Voorbije wetenschapscafés - Wetenschap Centraal

woe 26 april - 19u30

Nam je al eens eerder deel aan een burgerwetenschapsproject zoals Curieuzeneuzen, de Grote Schelpenteldag of Xperibird? Altijd al je innerlijke onderzoeker aan het werk willen zetten? Of zie je misschien de meerwaarde van een deelname aan een citizen scienceproject voor jouw klas, vereniging of bedrijf?  

De steeds groeiende burgerwetenschapsbeweging wil onderzoek uit de academische setting weghalen en tot bij de burger brengen.  

Tijdens dit wetenschapscafé willen Philippe Bastiaenssens en Mart Doms in kaart brengen wat de mogelijkheden zijn bij een deelname aan een citizen scienceproject en hoe we de burger als meer dan enkel een dataverzamelaar kunnen zien. Enerzijds is burgerwetenschap een manier om meer eigenaarschap op te nemen in problemen die burgers zelf ervaren, anderzijds kan een actieve deelname aan onderzoek nieuwe tendensen of trends blootleggen.  

Philippe Bastiaenssens en Mart Doms zijn beiden lerarenopleiders en onderzoekers aan de Karel de Grote Hogeschool. Vanuit het onderzoekscentrum ‘Toekomstgedreven Onderwijs’ voeren ze onderzoek naar het optimaliseren van de deelname van scholen aan citizen scienceprojecten. Vanuit het geloof in het ruime potentieel van burgerwetenschapsprojecten wensen zij tijdens het wetenschaspcafé het debat te voeren over de mogelijkheden en eventuele beperkingen. 

Woe 29 maart – 19u30 Bibliotheek Permeke

We leven niet op een onbewoond eiland, maar in een samenleving die we met anderen mee vorm proberen te geven. Dat is niet altijd een gemakkelijke oefening en sommige evoluties maken het ronduit ingewikkeld. Diversiteit, nationalisme, ongelijkheid, populisme, onverdraagzaamheid, klimaatopwarming en platte discussies op sociale media: het zijn uitdagingen waar we nog lang niet klaar mee zijn. De debatten gaan soms hard tegen hard en we dreigen wel eens te vergeten hoe we kunnen samenleven en wat onze gedeelde spelregels zijn.

Patrick Loobuyck verduidelijkt wat het betekent om burger te zijn in de context van een multiculturele democratische rechtsstaat. Zijn politiek-filosofische insteek kan helpen om zowel de eigen uitgangspunten als die van anderen aan de oppervlakte te krijgen en inzichtelijk te maken. De politiek filosoof kan op die manier het politieke debat over tal van onderwerpen inhoudelijk op scherp zetten en tegelijk wederzijds begrip bevorderen.

Patrick Loobuyck studeerde godsdienstwetenschappen aan de KU Leuven en Moraalwetenschappen aan de UGent. Hij is als hoogleraar levensbeschouwing en politieke filosofie verbonden aan het Centrum Pieter Gillis van de Universiteit Antwerpen en gastprofessor aan de UGent. Als moraalfilosoof is hij een gewaardeerde stem in het publieke debat, in de krant, op radio en televisie.

Iets bijleren op een kermis? Het is moeilijk voor te stellen voor generaties die zijn opgegroeid met de Sinksenfoor. Nele Wynants onderzoekt met haar project SciFair (Science at the Fair) hoe rondreizende forains en musea een belangrijke rol speelden in de verspreiding van wetenschap, kennis en visuele cultuur bij een breed publiek.

Honderd jaar geleden, toen moderne communicatiemiddelen nog in hun kinderschoenen stonden en slechts weinigen konden lezen, waren veel mensen voor hun informatie aangewezen op rondreizende voorstellingen en tentoonstellingen. In anatomische kabinetten, zoölogische en antropologische musea en wetenschappelijke theatershows demonstreerden rondreizende showlieden de 'wonderen der natuur' en spectaculaire wetenschappelijke ontwikkelingen. En dat allemaal op de jaarlijkse kermis.

In dit wetenschapscafé vertelt Nele Wynants welke rol rondtrekkende foorkramers speelden bij de verspreiding van informatie over wetenschappelijke en technologische vooruitgang in West-Europa tussen 1850 en 1914. De hypothese is dat kermissen in die periode niet enkel lokale volksfeesten, maar ook centra van internationale uitwisseling waren.

SciFair (www.scifair.eu) is een multidisciplinair team van onderzoekers, gecoördineerd door Nele Wynants, en wordt gefinancierd door de Europese Unie. Nele is  kunst- en theaterwetenschapper aan het Antwerp Research Institute for the Arts (ARIA) aan de Universiteit AntwerpenLees nog meer over het SciFair project op de blog 'Bladspiegel'.

woe 14 december 2022 - 19u30

​Herbekijk hier het wetenschapscafé.

Met Tim Boogaerts (Toxicologie, UAntwerpen)

Het riool kan beschouwd worden als een spiegel van onze samenleving. Van alcohol tot drugs en van geneesmiddelen tot COVID: we vinden het er allemaal in terug. Wanneer we iets in ons lichaam steken, komen de afbraakstoffen daarvan via het toilet in het rioolwater terecht. Dat maakt dat een rioolwaterstaaltje een schat aan informatie bevat en heel wat kan zeggen over onze maatschappij. Van onze levensstijl tot onze gezondheid. Tim Boogaerts is onze gids in deze mysterieuze wereld. 

