Het werk van de Onderzoeksgroep Didactica vertaalt zich ook geregeld in nieuwsberichten, nieuws dat we met iedereen willen delen. Die nieuwsberichten vindt u aan de linkerkant van deze pagina.
“Zet reeds in kleuterschool in op leesonderwijs”
Experts maken inspiratiegids om tot effectief leesonderwijs in Vlaanderen te komen
Kleuters moeten reeds kennismaken met letters en klanken. Voorlezen gaat best gepaard met een gesprek over de woordenschat uit een verhaal. Het zijn enkele van de tips uit een inspiratiegids, die tot een efficiënt leesonderwijs moeten leiden. “Dit is niet louter de verantwoordelijkheid van schoolteams, maar van de hele samenleving”, aldus de samenstellers.
Vlaamse leerlingen doen het niet goed wat begrijpend lezen betreft. Dat blijkt overduidelijk uit de resultaten van het nieuwe PIRLS-onderzoek (Progress in International Reading Literacy Study). Het rapport vergelijkt de leerlingenprestaties in begrijpend lezen in een zeventigtal landen. Lezen is dé basiscompetentie bij uitstek om deel te kunnen nemen aan onze taliger wordende kennismaatschappij: wie het niet kan, komt dus in de problemen.
Vlaanderen is zich bewust van de problematiek. In 2020 werden 22 Lezen-op-School-projecten (LoS) gelanceerd, met de bedoeling het leesonderwijs te versterken. Scholen, bibliotheken en andere actoren zetten in op leesbevorderende initiatieven. De voorbije periode bogen onderzoekers van de Universiteit Antwerpen, de Thomas More Hogeschool en de Odisee Hogeschool zich over de LoS-projecten.
Beginnen bij de kleuters
“Op die manier wilden we achterhalen welke factoren een rol spelen om tot een effectief leesonderwijs voor het basis- en secundair onderwijs in Vlaanderen te komen”, legt prof. Jordi Casteleyn (UAntwerpen) uit. “Dat onderzoek mondde uit in een praktijkgerichte inspiratiegids met zestien fiches. Mensen uit de onderwijswereld vinden er inspiratie om tot effectieve leesinterventies te komen.”
De wetenschappers adviseren bijvoorbeeld om jonge kinderen al vanaf het kleuteronderwijs te beginnen laten wennen aan de basis van geschreven taal. Dat gebeurt nu al te vaak uitsluitend in de derde kleuterklas, in de laatste paar weken voor de zomervakantie.
“Natuurlijk moeten ze nog niet leren schrijven”, vertelt dr. Astrid Geudens (Thomas More Hogeschool). “Maar wanneer kinderen al snel kennismaken met letters en klanken, wanneer hun fonemisch bewustzijn wordt gestimuleerd in een context vol kennis en woorden, als ze een expliciet aanbod in mondelinge taalvaardigheden krijgen, dan is de kans groter dat ze later sterke lezers zullen worden. Natuurlijk moet het een doorgaande lijn zijn, tot en met het secundair onderwijs. Werk daar dan ook preventief aan bij oudere zwakke lezers. Effectief leesonderwijs is ook niet beperkt tot de les Nederlands. Werk al vanaf de kleuterperiode aan ruime wereldse kennis die later in vakken als geschiedenis en aardrijkskunde terugkeert.”
Stel hoge verwachtingen
Belangrijk: leesmotivatie stimuleren is noodzakelijk, maar mag niet op zichzelf staan. Een effectieve leesinstructie is cruciaal om tot goede en gemotiveerde lezers te komen. “Veel goedbedoelde acties rond leesmotivatie, denk bijvoorbeeld aan kwartierlezen, worden ingezet in plaats van een instructierijke activiteit. Daardoor schiet de (stapsgewijze) ondersteuning die voor veel leerlingen broodnodig is, tekort”, zegt Casteleyn.
“Zijn de leerlingen tijdens deze activiteit zelf echt aan het lezen, of doen ze alsof? Het is verder ook essentieel om de doelstellingen van leesonderwijs helder en concreet te formuleren, zodat een schoolteam de groei van de leerlingen kan detecteren en eventueel bijsturen. Stel daarom hoge verwachtingen, niet enkel aan de leerlingen maar ook aan de eigen aanpak en wat we de kinderen willen leren, het curriculum dus. Verlaag dus niet de doelen, maar kijk wat nodig is om die te bereiken en voorzie in de nodige ondersteuning, zowel vooraf, tijdens als nadien.”
Prominente plek, ook buiten de school
De samenstellers van de gids wijzen er op dat een efficiënt leesonderwijs niet louter de verantwoordelijkheid van de schoolteams is. Casteleyn: “Schoolteams moeten de kans krijgen om effectief leesonderwijs te creëren. Het is een verhaal van de volledige samenleving. Scholen moeten voldoende ruimte krijgen, onder meer via een curriculum dat lezen centraal stelt. Daar hoort ook een duurzame ondersteuning bij, onder meer met voldoende personeel. De samenleving moet ook alles naar waarde schatten: zo zouden boeken ook buiten de school een prominente plek moeten krijgen.”
De inspiratiegids is raadpleegbaar via lesinlezen.be.