Update van de onderwijstip ‘Een beheersbare studentengroep’ uit het boek 50 onderwijstips (ECHO, 2011)
Ervaar je als lesgever wel eens uitdagingen bij het vasthouden van de aandacht van studenten? Voel je je soms onzeker over hoe je het best om kunt gaan met storende elementen zoals onderling gepraat, gelach of andere afleidingen? Deze onderwijstip biedt praktische tips en strategieën om een positief leerklimaat te creëren en ongewenst gedrag te minimaliseren.
Hoewel er geen universele methode is die altijd succes garandeert, zijn er wel algemene richtlijnen en strategieën die kunnen helpen bij het beheren van een studentengroep.
Om ordeverstoring en ongewenst gedrag te voorkomen, kan je zowel voor als tijdens de les maatregelen treffen. Deze hebben als doel het bevorderen van een effectief klasbeheer.
Maatregelen en strategieën voor de les:
- Overweeg het verplaatsen van banken of wijs studenten op bepaalde zitplaatsen, afhankelijk van de geplande werkvorm. Zorg hierbij dat je steeds een duidelijk overzicht van de ruimte en de studenten bewaart.
- Als je van plan bent het leslokaal anders in te richten, verplaats dan voor aanvang van de les de banken, zodat je direct kunt beginnen met lesgeven zonder onnodige vertraging.
- Bereid je goed voor om tijdens de les geen kostbare tijd te verliezen. Controleer bijvoorbeeld vooraf de benodigde technische aspecten, zoals het testen van video- en/of geluidsfragmenten, om te voorkomen dat je tijdens de les geconfronteerd wordt met onverwachte problemen.
- Begin jouw les op tijd en geef studenten niet te veel kans om tijdens de eerste minuten van de les te praten. Probeer hiervoor onmiddellijk hun aandacht te trekken door bijvoorbeeld te starten met een anekdote, een casus of bijzonder cijfermateriaal dat betrekking heeft op de lesinhoud. Zorg er hierbij ook voor dat je duidelijk aangeeft dat de les begonnen is.
- Stel op voorhand duidelijke verwachtingen en regels. Laat jouw studenten bijvoorbeeld weten wat je van hen verwacht wanneer ze te laat komen. Heb je graag dat ze dan een plek innemen dicht bij de deur of heb je liever dat ze pas tijdens de pauze het lokaal binnenkomen? Herhaal deze verwachtingen doorheen de lessenreeks en geef ook weer waarom je bepaalde regels opstelt.
Maatregelen en strategieën tijdens de les:
- Maak oogcontact met studenten en wandel eventueel rond in het leslokaal. Op die manier zie je wat er gebeurt tijdens de les. Bovendien voelen studenten jouw nabijheid en zullen ze hierdoor minder snel ongewenst gedrag vertonen.
- Activeer jouw studenten (zie ECHO-onderwijstip, 2023). Zorg dat ze een belangrijke inbreng in het contactmoment hebben en niet enkel een passief publiek vormen. Passiviteit geeft studenten meer kans om storend gedrag te vertonen.
- Maak gebruik van verschillende werkvormen. Weinig variatie zorgt voor verveling, waardoor studenten hun aandacht op andere zaken gaan richten. Maak jouw lessen zo interessant mogelijk. Hierdoor hebben studenten meer motivatie om de les te volgen en geen storend gedrag te stellen. Vertel bijvoorbeeld verhalen en anekdotes, gebruik interessante videofragmenten en afbeeldingen, nodig gastsprekers uit of gebruik eventueel muziek die aansluit bij de les.
- Lok taakgerichtheid bij de studenten uit. Door duidelijke instructies te geven weten studenten meteen hoe ze aan de slag moeten met een bepaalde opdracht. Wanneer de instructies niet duidelijk zijn, gaan ze sneller afgeleid zijn en met elkaar in gesprek gaan.
