Wat is duurzaamheid?
Volhou(d)bare ontwikkeling in het Zuid-Afrikaans zegt treffend wat Duurzame Ontwikkeling (DO) betekent: onze ontwikkeling moet vandaag en in de toekomst, lokaal en op wereldschaal economisch, ecologisch en sociaal verantwoord zijn. Duurzame ontwikkeling kan met andere woorden gereduceerd worden tot een ontwikkeling op vlak van de 3 P’s: People (de sociale dimensie), Planet (de ecologische dimensie) en Prosperity (de economische dimensie). Deze drie dimensies moeten niet los van elkaar gezien worden, maar kunnen elkaar steeds beïnvloeden. De balans tussen deze drie P’s wordt vandaag de dag steeds belangrijker in onze maatschappij.
Stimuleren van duurzaamheid in het hoger onderwijs
Als men studenten wil voorbereiden op een meer actieve rol in de maatschappij die steeds meer de focus legt op duurzaamheid, moet men ook in het onderwijs aandacht hebben voor duurzame ontwikkeling. Niet enkel door educatie over duurzame ontwikkeling (bv. een extra opleidingsonderdeel integreren over duurzame ontwikkeling), maar ook door educatie voor duurzame ontwikkeling (bv. een leerlijn duurzaamheid ontwikkelen) te implementeren in het hoger onderwijs, kan men aan duurzaam hoger onderwijs werken. Ook een combinatie van educatie voor en over duurzame ontwikkeling is mogelijk, wat het herbekijken van het curriculum impliceert. Een volledige heropbouw van het curriculum vraagt echter tijd. Educatie over én voor duurzame ontwikkeling kunnen een belangrijke stap in de juiste richting zijn. Klein beginnen is dus de boodschap.
Hieronder wordt een kort overzicht gegeven van de verschillende manieren om duurzaamheid in het curriculum in te passen. Het betreft een continuüm, gaande van een minder sterke inbedding tot een zeer sterke inbedding van duurzaamheid in het curriculum.
|
Verticale inbedding in het curriculum (extra onderwerp) |
Educatie over duurzame ontwikkeling |
|
Horizontale inbedding in het curriculum (gestructureerde aanpak) |
Educatie voor duurzame ontwikkeling |
|
Heropbouw van het curriculum (geïntegreerd geheel) |
Duurzame educatie |
De gebruikte werkvormen (en evaluatievormen) dienen in duurzaam hoger onderwijs aangepast te worden aan het duurzaamheidsdiscours. Meer bepaald, zullen er meer en meer werkvormen gebruikt worden om duurzaamheidscompetenties aan te scherpen. Een voorbeeld van een ‘verticale inbedding’ in het curriculum vindt men in de master Handelsingenieur aan de Universiteit Antwerpen, met name in het project Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Dit opleidingsonderdeel hanteert projectonderwijs als werkvorm om de studenten te ondersteunen in de ontwikkeling van duurzaamheidscompetenties.
Een voorbeeld: het project Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)
Het project Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is sinds vijf jaar een verplicht opleidingsonderdeel aan de Faculteit Bedrijfswetenschappen en Economie en maakt integraal deel uit van de masterproefportfolio. Het is een geïntegreerd project, dat uitgevoerd wordt in groepen van drie à vier studenten uit het tweede jaar van de master Handelsingenieur. Dit opleidingsonderdeel wil vooral de visie van de managers-in-spe verruimen in verband met belangrijke deelgebieden van de maatschappij en aspecten uit de sociale sector. De geïntegreerde aanpak scherpt enkele nieuwe of bijkomende basiscompetenties aan, zoals samenwerken in teamverband, analytisch en probleemoplossend denken met focus op realistische en bruikbare output, omgaan met praktische moeilijkheden, en communiceren met meerdere partijen. De centrale doelen van het project zijn de volgende:
- Een platform aanbieden waar de student in contact komt met de buitenwereld, ook met de non-for-profitsector
- De studenten een bredere kijk geven op de maatschappij en haar/hem actief te laten deelnemen
- Een meer gevarieerde opleiding aanbieden vanuit de universiteit
- Non-profit organisaties in het Antwerpse (en daarbuiten) proberen te helpen door een gratis vorm van consulting aan te bieden.
De studenten voeren hun projecten uit bij non-for-profit organisaties, VZW’s of andere stichtingen die het vaak aan middelen ontbreekt. De studenten bieden als het ware hun kennis en kunde als junior consultants gratis aan. Samenvattend, focust dit opleidingsonderdeel zich dus voornamelijk op de sociale dimensie van duurzame ontwikkeling (People dimensie), maar tegelijkertijd ook op de economische dimensie van duurzaamheid (Prosperity).
Meer weten?
Meer informatie over het MVO-project van de Faculteit Bedrijfswetenschappen en Economie, master Handelsingenieur (Universiteit Antwerpen) vindt u op de webpagina van het MVO-project. Er vond tevens een ECHO lunchvergadering plaats over het project, waarvan u het materiaal terug kan vinden op de ECHO website.
Lambrechts, W. (2012). De integratie van competenties voor duurzame ontwikkeling in het hoger onderwijs. Ecocampus Policy Seminar, Antwerpen, 13 december 2012.
Lambrechts, W., Van den Haute, H., & Vanhoren, I., (2009). Duurzaam hoger onderwijs. Appel voor verantwoord onderrichten, onderzoeken en ondernemen (Sustainable higher education. Appeal for responsible education, research and operations). Leuven, LannooCampus.
Sluijsmans, D. (2008). Duurzaam beoordelen en vraaggestuurd leren. Betrokken bij beoordelen. (Sustainable assessment and demand-driven learning. Involved in assessment. Inaugural lecture). Faculty of Education, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, NL.
(Onderwijstip mei 2016)