Identiteit en missie
Centre for Research on Environmental and Social Change (CRESC) is een onderzoekscentrum binnen het Departement Sociologie aan de Universiteit Antwerpen. Het centrum richt zich op sociologisch onderzoek naar milieu en sociale verandering, in de stedelijke context en in de ruimere leefomgeving.
Dynamieken van in- en uitsluiting, (veranderende) patronen van burgerschap, burgerparticipatie en solidariteit, patronen van mondiale mobiliteit en migratiebeheer en hoe deze het begrip van plaats en gemeenschappen veranderen, sociaal werk, governance van transities, risicobeheersing en de rol van wetenschap, kennis en cultuur in sociale en milieuverandering behoren tot de kern van het onderzoek.
Voorbeelden van veranderingen waar wij onderzoek naar doen, zijn duurzaamheidstransities in onder meer het energie-, materialen- en voedselsysteem, het ontwikkelen van afval- en integraal waterbeheer, beleidsvernieuwing in de ruimtelijke en stadsplanning, sociale innovaties in armoedebestrijding, netwerkvorming tussen hulpverleningsorganisaties, vernieuwing in middenveldorganisaties, identiteitsvorming in een diverse samenleving, integratietrajecten van nieuwkomers in een superdiverse stedelijke omgeving, internationale governance van mobiliteit en de invloed daarvan op specifieke plaatsen, governance van sociotechnische veranderingsprocessen en wetenschap en de veranderende rol van kennis en expertise in de samenleving.
Vanuit een bijzondere interesse in de interactie tussen sociale en milieu- veranderingsprocessen focussen CRESC-onderzoekers in het bijzonder op:
(1) sociale stratificatie van en uitsluiting in milieurisico’s en sociale kwesties;
(2) de coproductie van kennis over sociale en ecologische veranderingsprocessen; en
(3) sociale innovaties, sociaalwerkpraktijken, beleidsdynamieken en duurzaamheids-transities.
Daarbij laten we ons voornamelijk (maar niet uitsluitend) inspireren door inzichten uit de stads- en milieustudies, armoede- en sociaalwerkonderzoek, onderzoek naar migratie en mondiale mobiliteit, cultuursociologie en wetenschap- en technologiestudies.
We zoeken steeds naar conceptuele vernieuwing om processen van milieu- en sociale verandering, innovatie en transformatie beter te begrijpen, maar verankeren conceptueel werk steeds in een grondig empirisch onderzoek.
We hanteren een breed scala aan onderzoeksmethoden, met een sterke focus op kwalitatief of mixed methods onderzoek. Zo ontwikkelden we methodologische expertise in sociale netwerkanalyse, social mapping en beleidsevaluatie; en wordt sterk ingezet op kwalitatieve onderzoeksmethoden zoals diepte-interviews, focusgroepen, (participerende) observatie, etnografisch onderzoek, documentenanalyse en debatvormen.
We delen een sociaal-constructivistisch perspectief op onderzoek en opereren als publieke of beleidssociologen vaak in actieonderzoek, met andere disciplines (van multi- tot interdisciplinair) en individuen en organisaties buiten de academische wereld (transdisciplinair). De interdisciplinaire ervaring strekt zich uit naar andere sociale wetenschappen én naar de ingenieurs-, natuur- en medische wetenschappen.
Het interdisciplinaire karakter van ons onderzoek is ook ingebed in de betrokkenheid van de leden van CRESC in twee interdisciplinaire onderzoeksplatformen aan de UAntwerpen, namelijk het Instituut voor Milieu en Duurzame Ontwikkeling (IMDO),het Antwerpse Urban Studies Institute (USI) en het Centrum voor Migratie en Interculturele Studies (CeMIS).
We doen zowel fundamenteel als beleidsgericht onderzoek. Daartoe werken we vaak samen met lokale organisaties en overheden, met Europese organisaties en actoren op alle tussenliggende bestuursniveaus. CRESC participeert ook actief in de Universitaire Stichting Armoedebestrijding (USAB).
