i.s.m. Jonas Nicolaï (Projectcoördinator Mentoraat Plus UAntwerpen)
De ongelijke verdeling van studiekansen van studenten hoger onderwijs blijft een aanhoudende realiteit. Eén of meerdere sociaaleconomische achtergrondkenmerken zoals de vooropleiding, schoolse achterstand, de gesproken thuistaal, het inkomen van ouders, en/of de taalvaardigheid beïnvloeden de studievoortgang en het studiesucces van studenten vaak negatief.
Aan de UAntwerpen wordt hierop ingespeeld via het speciaal daartoe in het leven geroepen project ‘Mentoraat Plus’. In deze ECHO-onderwijstip lichten we kort de doelen en werking van dit specifieke mentoraat toe. Op basis van de ervaringen met het project en aanverwant onderzoek geven we vervolgens enkele aanbevelingen voor opleidingen die zelf ook van start willen gaan met een initiatief om de doorstroom van leerbedreigde studenten te bevorderen.
Mentoraat Plus aan de UAntwerpen
Mentoraat Plus aan de UAntwerpen zet in op een succesvolle doorstroom van leerbedreigde generatiestudenten door hen op maat een intensief ondersteuningstraject aan te bieden gericht op academische en sociale integratie. Inzetten op een betere mate van sociale integratie en een sterkere inbedding in de academische cultuur van de universiteit is voor vele studenten een noodzakelijk hulpmiddel voor verhoogde studiekansen, een vlotte doorstroom, en een kleinere kans op studie-uitval in hun eerste bachelor jaar.
Het Mentoraat Plus-project wordt gecoördineerd vanuit het centrale departement Universiteit en Samenleving (team Gelijke kansen en Diversiteit). Anno 2017 loopt het project alvast in drie faculteiten (Rechten, Toegepaste Economische Wetenschappen, Toegepaste Ingenieurswetenschappen). In samenwerking met deze drie faculteiten, de Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding en de studietrajectbegeleiders, biedt Mentoraat Plus de studenten een gediversifieerd ondersteuningstraject aan, aangepast hun individuele doelstellingen. Studenten tekenen vrijwillig in voor het project en volgen gedurende het academiejaar een aantal verplichte en facultatieve activiteiten. Het aanbod is enerzijds gericht op academische aspecten zoals opleidingsgerichte kennis, studiemethoden, -planning en –vaardigheden of examentrainingen. Anderzijds wordt ingezet op sociale elementen in de vorm van kennismakingssessies, studeermomenten in groep, individuele opvolgingsgesprekken en contactmomenten met mentoren en ouderejaarsstudenten.
Vier pijlers van aandacht bij het opzetten van een ondersteuningsinitiatief
Ook in faculteiten waar Mentoraat Plus (nog) niet actief is, zijn initiatieven mogelijk om leerbedreigde studenten te ondersteunen. Hoewel geslaagde ondersteuning altijd een deel maatwerk vereist, toont onderzoek aan dat succesvolle initiatieven naar vier pijlers herleid kunnen worden (Corradi, Levrau, De Coninck & Nouwen, 2016): intentionaliteit, intrusie, pro-activiteit, en samenwerking.
- Intentionaliteit
Zet ondersteuningsinitiatieven op vanuit de wil om het studiesucces van studenten te bevorderen. Deze wil bouwt voort op de wetenschap dat de studentenpopulatie divers is en bepaalde doelgroepen gebaat zijn met bijkomende academische ondersteuning of doelgerichte remediëring. Beschouw onderwijs niet simpelweg als een survival of the fittest.
- Intrusie
Studenten zetten niet altijd zelf de eerste stap naar ondersteuning. Leerbedreigde studenten ervaren hier vaak nog grotere obstakels. Het is dus belangrijk om studenten actief door te verwijzen naar bestaande remediëringstrajecten indien slechte scores behaald werden op deelopdrachten of semesterexamens. Overweeg om bepaalde ondersteuningsgerichte componenten, zoals het trainen van specifieke academische competenties of het werken aan metacognitieve aspecten, in te bedden in het curriculum van de student (Corradi et al., 2016). Stimuleer het komen inkijken en nabespreken van examens.
- Pro-activiteit
Anticipeer met je ondersteuning op mogelijke problemen alvorens deze plaatsvinden. Voorbeelden zijn informatieve lessen waarbinnen vaak voorkomende ervaringen en problemen van studenten besproken worden of tussentijdse repetitiecolleges waar studenten gemotiveerd worden tot vroegtijdige zelfevaluatie van hun kennis van de leerstof.