Herbekijk hier het wetenschapscafé in Permeke op YouTube.​

Kan het gebruik van Virtual en Augmented Reality een tool zijn om mensen te overtuigen en gedrag te veranderen inzake grote maatschappelijke problemen zoals klimaatverandering, volksgezondheid, woonbeleid, enz. Dit is de vraag die onderzoekers Silvia Van Aken (Immersive Lab, AP Hogeschool) en Yasmin Van de Werf (Co-founder Poppins & Wayne) zichzelf stellen: Hoe kunnen we Virtual Reality of Augmented Reality inzetten bij voorlichtingscampagnes van overheden en non-profitorganisaties zodat mensen beter en meer overtuigd worden van de noodzaak tot gedragsverandering?

Klimaatsverandering is een probleem dat door de meeste mensen wordt ervaren als iets abstract en onzichtbaar, complex en gelaagd. Dit bemoeilijkt de communicatie over deze problematiek, mensen zijn vaak niet overtuigd van de urgentie van klimaatsverandering. We ondervinden zelf nog geen grote gevolgen van klimaatsverandering, dus wat is er dan zo dringend?  Tegelijkertijd vragen onze overheden al wel om ons gedrag te veranderen, door bv. ons energieverbruik aan te passen of onze vleesconsumptie te verminderen. Dit blijft moeilijk zolang een groot deel van de bevolking niet overtuigd is van de hoogdringendheid.

Als voorbeeld wordt de virtual reality-productie “Pollinator Park”getoond:Europa in 2050 en de biodiversiteit is enorm gedaald. Hoe ziet de wereld eruit zonder bijen en andere insecten die instaan voor de bevruchting van planten via de verspreiding van stuifmeel. Kan jij je voorstellen hoe winkelen in de supermarkt er uit ziet in een wereld zonder bijen? Hoeveel minder soorten groenten en fruit er zullen zijn?

Deze VR-tool dompelt mensen onder in een virtuele wereld die helaas al werkelijkheid aan het worden is. Maar zal deze immersieve onderdompeling er ook voor zorgen dat mensen problemen als de dalende biodiversiteit ook als meer urgent gaan ervaren dat ze hun gedrag ervoor zullen aanpassen?

Deze Wetenschap Centraal wordt georganiseerd en verzorgd door de AP Hogeschool i.s.m. Permeke Bibliotheek.

Hoe is het gesteld met diversiteit in het (hoger) onderwijs, is er nog steeds sprake van een etnische kloof? Ervaren meisjes eventuele discriminatie nog feller (is er sprake van een double disadvantage, een dubbel nadeel)? Of zijn het juist de jongens die afhaken en hun diplomakansen niet waarmaken? Welke uitsluitingsmechanismen spelen er vandaag de dag ? Welke aanpak op scholen en universiteiten zorgt voor de beste resultaten? Moet een school of een campus kleurenblind zijn of juist expliciet oog hebben voor alle diverse groepen die ze binnen haar leerlingen telt? En moet ze ook op  op interpersoonlijk vlak durven inspelen, bijvoorbeeld als  leerlingen met verschillende etnisch-culturele achtergrond  weinig deel uitmaken van mekaars netwerk?

Noël Clycq is professor Opleidings- en Onderwijswetenschappen bij Edubron aan de UAntwerpen. Zijn onderzoek focust zich op de thema’s van diversiteit, identiteit en ongelijkheid. Hij heeft bijzondere aandacht voor de socialisatie functie van onderwijs, en voor het perspectief van het individu in deze processen. Hiervoor doet hij onder andere onderzoek naar burgerschap in scholen, het belang van community scholen en de rol van leerkrachten. Hij kijkt met veel interesse naar bottom-up initiatieven die zogenaamd ‘kwetsbare gemeenschappen’ ontwikkelen.

Fatma Zehra Çolak is doctor in de sociale wetenschappen (KULeuven). Haar specifieke focus gaat naar de sociale /institutionele vormen van uitsluiting en discriminatie en anderzijds interethnische contactervaringen van studenten aan de universiteit. Ze maakt momenteel deel uit van CeMIS (Centre for Migration and Intercultural Studies) aan de UAntwerpen.

Samen leggen ze de actuele toestand van gelijkheid in het (hoger) onderwijs onder de loep. Ze  wisselen daarbij graag met het publiek van gedachten over manieren om diversiteit op school en aan de universiteit uit zijn problematische context te halen. Moderator Sven Pichal (De Inspecteur, Radio 2) leidt het gesprek zoals steeds in goede banen.

Herbekijk hier het wetenschapscafé.

Met prof. Peter Raeymaeckers & Liesbeth Naessens (UAntwerpen)

Mensen die de gevangenis verlaten, vinden moeilijk hun weg in het (vrije) leven. Ze botsen op allerlei drempels in de reguliere hulp- en dienstverlening of kampen met administratieve, financiële en psychologische problemen.

In Antwerpen staan vrijwilligers van het Brug Binnen Buiten project ex-gevangenen bij na hun vrijlating. De buddy’s bieden een luisterend oor en helpen met praktische zaken: het ondersteunen bij administratie, wegwijs maken in de hulpverlening, soms zelfs bij het zoeken naar een woning of een job, …

Het project ondersteunt ex-gedetineerden uit de gevangenis van Antwerpen tijdens die moeilijke overgangsperiode en helpt hen zo te re-integreren. Een proefperiode leverde alvast succesvolle resultaten op.

