i.s.m. Marleen Eyckmans (faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen)
Wat als je studenten meer willen? Meer dan het bestaande curriculum te bieden heeft? In opleidingen wordt steevast geïnvesteerd in de minder sterke studenten. Maar recent is er ook toenemende aandacht voor de sterkere studenten die op zoek zijn naar meer uitdaging en hun talenten verder willen ontplooien. Aan verschillende universiteiten worden voor deze ‘young potentials’ zogenaamde honours programma’s ingericht. Het gaat om programma’s die een selecte groep van gemotiveerde en getalenteerde studenten de kans willen geven om zich verder te ontwikkelen, over de grenzen van het reguliere programma heen. In deze tip bundelen we enkele ervaringen met honours programma’s en tips voor de opstart ervan.
Stel concrete doelen & kijk over het muurtje
Start met een groepje van enthousiaste docenten om het concept van het honours programma uit te werken. Honours programma’s starten vaak als een experiment of pilot. Het klinkt misschien vanzelfsprekend, maar een goed uitgewerkte missie waarin beschreven wordt welke doelen het programma voor ogen heeft en aan welke competenties de studenten kunnen werken, is erg belangrijk voor het aantrekken van de ‘juiste’ studenten. De meeste honours initiatieven bouwen voort op inspiratie van pioniers in het excellentie onderwijs. Daarnaast kan men ook starten met input van bestaande programma’s. Vaak gebeuren er al heel wat ‘excellente’ zaken binnen (en buiten) de instelling waar studenten bij kunnen aansluiten. Ook (internationale) samenwerking tussen programma’s binnen of tussen universiteiten, leent zich bijzonder goed bij honours. Bekijk hiervoor ook zeker de ondersteuning die de European Honors Council kan bieden.
Veranker het programma binnen de instelling
Honours programma’s kunnen universiteitsbreed, intra- of interfacultair, of op niveau van een opleiding ingericht worden. Sluit inhoudelijk aan bij speerpunten van de instelling, of thema’s van onderzoeksgroepen. Aan de ene kant wil je immers zekerheid over de structuur en de financiering. Maar aan de andere kant is voortdurende vernieuwing een kenmerk van succesvol honours onderwijs. Er moeten enerzijds kaders vastgelegd worden, maar anderzijds moet er binnen die kaders voldoende ruimte zijn voor verandering. Overweeg daarnaast ook of er van de docenten die betrokken zijn bij het honours programma nog specifieke professionalisering verwacht wordt. Steeds meer instellingen gaan opleidingen met honours didactieken aanbieden voor docenten die betrokken zijn bij honours onderwijs (ten Berge & van der Vaart, 2014).
Denk goed na over de beoogde doelgroep
Welke studenten mogen deelnemen? Hoe verlopen de selecties en welke criteria worden gehanteerd? Gaat het enkel om de studenten met de beste resultaten? Vaak wordt er geselecteerd op basis van een motivatiebrief en studieresultaten. De ervaring leert dat studenten selecteren enkel op basis van hun studieresultaten niet steeds het gewenste resultaat oplevert. Dit is ten dele afhankelijk van wat het programma beoogt. Wilt het honours warm maken voor het onderzoek? Dan kunnen de studieresultaten op academische competenties een indicator zijn. Richt het programma zich eerder op ondernemende studenten, dan zijn studieresultaten niet altijd een geschikte indicator. De ervaring toont dat een gesprek, een voorbereidende opdracht, of extra-curriculaire activiteiten een extra dimensie geven aan selectieprocedures. In de honours literatuur wordt het onderscheid gemaakt tussen selectie op: above-average abilities, above-average creativity en above-average task commitment (Renzuli, 1978). Volgens dit model zijn intelligentie, creativiteit en motivatie de sterkste voorspellers van excellente professionele prestaties.
Heb oog voor latent talent bij de selectie van honours
Afhankelijk van wanneer je programma van start gaat (in de 1e bachelor, 2e bachelor, master…), houd je best ook rekening met studenten die zich nog niet volledig ontplooid hebben. De stap naar het hoger onderwijs is er voor veel studenten een met hindernissen en een gewenningsperiode. Sommige studenten komen dan ook iets later ‘tot bloei’ (cf. latent talent in Coppoolse, van Eijl & Pilot, 2013). Probeer hier bijvoorbeeld rekening mee te houden door: pas na 2e zit de studieresultaten te bekijken (sommige studenten spreiden bewust hun examens); eventueel een wild card te voorzien voor zeer gemotiveerde studenten die de selectiecriteria niet halen of voor de ondernemende durvers; of het programma open te laten voor alle gemotiveerde studenten die zich aandienen.