- Samenwerking
Succesvolle ondersteuningsinitiatieven veronderstellen een brede gedragenheid door en samenwerking tussen verschillende actoren binnen de opleiding. Vaak voorkomende obstakels bij generatiestudenten zijn vakoverschrijdend (bv. faalangst, efficiëntie studiemethode, gewenning aan de hoger-onderwijs-omgeving, …). Zij vereisen een holistische benadering waarbij naar de gehele studiecontext van de student gekeken wordt. Hiervoor kunnen docenten samenwerken met ondersteuningsdiensten. Aan de UAntwerpen denken we dan bijvoorbeeld aan de Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding of Monitoraat op Maat. Opleidingen kunnen onderling inzetten op het uitwisselen van good practices.
Tot slot: Een diverse studentenpopulatie vereist een diversiteitsbewuste onderwijsaanpak
Integreer actief pluralisme in de opleiding door studenten regelmatig verplicht te laten samenwerken in cultureel divers samengestelde teams. Door interacties over verschillen heen op deze manier te faciliteren, worden drempels om interculturele contacten te leggen verlaagd. De lespraktijk wordt een weerspiegeling van de multiculturele context in onze samenleving. Daarnaast reflecteert dit mogelijk de toekomstige werkcontext waar samenwerking ook niet volgens zelfselectie verloopt. Door actief gesprekken over hun eigen identiteit aan te gaan, worden studenten van etnische minderheden erkend in hun identiteit. Dit kan de academische prestatiedruk verlagen (Smedley, Myers & Harrell, 1993) en zich positief vertalen in academische resultaten. Studenten met een positief beeld over hun eigen etnische achtergrond hebben meer kans op academisch succes, zijn in staat zich sneller aan te passen aan nieuwe omgevingen en zullen zich sneller sociaal en academisch kunnen integreren (Allen, Bradford, Grimes, Cooper & Howard in Hatti, 2009).
Meer weten?
Voor meer informatie over het project Mentoraat Plus aan de UAntwerpen, kan u hier terecht. Neem contact op met de projectcoördinator (jonas.nicolai) voor meer duiding bij methodes, het ondersteuningsaanbod of de theoretische achtergrond.
Handouts ECHO-lunchsessie ‘Doorstroom en diversiteit bij leerbedreigde generatiestudenten: wat leert ons het project Mentoraat Plus?’
Anderman, L. H., & Anderman, E. M. (1999). Social predictors of changes in students’ achievement goal orientations. Contemporary Educational Psychology, 24, 21–37.
Corradi, D., Levrau F., Clycq N., & Timmerman C. (2017). Monitoraat op maat & Mentoraat Plus : een analyse van twee ondersteuningsinstrumenten aan de UAntwerpen: rapport. Antwerpen: Centrum Migratie en Interculturele Studies. Intern Rapport. (beschikbaar voor personeelsleden UAntwerpen na inloggen)
Corradi, D., Levrau, F., De Coninck, D., Nouwen, W., Clycq N., & Timmerman, C. (2016). Analyse van studietrajecten en ondersteuningsbeleid aan de UAntwerpen. Antwerpen: Centrum Migratie en Interculturele Studies. Intern Rapport.
Finn, J. D. (1989). Withdrawing from school. Review of Educational Research, 59, 117–142.
Goodenow, C., & Grady, K. E. (1993). The relationship of school belonging and friends’ values to academic motivation among urban adolescent students. The Journal of Experimental Education, 62, 60–71.
Hatti, J.C., (2009) Visible Learning: A Synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. New York, NY: Routledge.
Nel, K., Govender, S., & Tom, R. (2016). The social and academic adjustment experiences of first-year students at a historically disadvantaged peri-urban university in South Africa. Journal of Psychology in Africa, 26(4), 384-389.
Rienties, B., Beausaert, S., Grohnert, T., Niemantsverdriet, S., & Kommers, P. (2011). Understanding academic performance of international students: the role of ethnicity, academic and social integration. Research in Higher Education, 63, 685-700.
Smedley, B., Myers, F., Harrell, S. (1993). Minority-Status Stresses and the College Adjustment of Ethnic Minority Freshmen. The Journal of Higher Education. 64(4), 434-452.
(Onderwijstip november 2017)