Volgens onderzoek van Prof. Peter Raeymaeckers & Liesbeth Naessens(Centrum voor Onderzoek naar Ecologische en Sociale verandering, UAntwerpen) biedt Brug Binnen Buiten een belangrijke meerwaarde voor zowel ex-gedetineerden, de vrijwilligers als voor professionals.  Daarnaast zijn  er ook enkele kritische kanttekeningen te maken bij het werken met vrijwilligers voor de begeleiding van ex-gedetineerden. De onderzoekers komen tijdens Wetenschap Centraal toelichten welke factoren daar allemaal een rol bij spelen.

Herbekijk Wetenschap Centraal 2 maart 2022 Wetenschap Centraal van 2 maart 2022.

Biostatisticus prof. Niel Hens (UHasselt, UAntwerpen) werd al heel vroeg in de coronacrisis als expert naar voren geschoven met zijn voorspellingen voor de verspreiding van het virus. Dankzij helder toegelichte wiskundige en epidemiologische modellen slaagde hij erin om de verspreiding van het virus voor de 11 miljoen Belgen in kaart te brengen. Hij gaf daarbij inzicht in de veelheid aan  variabelen zoals maatregelen genomen door de overheid, maar ook ons individueel gedrag.   

Ondaks het feit dat we in Vlaanderen in grote getalen gevaccineerd zijn lijken de coronavarianten allerminst bedwongen. De vraag dringt zich op: hoe moet het nu verder? Wat als er nog andere coronavarianten de kop op steken waartegen het vaccin nog minder verweer heeft? Hoe wapenen we ons tegen toekomstige pandemieën, hebben we op dat vlak lessen geleerd? Worden modellen steeds beter of moeten we beter leren omgaan met onzekerheid? Is beter voorspellen ook beter voorkomen?

Discussieer mee met Niel Hens over de balans na een woelig coronajaar: maakte de wetenschap een crisis door of danken we er een stroomversnelling aan medische en andere doorbraken aan?

Herbekijk hier het afgelopen online Wetenschapscafé van 1 december.

Jeroen Geuens (KdG) en Gunther Fleerackers (UCLL) 

Noot: Gunther Fleerackers werd vervangen wegens ziekte door Jan Van Dierdonck (UCLL)

Biologisch afval bevat de basis voor de toekomst. Vanuit het oogpunt van een circulaire economie is de extractie van waardevolle stoffen uit dit afval van cruciaal belang. In biologisch afval zitten namelijk nog componenten die benut kunnen worden in onder meer de landbouw, bouwsector en cosmetica. Om deze componenten te scheiden van het afval werd in het verleden beroep gedaan op schadelijke solventen. Een groener alternatief om de componenten te extraheren is het gebruik van superkritische CO₂.

Met superkritisch wordt de fase bedoelt tussen vloeistof en een gas. CO₂ heeft in deze fase de diffusiviteit van een gas maar ook de oplosbaarheid van een vloeistof. Bovendien kan men het oplossend vermogen van superkritische CO₂ aanpassen door de druk/temperatuur aan te passen, waardoor een breed scala aan stoffen te extraheren zijn.

Tijdens het wetenschapscafé werd het concept ‘superkritische CO₂ extractie’ verduidelijkt en werden enkele interessante cases aangehaald door Jeroen Geuens en Gunther Fleerackers.
Jeroen Geuens is een industrieel ingenieur chemie met doctoraat in de chemie; hij combineert zijn passie voor het lesgeven met zijn job als hoofd van het expertisecentrum Duurzame Chemie aan KdG.
Ook Gunther Fleerackers combineert zijn functie als docent met een job als onderzoeker aan het expertisecentrum Sustainable Resources van UCLL.

Je kunt het wetenschapscafé hier herbekijken.

Met Marion Wasserbauer en Mattias Decoster (UAntwerpen)

Net wanneer je eindelijk mee was dat er na L-G-B-T, nog een Q, een I, een A en een plusje bij moesten, kwamen de termen ‘genderneutraal’, ‘genderfluïde’ en ‘non-binair’. Maar waarvoor staan die Q, die I, die A en het plusje? En waarom is het belangrijk dat we rekening houden met zij die het zogezegd complementaire of vrouw of man zijn in vraag stellen? 

In dit wetenschapscafé nodigen Marion Wasserbauer en Mattias Decoster jullie uit om voorbij m/v te denken en leggen ze uit waarom dat een goede zaak voor iedereen is. Vanuit de genderstudies leren we dat het belangrijk is om te (h)erkennen dat gender over meer gaat dan alleen een persoonlijk kenmerk.

Tijdens dit wetenschapscafé verduidelijken ze het verschil tussen geslacht(skenmerken), genderidentiteit, seksuele geaardheid en genderexpressie. Dit zijn identiteitskenmerken die we allemaal hebben. Samen vormen ze de onderdelen van gender als een systeem, dat zowel onze persoonlijke levens als ook onze maatschappij structureert. Mensen die niet conformeren aan traditionele gendernormen (m/v) dagen dit systeem uit. Hierdoor kunnen ze weerstand opwekken, of kunnen ze juist onze horizon verbreden. Wees erbij en begin aan een avontuur in de oneindige wereld van gender!

Dr. Marion Wasserbauer (zij/haar) is post-doctoraal onderzoeker aan de Radboud Universiteit en het Radboudumc, Nijmegen, waar ze rond diversiteit in geslacht en gender werkt. Als gastdocent aan de faculteit Sociale Wetenschappen van UAntwerpen zet ze studenten graag aan om kritisch na te denken over populaire cultuur en diversiteitsaspecten. Haar interesse voor LGBTQ-thema’s vormt een rode draad in haar onderzoek, onderwijs, en activisme.