Maak ruimte voor flexibiliteit & creativiteit en … trial & error!
Honours onderwijs floreert wanneer de creativiteit en inbreng van studenten en docenten ruimte krijgen in het programma. Studenten kunnen bijvoorbeeld de verantwoordelijkheid krijgen om zelf een deel van het programma in te vullen. Zorg ervoor dat het programma flexibel genoeg is om interessante ideeën en ‘zijsprongetjes’ een plaats te geven. Veel honours docenten geven aan dat de programma’s als het ware een ‘proeftuin’ zijn om nieuwe methodes of technieken uit te proberen. De ervaring leert dat honours hier gretig gebruik van maken. Wanneer docenten en studenten elkaar de ruimte geven om te experimenteren, kan er al eens iets fout lopen. Durven ondernemen en ‘the freedom to fail’ zijn belangrijke hoekstenen van honours onderwijs.
Snel maar van tel
- Luister naar je studenten! Wat vinden zij er zelf van? Besteed systematisch aandacht aan de kwaliteitszorg van het programma met o.a. informele feedbackmomenten en focusgesprekken.
- Voorzie voldoende informatie voor je kandidaat-honours. Een website, een duidelijk aanspreekpunt, een coach en ervaringen van ex-honours zijn daar belangrijke onderdelen van.
- Breng diversiteit in je programma. Interdisciplinariteit en sociaal verantwoord ondernemen vormen speerpunten in honours onderwijs.
- Stimuleer sociale activiteiten binnen je honours community. Niet enkel met studenten, maar ook met docenten en partners uit het bedrijfsleven of instellingen. De ervaring leert dat dit vaak tot wederzijdse inspiratie leidt.
- Als laatste, maar niet te onderschatten: enthousiaste studenten geven een energie-boost aan het docententeam!
Meer weten?
Op het Infocenter Onderwijs (na login) vindt u uitgewerkte voorbeelden van de honours programma’s van de faculteiten Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen, Bedrijfswetenschappen en Economie, Wetenschappen en Rechten.
De Universiteit Antwerpen ontwikkelde een kader voor de organisatie van honours programma’s.
Brochure: Aan de slag met honors Praktijklessen uit Europa > Concrete tips & tricks met enkele voorbeelden
Website van de European Honors Council > Een Europees netwerk van honours programma’s
Coppoolse, R., van Eijl, P., & Pilot, A. (Red.) (2013). Hoogvliegers, ontwikkeling naar professionele excellentie. Rotterdam: Rotterdam University Press. > Basiswerk over talentontwikkeling en honours programma’s (o.a. over latent talent)
Renzulli, J. S. (1978). What makes giftedness? Reexamining a definition. Phi Delta Kappan, 60, 180-184, 261.
Scager, K. Akkerman, S.F., Keesen, F., Mainhard, M.T., Pilot, A., & Wubbels, T. (2012). Do honors students have more potential for excellence in their professional lives? Higher Education, 64, 19-39.
Scager, K., Akkerman, S.F., Pilot, A., & Wubbels, T. (2013). How to persuade honors students to go the extra mile; creating a challenging learning environment. High Ability Studies, 24(2), 115-134.
ten Berge, H., & van der Vaart, R. (2014). Honoursdidactieken in een leergang voor honoursdocenten. Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, 31/32( 4/1, 37-51.
Terlouw, C., & Pilot, A. (2010). Ruim baan voor (w)elk talent? Tijdschrift voor Hoger Onderwijs, 28(4), 251-260.
Wolfensberger, M.V.C. (2011). Excelleren in Hoger Onderwijs en Samenleving: een integratief model rondom uitmuntende prestaties. Onderzoek van Onderwijs, 40(3), 44-51.
Wolfensberger, Marca V.C. (2015). Talent development in European higher education: Honors programs in the Benelux, Nordic and German-speaking countries. Springer. > Open Access boek met praktijkvoorbeelden van honours programma’s.
(Onderwijstip oktober 2016)