Sanne de Rooij, communicatieverantwoordelijke bij CurieuzeNeuzen in de Tuin, vertelt ons meer over het grootste citizenscienceproject in Vlaanderen dat onderzoek verricht naar hitte en droogte in Vlaamse tuinen. Maar liefst 50.000 kandidaat-deelnemers schreven zich in, waaruit er uiteindelijk 5.000 werden gekozen. Hun tuin werd geanalyseerd op basis van verschillende meetindicatoren.
Dit burgerwetenschapsproject wil samen met de hulp van burgers in Vlaanderen de hitte en droogte analyseren in onze tuinen door middel van een bodemsensor. Om de meetgegevens in real time te verkrijgen en snel te kunnen analyseren, werd deze sensor verbonden met het Internet of things-netwerk van telecomaanbieder Orange.
Groot succes
“In de zomer van 2020 lanceerden we een proefproject in een vijftigtal tuinen in Leuven. Op deze manier kregen we inzicht in de belangrijkste factoren om het project te doen slagen op grote schaal. Zo werd er bijvoorbeeld in verschillende tuinen meer dan één sensor geïnstalleerd zodat we de meest optimale plaats konden vinden.”
“In januari 2021 begonnen we met onze wervingscampagne om deelnemers te vinden over heel Vlaanderen. We mikten toen op 5.000 inschrijvingen. Al snel werd duidelijk dat de interesse bij de bevolking hoog was, want maar liefst 50.000 burgers, scholen, bedrijven en steden en gemeenten schreven zich in! Helaas konden we niet iedereen laten deelnemen, dus lieten we een speciaal geschreven algoritme een selectie maken op basis van een aantal criteria zoals de geografische ligging van hun tuin en de maaimethode om zo tot de nodige diversiteit te komen. Verder plaatsten we ook 600 sensoren in Vlaams landbouw- en natuurgebied. Allemaal plaatsen waar je als wetenschapper niet zo snel komt en die nog een blinde vlek op veel kaarten vormen.”
Start
“Uiteindelijk gingen we van start op 3 april 2021 waarbij we iedereen logistiek ondersteunden met het installeren van de sensor in hun tuin. We maakten de nodige handleidingen, op papier en in videovorm. We vroegen ook aan de burgerwetenschappers om enkele vragenlijsten in te vullen over hun algemeen tuingebruik zoals de onderhoudsmethode, inrichting en waarvoor ze hun tuin zoal gebruiken. Ook namen onze deelnemers een bodemstaal: deze 4.400 stalen werden geanalyseerd op bodemtype en organisch koolstof. Allemaal factoren die een invloed kunnen hebben op de metingen. Om iedereen betrokken te houden, ontwikkelden we een online dashboard dat elke 24 uur geüpdatet werd, hierop kon je dan zaken aflezen zoals de temperatuur en bodemvochtmetingen, maar ook hoe jouw tuin zich verhield tot die van andere deelnemers.”
Onverwachte wending
“Het oorspronkelijke idee van CurieuzeNeuzen in de Tuin was om de effecten van de hitte en droogte op tuinen, speelplaatsen, parken, landbouwakkers en natuurgebieden in kaart te brengen. Dat draaide uiteindelijk anders uit door de extreem natte zomer die we hadden. Hierdoor moesten we snel schakelen en onze onderzoeksvragen herzien. Al snel kwamen de vragen: vormt dit een probleem voor het onderzoek? Is het onderzoek nu mislukt? Voor alle duidelijkheid: dit was een onverwachte wending, maar zeker geen negatieve! Want die 5.000 bodemsensoren in de grond tijdens de natste zomer ooit waren ook voorzien van een vochtigheidsmeter en leverden zo een unieke dataset op over de manier waarop onze tuinen bij regenval als spons fungeren.”
Voor heel Vlaanderen
“We vinden het belangrijk dat niet alleen de deelnemers de resultaten van de metingen meepakken. Samen met ‘De Standaard’ brachten we een stippenkaart waarop zowel deelnemers als niet-deelnemers de temperatuurmetingen in Vlaanderen konden volgen. Bij elke stip kan je ook het ‘tuinpaspoort’ van die meetplaats zien waardoor men kan vergelijken met tuinen in de buurt of tuinen gelijkaardig aan de jouwe. Op deze manier probeerden we de betrokkenheid hoog te houden voor iedereen. Kandidaat-deelnemers die zich hadden ingeschreven maar uiteindelijk niet uitgekozen werden voor deelname, krijgen maandelijks een nieuwsbrief toegestuurd over het project waarin we het wetenschappelijke verhaal achter de metingen in mensentaal meedelen.”
Verlenging vraagt om financiële steun
“Door het grote succes en de onverwachte wending is er besloten om het project te verlengen, van februari tot en met oktober 2022. Hier komt natuurlijk ook een financieel kostenplaatje bij kijken. Elke gift die wij binnenkrijgen wordt enorm warm onthaald en ingezet voor het goede verloop van CurieuzeNeuzen in de Tuin. Het is ook altijd heel aangenaam om te zien dat mensen je project steunen en erin geloven door hieraan bij te dragen en/of mee te werken. Voor het vervolgonderzoek hebben van de 4.400 huidige burgerwetenschappers er zich opnieuw 3.000 ingeschreven. We merken echt dat onze deelnemers enorm enthousiast zijn en spontaan hun verhalen en foto’s van hun meetpunt delen.”