- Verminder de sociale afstand tussen jou en de studenten. Dit kan bijvoorbeeld door hun namen te leren kennen, les te geven met een glimlach, veel oogcontact te gebruiken, door de ruimte te bewegen of een praatje te slaan met studenten tijdens de pauze.
- Wees een rolmodel voor jouw studenten. Wanneer je bijvoorbeeld verwacht dat studenten op tijd komen, is het belangrijk dat je zelf minstens enkele minuten voor de les start aanwezig bent.
Ondanks bovenvermelde maatregelen en strategieën voor en tijdens de les kom je wellicht toch eens in een situatie terecht waarin studenten de les verstoren. Tracht hierop te anticiperen en bedenk op voorhand wat je zal doen. Een aantal mogelijke opties om ordeverstoring te verhelpen zijn:
- Maak gebruik van non-verbale signalen. Maak oogcontact met studenten, stop even met spreken of ga indien mogelijk dichter bij de storende studenten staan. Signaleer met handgebaren dat het storende gedrag moet stoppen.
- Vermijd om geïrriteerd of kwaad over te komen. Dit heeft vaak niet het gewenste effect. Maak eerder gebruik van humor om de studenten het zwijgen op te leggen. Reageer ook niet overdreven op storende studenten.
- Voorkom groeiende wanorde door meteen in te grijpen. Ga niet door met lesgeven alsof er niets aan de hand is. Grijp in vanaf het eerste contactmoment en blijf consequent optreden.
- Focus op het positieve gedrag van andere studenten. Bijvoorbeeld, als een student te laat komt, benadruk dan het positieve gedrag van de rest van de groep door te benoemen dat je waardeert dat zij op tijd aanwezig waren.
- Haal storende studenten weer bij de les door gebruik te maken van verborgen berisping. Stel hen bijvoorbeeld een vraag over de lesinhoud. Zo weten ze dat je het gedrag als storend ervaart zonder dat je dit hoeft te expliciteren.
- Indien het storend gedrag blijft aanhouden, kan je de student(en) hierover aanspreken. Dit kan op verschillende manieren: voor de hele studentengroep, tijdens de pauze of na de les. Zorg ervoor dat je duidelijk aangeeft wat je als storend ervaart en wat jouw verwachtingen zijn over het gewenste gedrag.
Meer weten?
ECHO-onderwijstips
Relevante literatuur
Carbone, E. (1999). Students behaving badly in large classes. New Directions for Teaching and Learning, 1999(77), 35–43. https://doi.org/10.1002/tl.7704
Doyle, W. (1986). Classroom organization and management. In M.C. Wittrock (Ed.). Handbook of research on teaching (Third Edition) (pp. 392-431). New York: Macmillan.
ECHO. (2011). 50 onderwijstips. Maklu, uitgever.
Hughes, T. L., Crothers, L. M., & Jimerson, S. R. (2007). Identifying, Assessing, and Treating Conduct Disorder at School. Springer Science & Business Media.
Kounin, J.S. (1970). Discipline and group management in classrooms. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Redant, G. (2005). Doeltreffend klasbeheer: effectief omgaan met de klasgroep. Leuven: Garant.
Seidel, S. B., & Tanner, K. D. (2013). “What if students revolt?” - Considering Student Resistance: Origins, options, and opportunities for investigation. CBE - Life Sciences Education, 12(4), 586–595. https://doi.org/10.1187/cbe-13-09-0190
Struyf, E., & Verbeeck, G. (2017). Regisseer je klas. Theorie bij het oefeningenboek klasmanagement. Kalmthout: Pelckmans pro.
Taghon, G. (2008). Loop naar de maan! Praktijkgids omgaan met verbale agressie in onderwijs en opvoeding. Antwerpen: Garant.
Verbeeck, G., Leroy, A., & Struyf, E. (2022). Regisseer je klas. Oefeningen in klasmanagement. Kalmthout: Pelckmans pro.