Mattias Decoster (die/hun) is een queer onderzoeker die de verhouding bestudeert tussen het recht en bepaalde machtsstructuren op basis van geslacht/gender, seksuele oriëntatie, ras, etniciteit en lichamelijk of mentaal kunnen/zijn. Aan de hand van feministische en queer rechtstheorie, critical race theory, TWAIL en crip theory, verzet Mattias zich o.a. tegen het hetero- en cispatriarchaat, racisme en validisme vanuit een rechtstheoretisch perspectief. Hun FWO-gefinancierd doctoraatsonderzoek aan de Universiteit Antwerpen en Universiteit Gent heet ‘Mannelijkheid als eigendom’.

Woensdag 19 mei - 19u30

Herbekijk hier het online wetenschapscafé

met Michaël Peeters (AP Hogeschool)

Vroeger was er een energiecentrale en die stond centraal. Deze had als voeding vaak gas of kernenergie. Wanneer de vraag naar energie groter werd, werd er meer elektriciteit geproduceerd. En omgekeerd, wanneer de vraag lager was, werd er minder geproduceerd. Het aanbod aan elektriciteit werd aangepast aan de vraag. Omdat onze hernieuwbare energie steeds meer decentraal wordt opgewekt bv. door zonnepanelen of windmolens, ontstaat er een specifiek probleem. We kunnen namelijk de zon, wind en andere natuurlijke bronnen niet (of nauwelijks) aansturen. Het is niet mogelijk om een zonnepaneel even wat meer of minder elektriciteit te laten maken in functie van onze nood. En dat is een probleem...
Door het steeds groter wordende aandeel van hernieuwbare energie op ons elektriciteitsnet, wordt het ook moeilijker om het aanbod te kunnen sturen en af te stemmen op de vraag. Daarom begint men steeds meer te kijken naar het sturen van het verbruik van elektriciteit. Dit vraagt echter flexibiliteit van ons als energieconsument. De digitale meter is een sleutel in dit hele verhaal.

De digitale meter maakt van ons allen energiemanagers die actief meewerken aan het vermijden van een onbalans – een onevenwicht in vraag en aanbod - op het net. Hoe dit juist gebeurt, dat wordt uit de doeken gedaan tijdens het Wetenschapscafé op 5 mei!

Woensdag 5 mei – 19:30 u
Online wetenschapscafé vanuit de Permeke Bibliotheek

​

De voorbije zomers, met hoge temperaturen en weinig regen, confronteerden ons met het droge feit dat Vlaanderen kwetsbaar is voor waterschaarste. De klimaatopwarming doet daar nog een schepje bovenop: de druk op onze watervoorraden zal de komende jaren nog toenemen.

In aanloop naar Wereld Water Dag (22 maart) vragen we aan Jonas Lembrechts en Jan Staes (ecologen/biologen aan het Global Change Ecology Centre, UAntwerpen) om de uitdagingen te schetsen op het vlak van watergebruik en waterbeheer. Ze nodigen iedereen uit om mee na te denken over de moeilijke dilemma’s die zich kunnen stellen bij een extreem of aanhoudend watertekort. Vallen onze beken helemaal droog? Komt er nog water uit de kraan? Hoe kunnen we pro-actief zorgen dat droogte minder snel leidt tot waterschaarste? Hoe kunnen we water beter beheren op momenten van wateroverlast, zodat het in de zomer kan gebruikt worden om tekorten op te vangen? Wat kan de landbouw – zowel slachtoffer als deel van de oplossing - doen om waterschaarste tegen te gaan? Hoe kunnen we zelf bij dragen tot oplossingen, in ons verstedelijkte en dichtbevolkte landschap?

Dr. Jan Staes maakt deel uit van de onderzoeksgroep Ecosysteembeheer (UAntwerpen) en staat in voor de wetenschappelijke coördinatie van het project PROWATER, dat zoekt naar natuur-gebaseerde oplossingen om waterschaarste te voorkomen.  Hij bestudeert hoe we onze ruimtelijke ordening beter kunnen wapenen tegen extreme droogte en neerslag.

Dr. Jonas Lembrechts is post-doc onderzoeker aan de UAntwerpen en trekt mee het recente burgerwetenschapsproject Curieuzeneuzen in de Tuin-project, waarbij de hittebestendigheid en het vochtgehalte bij 5000 Vlamingen in de tuin wordt gemeten. Dit zal een schat aan informatie leveren over hoe we ook tuinen kunnen inzetten om beter vast te houden.

Beide onderzoekers maken deel uit van het Global Change Ecology Excellentieconsortium, dat baanbrekend onderzoek uitvoert naar de interacties tussen globale verandering, waaronder klimaatverandering, en ecosystemen. Natuurlijke oplossingen worden onderzocht die ons helpen om te gaan met klimaatverandering, door vb. koolstof te capteren of water op te slaan, die tegelijkertijd de biodiversiteit ten goede komen.

Herbekijk hier het online wetenschapscafé.

ONLINE met Wim Hardyns (Universiteit Gent & UAntwerpen) 

Kunnen we misdaad voorspellen en voorkomen? Het lijkt fictie, maar er wordt al volop mee geëxperimenteerd. Hoe gaat ‘predictive policing’ in zijn werk? Wat zijn de voordelen en gevaren? Hoe veranderen nieuwe technologieën het werk van de politie?In deze presentatie staat professor Wim Hardyns (Vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht UGent en Master Veiligheidswetenschappen, UAntwerpen) stil bij de uitdagingen in het omgaan met big data en welke impact deze ontwikkelingen kunnen hebben op de maatschappij. Hij toont dit aan de hand van een concrete toepassing in ‘predictive policing’. Hierbij worden predictieve modellen gebruikt om criminaliteit te voorspellen met data uit verschillende organisaties.

