, 2018) of one minute papers (ECHO-onderwijstip, 2015).
- Zet zeker in op activatie bij de belangrijkste leerinhouden. Activeer relevante voorkennis zodat nieuwe leerinhouden makkelijker onthouden worden en peil naar het begrip van je studenten.
- Andere eerder kleinschalige ingrepen kunnen studenten ook aan het denken zetten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan sprekende voorbeelden gebruiken, videomateriaal tonen, demonstraties geven of retorische vragen stellen.
- Hou er rekening mee dat mogelijks niet iedere student het gewoon is om geactiveerd te worden. Werk maken van een activatiecultuur (ECHO-onderwijstip, 2018) is dus belangrijk.
- Wees je ervan bewust dat studenten een aantal barrières kunnen ervaren om geactiveerd te worden. In deze ECHO-onderwijstip (2018) gaan we in op de drie meest voorkomende barrières en geven we enkele concrete tips om ze te doorbreken.
Hoe studenten na een activerende werkvorm terug bij de les krijgen?
- Maak bij de start van de opdracht duidelijke afspraken over hoeveel tijd studenten hebben om ze op te lossen en wat het signaal zal zijn dat het einde van de opdracht nadert. Eindig de opdracht dan ook kort na dit signaal.
- Gebruik non-verbale signalen om aan te geven dat de opdracht beëindigd wordt. Maak gebruik van oogcontact, ga dichter bij pratende studenten staan, maak gebruik van licht (kort uit-aanschakelen) of geluid om studenten terug bij de les te krijgen.
- Projecteer een provocerende stelling of cartoon om opnieuw de aandacht van de studenten te trekken.
- Start je les pas terug op nadat het opnieuw stil is, anders kan je de indruk wekken bij studenten dat het oké is om te blijven praten tijdens jouw uitleg.
Meer weten?
ECHO Thema-pagina Activering
ExpertiseCentrum Hoger Onderwijs (2013). Vijftig Onderwijstips. Antwerpen-Apeldoorn: Garant. (Voor personeelsleden UAntwerpen na inloggen hier online raadpleegbaar.)
- tip 3: Een activerend en motiverend hoorcollege
- tip 5: Activeren van grote groepen studenten
In de Verklarende woordenlijst van ECHO vindt u onder de term Activerend onderwijs nog meer interessante bronnen en een bundel met verschillende activerende werkvormen terug (enkel raadpleegbaar voor UAntwerpen personeel na inloggen).
In het Infocenter onderwijs kan u good practices over activerend onderwijs terugvinden (enkel raadpleegbaar voor UAntwerpen personeel na inloggen).
In het Infocenter onderwijs kan u nog extra tips en tricks terugvinden over studenten activeren (enkel raadpleegbaar voor UAntwerpen personeel na inloggen).
Davis, B. (2009). Tools for Teaching. San Francisco: Jossey-Bass.
Exley, K., Dennick, R. (2009). Giving a lecture. From presenting to teaching. NY: Routledge.
Gibbs, G., & Jenkins, A. (Ed.) (1998). Teaching large classes in higher education: How to maintain quality with reduced resources. London: Kogan Page.
Humber, the Center for Teaching and Learning. Teaching methods: Teaching large classes.
IDEA Paper 53: Active learning strategies in face-to-face courses.
Standaert, R., & Troch, F. (1998). Leren en onderwijzen: Inleiding tot de algemene didactiek. Leuven: Acco.
(onderwijstip februari 2023: herwerking van onderwijstip september 2014)