i.s.m. Prof. Herbert De Vriese (opleiding filosofie Uantwerpen) en Monitoraat op Maat
Het lage niveau van (academische) taalbeheersing bij een aantal studenten baart docenten wel eens zorgen: de mondelinge en/of schriftelijke taalvaardigheid van studenten stelt hen teleur. Docenten nemen daar vaak een sanctionerende houding tegenover aan: de normatieve eisen worden vastgelegd en wie zich niet aan de regels houdt, wordt bestraft. Er is echter ook een andere, meer constructieve mentaliteit mogelijk: breng de studenten daar waar je wenst dat ze zullen komen. Neem niet langer als vanzelfsprekend aan dat instromende studenten al over een stevige academische taalvaardigheid (moeten) beschikken, maar accepteer dat dat vaak niet zo is. Beschouw het als een taak van een academische opleiding om studenten hierin blijvend te vormen en trainen.
Ook in de nota ‘Taalbeleid Academisch Nederlands Universiteit Antwerpen’ wordt een ontwikkelingsgerichte visie op taalbeleid gevolgd. Taalvaardigheid wordt daarbij gedefinieerd als “het geheel van taalkennis, vaardigheden, strategieën en attitudes die studenten moeten ontwikkelen om taken in het hoger onderwijs en in de latere beroepsoefening met succes uit te voeren. Taalvaardig zijn omvat dus meer dan de beheersing van de vormelijke aspecten van taal zoals spelling en grammatica. Onderzoek en praktijk wijzen uit dat vooral complexere vaardigheden zoals structuur aanbrengen, verbanden leggen, helder en wetenschappelijk formuleren of efficiënt communiceren, aandacht verdienen in de taalontwikkeling van studenten.” (Herelixka & Verhulst, 2014)
Enkele tips voor wie hiermee aan de slag wil binnen de eigen opleiding:
1. Zorg voor inbedding in het curriculum
Erkent men het belang van een goede vorming in academische taalvaardigheid, dan rijst meteen de vraag hoe men deze doelstelling in de eigen opleiding kan realiseren. Iedereen beseft dat één infosessie tijdens de eerste week van het academiejaar niet zal volstaan: het gaat hier om competenties die pas na intensieve training duurzaam verworven worden. Een nuchtere en eerlijke conclusie dringt zich op: koestert men de ambitie om studenten academische taalvaardigheid bij te brengen, dan moet men daar in de opleiding de nodige ruimte voor voorzien. Dat betekent meer bepaald dat men deze ambitie in het volledige modeltraject van de bachelor- en masteropleiding moet trachten waar te maken. Beter dan slechts één afzonderlijk opleidingsonderdeel rond academische (taal)vaardigheid – waar heel wat opleidingen momenteel al op inzetten – is dus een herkenbare component van het volledige curriculum waarin een stapsgewijze opbouw van academische vaardigheden is ingebed.
2. Introduceer een leerlijn academische taalvaardigheid
De integratie van vaardigheden in bestaande opleidingsonderdelen van het curriculum vergt enig denkwerk. Idealiter zitten daarvoor enkele collega’s samen die in de opleiding een leerlijn academische taalvaardigheid willen realiseren. Ze selecteren een aantal opleidingsonderdelen waarin specifieke vaardigheden (bijvoorbeeld academische teksten lezen) zullen getraind en geëvalueerd worden. Een herkenbare component academische taalvaardigheid kan namelijk grotendeels in de bestaande opleidingsonderdelen geïntegreerd worden. Idealiter wordt dit dan aangevuld met een opleidingsonderdeel dat zich exclusief richt op de vorming van academische taalvaardigheid. Het aantal studiepunten van de grote eindwerken van elke opleiding (scriptie, presentatie, afstudeerproject, etc.) kan mogelijk licht gereduceerd worden ten voordele van de introductie van dergelijk nieuw opleidingsonderdeel. Wat er geleerd wordt in dit opleidingsonderdeel rendeert immers bij het maken van eindwerken.
3. Voor personeel UAntwerpen: Maak gebruik van de expertise van Monitoraat op Maat
Staan collega’s die in de opleiding een leerlijn academische taalvaardigheid willen realiseren voor de opdracht om zelf een nieuw pakket leerinhouden en oefeningen te ontwikkelen? Neen, aan de Universiteit Antwerpen is er een ondersteunend pakket ‘Basisvaardigheden academisch Nederlands’ beschikbaar in een voor iedereen toegankelijke blackboardcursus met die naam. Dit pakket, ontwikkeld door Monitoraat op Maat in samenwerking met het Projectteam Academisch Nederlands, leent zich bijzonder goed om de vaardigheidstraining in de opleiding concreet gestalte te geven. De collega’s van Monitoraat op Maat kunnen hierbij ook actief betrokken worden, zowel om voor de studenten een inleidende sessie te verzorgen als om te helpen bij de uitbouw van het studiemateriaal naar opleidingspecifieke doelstellingen. Studenten met specifieke taalnoden kunnen naar de collega’s van Monitoraat op Maat verwezen worden voor extra ondersteuning.
Meer weten?
ExpertiseCentrum Hoger Onderwijs: Onderwijstips:
ExpertiseCentrum Hoger Onderwijs (2013). Vijftig onderwijstips. Antwerpen-Apeldoorn: Garant. (Voor personeelsleden UAntwerpen hier online raadpleegbaar):
- Tip 43: Het belang van taal bij beoordeling
- Tip 49: Algemeen vormende doelen in het curriculum
Petegem, P., Geyskens, J., Stes, A., Van Waes, S., & Verdurmen, C. (Eds.) Praktijkboek innoverend hoger onderwijs. Leuven: LannooCampus.
- Hoofdstuk 10: Taalcompetenties opleidingsbreed beoordelen in de praktijk
Berckmoes, D., & Rombouts, H. (2009). Intern rapport verkennend onderzoek naar knelpunten taalvaardigheid in het hoger onderwijs. Linguapolis: Universiteit Antwerpen.
Bonset, H., & De Vries, H. (2009). Talige startcompetenties hoger onderwijs. Enschede: Stichting leerplanontwikkeling (SLO).
Herelixka, C., & Verhulst, S. (2014). Nederlands in het hoger onderwijs. Een verkennende literatuurstudie naar taalvaardigheid en taalbeleid. Nederlandse Taalunie.
Nota Taalbeleid Academisch Nederlands Universiteit Antwerpen (enkel voor personeel UAntwerpen, na inloggen) > in het document worden onder andere concrete voorbeelden gegeven van hoe studenten ondersteund kunnen worden bij het ontwikkelen van hun academische taalvaardigheid
Van der Westen, W. (2007). Van nul tot platform; Taalbeleid in het hoger onderwijs. In A. van Gelderen (Red.) Eenentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands (pp.58-65). Gent: Academia Press.
Website interne studiedag rond taalbeleid en taalontwikkeling door Monitoraat op Maat 'Betere taken en scripties: taalvaardigheid als hefboom' > screencast over Hoe begin je aan een leerlijn academische taalvaardigheid? (keuzesessie 2)
(Onderwijstip november 2016)