​Herbekijk hier het online Wetenschapscafé.​

ONLINE met Stijn Oosterlynck (UAntwerpen) 

 De Corona-pandemie heeft haar wortels in de wild om zich heen grijpende verstedelijking in Azië. Tegelijkertijd heeft ze ook een verregaande impact op het leven in steden overal ter wereld. De maatregelen die genomen worden om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, raken het stedelijk leven in haar hart. Steden floreren op ontmoeting en dichtheid, het coronavirus helaas ook. De publieke ruimte in de stad bleek de voorbije maanden niet te beantwoorden aan de noden van diverse groepen om elkaar te ontmoeten, te sporten, wandelen en van de natuur te genieten. De ongelijke woonsituaties, met vele gezinnen die kleinbehuisd zijn of wonen in een appartement met hoogstens een klein terrasje, maakt dat bij veel stadsbewoners de lockdown extra hard aankwam.Stijn Oosterlynck (stadssocioloog UAntwerpen) bespreekt tijdens Wetenschap Centraal de kwetsbaarheden van de stad die zichtbaar werden tijdens de epidemie. Hij blikt mee vooruit en zoekt naar oplossingen op het vlak van huisvesting, publieke ruimte en gezondheidszorg. We nodigen je uit om mee te komen nadenken over een versterkte veerkracht van stad en mens en een nieuw toekomstplan voor de stad.

​Herbekijk hier het Online Wetenschapscafé.​

Met Matthias De Groof (UAntwerpen) 

Na de moord op de eerste Congolese premier Patrice Lumumba kwam er een hele herdenkingscultuur rond hem op gang. Filmwetenschapper Matthias De Groof onderzoekt, samen met collega's uit verschillende hoeken van de wereld, hoe Lumumba de voorbije decennia werd uitgebeeld in kunst en film.

met Beno Schraepen (AP Hogeschool) 

Iedereen die de media volgt weet dat ‘inclusie’ een heikel thema is. De laatste jaren zorgde het M-decreet voor heel wat beroering in het onderwijs. Scholen en leerkrachten worden overspoeld door zorgleerlingen, de stoelen vliegen door de klas, leerkrachten komen niet meer toe aan lesgeven, of gaan kopje onder. Waar komt die focus op inclusie nu vandaan en wat zegt de wetenschap hier over? Hoe onderscheiden we feiten van fictie in dit gevoelige debat?

Praktisch Bibliotheek Permeke 19.30 - 21.15 uur
Gratis, vooraf inschrijven via Permeke bibliotheek

Hannes Sels, Jeroen Geuens en Herwig De Smet (Karel de Grote Hogeschool)

Onderzoekers van het expertisecentrum duurzame chemie en toegepaste informatica aan de Karel de Grote Hogeschool zochten ecologische en veilige alternatieven voor schadelijke oplosmiddelen of solventen. Ze ontwikkelden een gebruiksvriendelijke softwaretool die bedrijven helpt om duurzame alternatieven te vinden voor schadelijke verdunners.

Wat je eet is jouw eigen keuze. Of niet? Aangeboren voedselvoorkeuren en psychologische reflexen beïnvloeden ons eetgedrag, in samenspraak met onze omgeving. We eten wat onze vrienden, ouders, familie, collega’s en soms zelfs beroemdheden eten. En we eten niet wat afgeschilderd wordt als ‘dik makend’ ‘of ‘niet ethisch’.

Wat je eet is eigenlijk veel minder je eigen keuze dan je denkt, en de rol die diverse media spelen in het beïnvloeden van wat je eet is niet altijd zo duidelijk.

Hoe beïnvloeden media ons eetgedrag?
Waarom is voeding zo’n hot item en brengt het mensen ertoe om mee te doen aan tal van hypes?
Waarom zijn nationale en internationale BV-koks (denk aan Jeroen Meus of Yotam Ottolenghi) zo succesvol?
En wat met de sociale functie van eten in deze tijdsgeest waar iedereen achter zijn schermpje zit?

Dit zijn vragen die tijdens deze lezing aan bod komen en waar we achteraf ook samen een antwoord trachten op te vinden.

Charlotte De Backer is hoofddocent Communicatiewetenschappen aan de UAntwerpen en is actief in het domein van voeding, media en samenleving. Ze  bracht recent een boek uit over de impact van wat we eten op onze identiteit en sociaal gedrag (To eat or not to eat meat, Rowman & Littlefield).

woe 30/10 - Naar een wereld zonder kanker? Hoe wetenschap de ziekte overwint.

Wetenschapscafé met Filip Lardon, Centrum voor Oncologisch Onderzoek, UAntwerpen
15u30-17u ** VIP restaurant

Wetenschap Centraal: het wetenschapscafé van UAntwerpen dat wetenschappelijk inzichten combineert met een informele sfeer, zoomt in op de hoopvolle berichten uit het kankeronderzoek dat aan de vooravond staat van grote ontdekkingen. Professor Filip Lardon voorspelt dat tussen dit en tien jaar 80 procent van de mensen met kanker genezen zal kunnen worden, met dank aan de wetenschap die zeer snel terrein wint en stilaan de ziekte inhaalt. Met welke nieuwe inzichten en therapieën dat gebeurt, hoor je in een geïllustreerde sessie over het kankeronderzoek van morgen.