We streven expliciet maatschappelijke impact na door relevante actoren in de diverse fases van het onderzoeksproces te betrekken en wetenschappelijke kennis te valoriseren in producten waar diverse actoren actief mee aan de slag kunnen gaan. Academisch onderzoek is de bestaansreden van CRESC, maar we reflecteren ook bewust over de rol en positie van wetenschappers in processen van milieu- en sociale verandering.
Historiek en toekomst
CRESC ontstond in 2018 uit het samengaan van twee onderzoeksgroepen met een lange traditie: OASeS en Milieu & Samenleving. OASeS werd in 1989 gesticht als een sociologisch onderzoekscentrum gericht op armoede en sociale uitsluiting, maar heeft haar domein geleidelijk uitgebreid naar de stad en stedelijk beleid, (sociale) huisvesting en woonbeleid, migratie en diversiteit, wetenschap en technologie en sociaal werk.
Milieu & Samenleving specialiseerde zich in sociaal-ruimtelijke vraagstukken van locatie, stedelijke uitbreiding en netwerken, sociale ecologie en sociale impactanalyse. Onder impuls van de groeiende belangstelling voor mens-milieuproblemen, de volle ontwikkeling van milieubeleid in de jaren 1990 en het succes van de interfacultaire opleidingen bij IMDO, is dit geëvolueerd naar de studie van milieu- en technologievraagstukken, grenzenwerk met experten en burgerwetenschap, milieu-rechtvaardigheid en socio-technische transitie.
Het samengaan van beide onderzoeksgroepen in CRESC speelt in op de groeiende nood aan kennis over de interactie tussen sociale en milieuproblemen en -veranderingsprocessen.
Over beleid en praktijk
Beleids- en praktijkontwikkeling draait vandaag niet enkel om de vraag welke combinatie van instrumenten nodig is om door een besluitvormer of organisatie vastgelegde doelstellingen te halen. Beleid en praktijken ontwikkelen vergt ook toekomstverkenning, het overstijgen van de sectorale verkokering van bevoegdheden en organisaties, afstemming over verschillende bestuurlijke en geografische niveaus heen (van lokaal tot globaal) en samenwerking tussen overheden, ondernemers en middenveldorganisaties.
‘Governance’ duidt er op dat (be)sturen staat voor de uitwerking van een probleemstelling en oplossingsrichting door samen met alle betrokkenen diverse perspectieven in rekening te brengen en zo de kansen te verhogen op de implementatie van de genomen besluiten of de realisatie van de afgesproken strategie. Dit is des te belangrijker bij de complexere vraagstukken in de sfeer van sociale en milieu-verandering waar kennis en maatschappelijke standpunten voorwerp zijn van meningsverschil of zelfs inzet van strijd.
CRESC voert daarom kritisch onderzoek naar nieuwe denkbeelden, beleidsvertogen en actieperspectieven zoals milieurechtvaardigheid, maatschappelijke veerkracht en solidariteit in diversiteit en naar de kennis- en beleidsarrangementen die ze ondersteunen. Voortbouwend op de traditie van publieke sociologie zet de onderzoeksgroep actief experimenten op waarin allerlei publieke en private actoren, inclusief middenveldorganisaties en burgers, een bijdrage hebben in het publieke debat, bij de kennisproductie of in de beleids- en praktijkontwikkeling.
CRESC ziet beleid ook veel ruimer dan overheidsbeleid. Bedrijven, non-profit en publieke organisaties, huishoudens en burgerinitiatieven nemen allerlei initiatieven en ontwikkelen zo evengoed beleid. CRESC wil zich dan ook niet alleen focussen op inhoudelijk onderzoek vóór beleid, maar ook óver beleid, waar gewenst met procesbegeleidend onderzoek.
Dit vergt een vernieuwende kijk op evaluatie van beleid en beleidspraktijken Anders dan beleidsevaluatie in termen van doelbereik, effectiviteit en efficiëntie, is het wetenschappelijk evalueren van beleidsdynamieken en sociale en milieutransities relatief nieuw. Het vergt een interactiegerichte benadering waarin beleid bekeken wordt als een doelzoekend proces met vele betrokken actoren, maar vergt evengoed een kritische doorlichting van institutionele barrières en hefbomen die stabiliteit en (beleids)verandering in kaart brengt. CRESC wil deze nieuwe onderzoeksniche mee methodologisch onderbouwen.