Recht en antropologie

De rechtsantropologie, als studiedomein van de sociale- en culturele antropologie, bestudeert de uiteenlopen­de (cultureel bepaalde) wijzen waarop mensen, binnen de eigen cultuurgroep en in contacten tussen cultuurgroepen juridisch vorm geven aan hun onderlinge sociale verhoudingen (geschillenbeslechting; onderhandelingen; het aangaan en onderhouden van verschillende vormen van rechtsverhoudingen, enz.). Daarnaast bestudeert ze ook hoe deze juridische omgangsvormen op zo correct mogelijke wijze kunnen worden geanalyseerd. Vanwege haar bekendheid met zeer uiteenlopende culturele groepen en gemeenschappen over de wereld heeft de rechtsantropologie een ongemeen rijk -zowel begripsmatig als theore­tisch- begrippenapparaat ontwikkeld. Dit kan vandaag voor het beleid, binnen de context van de hedendaagse plurale samenleving, nuttige diensten bewijzen. Het is de bedoeling om tijdens deze voordracht de cultuurantropologische benadering van recht begrijpelijk te maken.

Maar daarnaast zal ook een kritische evaluatie worden gemaakt van de rechtsantropologische benadering, en vooral van haar (mogelijke) gevolgen op maatschappelijk vlak. Professor Foblets zal wijzen op het gevaar van bepaalde ongewenste neveneffecten van de antropologische benadering van rechtsproblematieken: hoe ver kan het begrip voor culturele verschillen gaan, wat zijn de maatschappelijke gevolgen van een benadering die culturen op voet van gelijkwaardigheid bestudeert, is er plaats voor grondrechtenbescherming in de antropologie, is de antropoloog voldoende kritisch voor bepaalde culturele praktijken, met welke legitimiteit neemt hij of zij deel aan het debat over hedendaagse maatschappijvraagstukken die verband houden met pluralisme en diversiteit, enz.? Ze zal tonen dat de discussie over deze vragen tussen vakgenoten binnen de discipline vandaag volop aan de gang is en trachten die discussie ook zo concreet mogelijk te duiden.

Deze voordracht streeft geen volledigheid na, ze wil de positie van de rechtsantropologie ten aanzien van een aantal concrete probleemstellingen met betrekking tot culturele diversiteit en haar gevolgen in hedendaagse context, op zo genuanceerd en eerlijk mogelijk wijze schetsen en vervolgens ook – voorzichtig – beoordelen.

Prof. dr. Marie-Claire Foblets (°1959) is antroploge, filosofe en juriste en is voltijds gewoon hoogle­raar aan de Katholie­ke Uni­versi­teit Leuven en buitengewoon hoogle­raar aan de Univer­siteit Ant­wer­pen. Ze is experte in het vreem­de­lin­gen­recht, de rechts­antro­polo­gie, en de toepassing en ontwikkeling van (familie)­recht in migratiecon­text. In het verleden was ze actief als advocate in Brussel en als docente aan de Sorbonne.
Ze leidde gedurende verschillende jaren het Departement Sociale en culturele antropologie aan de Katholieke Universiteit Leu­ven en start­te aan de Universiteit Antwerpen mee de leerstoel 'Migratie- en migrantenrecht' op. Sinds novem­ber 2001 is ze geassocieerd Lid van de Ko­nink­lijke Vlaam­se Academie voor Weten­schap­pen en Kunsten, Klasse Mens­weten­schap­pen. Ze werd voor haar werk in 2004 bekroond met de driejaarlijkse Francqui Prijs voor menswetenschappen.