do 31/10 - De didactiek van sprekend leren bij groepswerk

Wetenschapscafé met Jan T'Sas, UAntwerpen
16u30-18u ** VIP restaurant

Wetenschap Centraal, het wetenschapscafé van UAntwerpen, buigt zich over het soort gesprekken dat kinderen en jongeren (zouden moeten) voeren tijdens groepswerk. Jan T'Sas vertelt over zijn praktijkonderzoek naar exploratief spreken dat een hiaat vult in de didactiek van het Nederlands. Zoek je mee naar linken met populistisch taalgebruik, kritisch denken en filosoferen?

woe 6/11 - De knoop van Antwerpen

Thierry Vanelslander, UAntwerpen
16u30-18u ** VIP restaurant 

Denk en discussieer mee over mobiliteit: wat schort er vandaag en wat is er nodig om het morgen beter te doen? Wetenschap Centraal, het wetenschapscafé van UAntwerpen, brengt een wetenschappelijke toelichting in een informele setting, met veel ruimte voor vragen uit het publiek.

do 7/11 - Levert het lezen van fictie ons kennis op?

Wetenschapscafé met Leen Verheyen, Centrum voor Europese Filosofie, UAntwerpen
15u30-17u ** VIP restaurant

Traditioneel wordt in de filosofie het debat over de cognititieve waarde van literaire fictie in termen van waarheid en kennis geformuleerd, maar Leen vindt dat niet de meest vruchtbare manier om die vraag te beantwoorden. Fictie lezen heeft volgens haar echter wel een belangrijke cognitieve waarde, omdat je via fictionele verhalen je referentiekader verdiept en verbreedt: de concepten waar je vertrouwd mee bent kunnen door wat je leest uitgebreid of bevraagd worden. Je kan via een roman bijvoorbeeld een nieuw beeld krijgen van wat concepten als “rechtvaardigheid” of “liefde” kunnen betekenen, en op die manier heeft literaire fictie voor ons een heel grote waarde zonder dat het daarom wetenschappelijke kennis oplevert. Wetenschap Centraal, het wetenschapscafé van UAntwerpen, brengt een wetenschappelijke toelichting in een informele setting, met veel ruimte voor vragen uit het publiek.

za 9/11 - 30 jaar na de val van de Berlijnse muur

Wetenschapscafé met Walter Weyns; David Criekemans en Tom Sauer (IP), UAntwerpen 
15u30-17u ** VIP Restaurant

Wetenschap Centraal, het wetenschapscafé van UAntwerpen, brengt een wetenschappelijke toelichting in een informele setting, met veel ruimte voor vragen uit het publiek.  De Muur, vrede, veiligheid en andere 9 novembermomenten in de Duitse geschiedenis komen daarbij uitgebreid aan bod.

Vele landen definiëren dieren in hun wetgeving als "levende wezens met gevoel". Ze zijn daardoor méér dan zomaar voorwerpen, maar personen zijn het nog niet.

Maar wat "kopen" dieren nu eigenlijk met die speciale definitie? Welke dieren zijn bedoeld? Hebben zij dan extra rechten? Of hebben personen extra plichten ten opzichte van dieren?  Deze Wetenschap Centraal wordt, samen met Frederik Swennen, professor Rechten UAntwerpen en allereerste professor van de leerstoel Dier en Recht, een zoektocht langs de grenzen van het recht en van het rechtsbeginsel dierwaardigheid.

Bruno Blondé is verbonden aan het Centrum voor Stadsgeschiedenis van UAntwerpen en tot zijn expertise behoren onder meer de geschiedenis van de materiële cultuur, stads- en verbruiksgeschiedenis. Hij vertelt over de veranderende materiële cultuur en de opkomst van de consumptiemaatschappij in de 17e en 18e eeuw.

Er is haast geen maatschappelijk probleem, van klimaat tot sociale ongelijkheid, dat vandaag niet onlosmakelijk verbonden is met onze manier van communiceren. En terwijl in het na-oorlogse westen de enen luid de loftrompet staken over de verwezenlijkingen van de consumptiemaatschappij met zijn weelde aan duurzame goederen, keken anderen kritisch naar de vervreemding die gepaard zou gegaan zijn met de overdaad, van wegwerpcultuur tot obesitas. Het inspireerde tal van historici om op zoek te gaan naar de historische wortels van ons hedendaags consumeren. En hoewel er geen historicus is die nog gelooft dat de precieze oorsprong van ons hedendaags model makkelijk kan gelokaliseerd worden in tijd en ruimte, zijn er toch verschillende scharniermomenten waarop de dingen duidelijk een andere versnelling en wending namen. Dat was ook zo in de zeventiende en achttiende eeuw: snellere modewissels, nieuwe verbruiksgewoonten, het opduiken van consumer choice stress, het ontstaan van een ‘shopping cultuur’,… niets ‘modern’ lijkt in de achttiende eeuw afwezig geweest te zijn. Reden te over om er grondig over van gedachten te wisselen. Het wordt een verkenning waarin ook aandacht zal gaan naar de minder luisterrijke gevolgen van het nieuwe consumeren: angsten, morele verontwaardiging, perverse effecten op de sociale ongelijkheid en tenslotte de sweatshops waar de spulletjes van de nieuwe tijd geproduceerd werden.

Jonas Roelens is mede-auteur van het boek ‘Verzwegen Verlangen. Een geschiedenis van homoseksualiteit in België’. Deze geschiedenis werd grotendeels gereconstrueerd aan de hand van gerechtelijke processen, zoals bijvoorbeeld de laatmiddeleeuwse sodomieprocessen in Mechelen.

Nergens in West-Europa werden 'homoseksuele' mannen en vrouwen zo hevig vervolgd als in de laatmiddeleeuwse Zuidelijke Nederlanden. Bovendien waren de straffen bijzonder gruwelijk: wie schuldig werd bevonden aan sodomie werd bijna zo goed als zeker op de brandstapel gegooid.

Tijdens dit wetenschapscafé gaan we dieper in op de religieuze achtergrond van de 'onnoembare zonde', de feitelijke vervolging van deze seksuele handelingen tijdens de late middeleeuwen en de reacties van de stedelijke gemeenschap op de bestraffing van 'de groote ende orrible zonde van zodomye'.

De neuro-economie kijkt naar de rol van de hersenen bij het afwegen van beslissingen, inschatten van risico’s en interactie met anderen. Onderzoek toont aan dat bij deze besluitvorming het spanningsveld tussen eigen- en collectief belang een grote rol speelt. Carolyn Declerck, hoogleraar management aan UAntwerpen, kan zo een genuanceerder mensbeeld schetsen dan dat van een Homo Economicus.

Na e-commerce is er nu a-commerce of Augmented Commerce, handel of verkoop met gebruik van ‘augmented reality’. Zo kan je producten virtueel al eens ‘ervaren’ vooraleer je ze koopt. Als je deze nieuwe technologie dan ook nog koppelt aan AI (artificial intelligence), krijg je als gebruiker een unieke gepersonaliseerde ervaring. Bart Goethals, gewoon hoogleraar wiskunde-informatica aan UAntwerpen, verduidelijkt hoe dit precies werkt en of en hoe dit ons winkelgedrag zal veranderen.

Wat vertellen neurowetenschappen, evolutionaire psychologie en paleo-antropologie ons over empathie en solidariteit? En wat leert de filosofie ons over vrijwilligerswerk?

Dirk Van Duppen, huisarts en co-auteur van De Supersamenwerker, gaat in gesprek met Katrien Schaubroeck, docent aan het Departement Wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen en auteur van ‘Gewone Helden. Een kleine ethiek van het vrijwilligerswerk’.

Is een mens in wezen supersociaal of gewoon een koele geldwolf? Tot op welke hoogte zijn mensen verantwoordelijk voor het welzijn van hun buren? Zijn vrijwilligers morele helden? Of doen ze iets heel gewoons?
Alles wat je altijd wilde weten over sociaal gedrag, samenwerking, onbaatzuchtigheid en gezond eigenbelang en nog niet durfde vragen, mag die avond aan bod komen. Breng dus gerust je eigen vragen, bedenkingen en ideeën mee.

Hoe ga je om met sociale media en met de risico’s op bedreigende of kwetsende posts? Kan technologie helpen om pesterijen, verbale agressie en ongepaste commentaren te vermijden?  Weten jongeren genoeg van de risico’s en de hulp die ze kunnen inroepen bij problemen?

Karolien Poels, hoogleraar aan het departement Communicatiewetenschappen van UAntwerpen, bekeek op 14/03 de impact van sociale media door de bril van jonge gebruikers om vervolgens manieren te bedenken om hen beter te beschermen of weerbaar te maken. Walter Daelemans, gewoon hoogleraar aan het departement Taalkunde van UAntwerpen, lichtte toe welke technologie ingezet wordt om de zwarte kantjes van sociale media af te vijlen en gebruikers te behoeden voor kwalijke gevolgen.

Met Karine Van Doorsselaer, docent productontwikkeling aan de Universiteit Antwerpen, die uitlegt hoe we zelf kunnen bijdragen aan een duurzame economie.

Moderator Sven Pichal legt deze vraag voor aan Ive Marx, hoogleraar aan het Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck van Universiteit Antwerpen.

Sven Pichal legt een aantal heikele vragen rond armoede voor aan armoedespecialist Ive Marx. Hoe moeten we de cijfers interpreteren, is er een stijgende inkomensongelijkheid of gaat het om 'relatieve' armoede? Al decennia proberen we de oorlog tegen de armoede te winnen, maar welk wapenarsenaal hebben we daarvoor ter beschikking? 
Is het mantra loonlastenverlaging en werk dé oplossing en hoe zorgen we ervoor dat onze verzorgingsstaat niet nog meer onder druk komt.  En wat met het basisinkomen? Ive Marx pleit voor een serieus debat over onze sociale bescherming en de impact van onze welvaartsstaat op armoedebestrijding en herverdeling.

We horen, lezen en zien het dagelijks: onze samenleving, ons economisch en sociaal systeem zitten vastgeroest in bepaalde patronen en dagen ons uit om buiten de lijntjes te kleuren. Uitdagingen als armoede, klimaatverandering of vereenzaming zijn groots, belangrijk èn moeilijk op te lossen. Met ‘meer doen van hetzelfde’ komen we er niet meer; een status quo is een risico. Het is tijd voor nieuwe concepten; tijd voor sociale innovatie!

Kaat Peeters, directeur van de Sociale Innovatiefabriek, vertelde ons op 31 mei hoe er in Vlaanderen via sociale innovatie oplossingen worden uitgewerkt voor belangrijke maatschappelijke uitdagingen. Ze putte hierbij uit de ervaring van de Sociale InnovatieFabriek die sinds 2013 al meer dan 500 sociaal innovatoren over de vloer kreeg, met stadslandbouw, fair fashion, mobiele buurtkarren...

Van buzzwords tot kolenengels

Op 29 maart lieten we uit ons Departement Taalkunde de professoren Reinhild Vandekerckhove  en Sarah Bernolet - letterlijk - aan het woord.
Zij bogen zich in hun uiteenzetting "Engels in het hoger onderwijs: yea of nay?" over de oproep van de Nederlandse Taalunie aan de Nederlandse en Vlaamse overheden om te waken over de positie van het Nederlands in het hoger onderwijs en belichtten de impact van leesgedrag op taalvaardigheid.

Nederlandse taalvaardigheid in het hoger onderwijs kwam aan bod, maar ook het Nederlands als taal van wetenschap en hoger onderwijs en de invulling en impact van meertaligheid. Reken je verschillende varianten van het Nederlands als meerdere talen? Is meertaligheid vooral een troef of ook een uitdaging van voor het talige functioneren van een student?

Het was meer dan boeiend (en dat is een understatement ... pardon ... een onderschatting!)

TTIP en CETA, wat zijn ze - handelsverdragen - en wat doen ze? Dat vroegen wij ons alvast af.  Daarom nodigden we Dirk De Bièvre uit, professor Internationale Politiek aan UAntwerpen, om ons in te wijden in het hoe en waarom van handelsverdragen en de bijbehorende onderhandelingen. Hij zorgde voor een intrigerende kennismaking met de wereld van invoertaksen, protectionisme, buitenla ndse investeringen, productiestandaarden, liberalisering en lobbygroepen.

Vlaanderen worstelt met een gebrek aan open ruimte, met leegstand en met ruimtelijke versnippering.

Kunnen andere - kleinere? – woonvormen dit helpen oplossen? Misschien moeten we vooral investeren in steden, zodat iedereen in een stad gaat wonen. Wat dan met de dorpen? Is plattelandsvlucht per definitie een goede zaak? De ene locatie is natuurlijk aantrekkelijker dan de andere: welke voorzieningen zijn noodzakelijk om een woonkern aantrekkelijk te maken? Is het aan de overheid om een voortrekkersrol op te nemen of groeien de beste initiatieven van onderuit, bij bewoners zelf? 

Sven Pichal legt deze en andere vragen voor aan Tom Coppens, professor Stedenbouw en Ruimtelijke Planning UAntwerpen

Ecomodernisten, een nieuwe generatie van 'groen'denkers, laten een frisse wind waaien door ons op hol geslagen klimaat, zijn optimistisch en niet bang van de vrije markteconomie.

Ze vertrouwen op technologie en wetenschap om de menselijke afhankelijkheid van de natuur te reduceren en geloven niet dat we per se kernenergie of ggo's moeten bannen uit onze samenleving.
Bart Coenen noemt zichzelf de eerste Vlaamse ecomodernist. Samen met Frank Verhoft vertaalde hij 'An Ecomodernist Manifesto" naar het Nederlands en hij is oprichter en hoofdredacteur van BackCover, een e-magazine rond milieu, ecologie en technologie.
 

(foto: http://keystoneprogressblog.blogspot.be/2014/07/vertical-farming-taking-root-in.html)

Online accurate en relevante informatie vinden is als zoeken naar een naald in een hooiberg.

Bieden de zgn. aanbevelingssystemen (of de meer gebruikte Engelse term "recommender systems"), die relevante info van gebruikers verzamelen en aanwenden, een oplossing? In welke mate accepteert de gebruiker dit en welke rol speelt privacy hierin? Zijn deze aanbevelingen interessant voor de gebruiker of enkel waardevol voor marketingdoeleinden? Sven Pichal gaat in gesprek met Koen Verstrepen, doctor in de informatica en gespecialiseerd in recommender systems, en Evert Van den Broeck die doctoreert in de communicatiewetenschappen op het onderwerp "effectiviteit van gepersonaliseerde reclame".

Gepersonaliseerde zorg: wat betekent dat, voor je lijf en je portefeuille? Is geneeskunde op maat verre toekomstmuziek of worden we morgen allemaal individueel gescreend en bediend? Hoe ver mag je gaan in het afwegen van kosten en baten in medische dossiers? Gaan we alle ziektes te lijf, zeldzaam of niet, of moeten we kiezen? En volgens welke - economische, ethische - criteria doen we dat dan?

Deze en andere vragen schotelen we graag voor aan professor gezondheidseconomie Philippe Beutels.

Philippe Beutels is handelsingenieur en doctor in de Medische Wetenschappen. Sedert 1994 is hij aangesteld aan de Universiteit Antwerpen. Hij is er als hoogleraar verbonden aan de afdeling Vaccinologie van de faculteit Geneeskunde. Regelmatig treedt hij op als adviseur van nationale en internationale instellingen, inclusief de Wereldgezondheidsorganisatie.

Van 2003 tot 2005 werkte hij aan de University of Sydney en de University of Technology at Sydney. Hij is senior visiting fellow aan de School of Public Health and Community Medicine, The University of New South Wales, Sydney, Australia. Philippe Beutels is in Australië ook verbonden aan het NHMRC (National Health and Medical Research Council) CRE (Centre of Research Excellence) in Population Health Research. In Antwerpen is hij oprichter en directeur van het Centre for Health Economics Research & Modeling Infectious Diseases (CHERMID).
Philippe Beutels heeft verschillende onderzoeksprojecten lopen. Zowel in Antwerpen als in Sydney begeleidt hij pre- en postdoc onderzoekers. Zijn voornaamste onderzoekslijnen zijn: gezondheidseconomische evaluatie, mathematische modellen van infectieziektes, economie van preventie en controle van infectieziektes en de publieke preferenties voor priorisering in de gezondheidszorg. 

Moderator van dienst is Sven Pichal.