Praktijkpublicaties

Bodvin, K., Barbier, K., Struyf, E., Donche, V. (2020). Lesson Study. Samen de klaspraktijk voor leerlingen verbeteren. Leuven: ACCO.

Wil jij jouw onderwijs nog beter afstemmen op je leerlingen? Wil je samen met jouw collega’s aan de slag als onderzoeker in de eigen klaspraktijk? Bekijk lesgeven eens door een andere bril en start met Lesson Study.

Je vertrekt als team vanuit een concrete onderzoeksvraag en ontwerpt samen een onderzoeksles om de klaspraktijk voor (een groep) leerlingen te verbeteren. Je verzamelt data bij je leerlingen en vraagt je op basis daarvan af of het vooropgestelde doel bereikt is.

Lesson Study is een methode die internationaal zijn meerwaarde heeft bewezen. In het schooljaar 2018-2019 gingen drie lerarenteams uit het lager onderwijs en drie lerarenteams uit het secundair onderwijs aan de slag met de Lesson Study-methodiek. In het kader van het project TALENT werd de focus gelegd op cognitief begaafde leerlingen. Op basis van hun intensieve praktijkervaringen en in lijn met wat werkt in de praktijk schreven de auteurs dit boek. Het zit vol met nuttige aanbevelingen en tools voor het uitvoeren van een Lesson Study.

Struyf, E., Van Mieghem, A., Simons, M., Vandervieren, E., Casteleyn, J., & Smits, T. (2017). Flexibel lesgeven. Leidraad voor het inzetten en ontwikkelen van lerarencompetenties in het lager onderwijs. Leuven: Lannoo Campus.

Het lager onderwijs kent momenteel twee cruciale uitdagingen: de toenemende diversiteit binnen de leerlingenpopulatie en de overgang tussen het lager en secundair onderwijs. Dit boek toont aan dat een belangrijk antwoord op die uitdagingen ligt in een personeelsbeleid waarin de competenties van leraren gericht ingezet en ontwikkeld worden. Daarvoor beschrijft Flexibel lesgeven acht praktijkvoorbeelden die ingaan op de vakkennis van leraren, verhoogde vormen van samenwerking of variaties in taakinvulling. De auteurs brengen ervaringen van leerlingen, leraren en directieleden in kaart en koppelen die aan de reflecties van vooraanstaande onderwijsexperten. Uit de voorbeelden destilleren de auteurs essentiële krachtlijnen en concrete aanbevelingen voor het onderwijs van morgen. Daarin staan teamleren, cocreatie, onderwijskundig leiderschap en professionele leeromgevingen centraal. Zo inspireert Flexibel lesgeven leraar, directie en beleidsverantwoordelijke om de leerkracht als cruciale onderwijstroef te blijven uitspelen.

M. Penninckx, J. Vanhoof, A. Quintelier, S. De Maeyer & P. Van Petegem (2017). Zicht op leerwinst. Scenario's voor gestandaardiseerd toetsen. ISBN: 9789463440349. Leuven: Acco.

Zijn gestandaardiseerde toetsen voor het opvolgen van leerresultaten van leerlingen en scholen wel zinvol? Er woedt daarover in ons onderwijssysteem een aanhoudende discussie. Er waren en zijn goede redenen voor terughoudendheid. Maar ondertussen onderneemt een groeiend aantal landen wél stappen in die richting. In sommige landen is het gestandaardiseerd in kaart brengen van leerresultaten en leerwinst van leerlingen al gemeengoed. 

De aanhoudende discussie kan begrepen worden vanuit twee ogenschijnlijk tegengestelde visies op onderwijs(kwaliteit). Aan de ene kant staat een visie die pleit voor competitie en beloning van verdiensten en prestaties. Aan de andere kant staat een visie die competitie ontmoedigt, die inzet en goede processen beloont en die aan collectieve verantwoordelijkheid de voorkeur geeft boven individuele verantwoordelijkheid. Enerzijds wordt gepleit voor een transparante meting van de prestatie van openbare diensten zoals onderwijs, terwijl anderzijds een lans gebroken wordt voor vertrouwen in onderwijsprofessionals.

Dit boek wil de genoemde tegenstellingen overstijgen, voorbij de karikaturen in het denken over gestandaardiseerd toetsen. Het boek maakt duidelijk dat het loont om een (meer) systematisch zicht te krijgen op leerresultaten, leerwinst en toegevoegde waarde in het leerplichtonderwijs. Daartegenover staat dat we sommige monitoringssystemen inderdaad kritisch moeten bekijken en dat ongewenste effecten zich kunnen voordoen. De auteurs beschrijven bestaande – buitenlandse – monitoringssystemen met hun positieve en negatieve effecten. Zo komen ze tot concrete scenario’s om leerwinst in kaart te brengen. De wenselijkheid ervan toetsten zij bij betrokkenen in scholen, bij beleidsverantwoordelijken en bij specialisten. Daaruit blijkt dat het draagvlak voor monitoring groter is dan vermoed.

J. Vanhoof & P. Van Petegem (2017). Doeltreffend schoolbeleid. Praktijkboek beleidsvoerend vermogen in scholen. ISBN: 9789463440288. Leuven: Acco. 

Scholen krijgen steeds meer autonomie om vorm te geven aan hun beleid. Positief is dat daardoor rekening kan worden gehouden met de lokale context. Tegelijk stelt dit de school ook wel voor uitdagingen en wordt er een beroep gedaan op het beleidsvoerend vermogen van de scholen. Doeltreffend schoolbeleid is een herwerking en tegelijk update van het eerder uitgegeven Pei/ijlen naar succesvol schoolbeleid. Het boek biedt een houvast aan alle personeelsleden van scholen en schoolgemeenschappen en aan begeleiders van onderwijs die mee vorm en inhoud geven aan het schoolbeleid. De auteurs presenteren acht ‘dragers’ van beleidsvoerend vermogen die van doorslaggevend belang zijn voor het realiseren van een geslaagd schoolbeleid: doeltreffende communicatie, ondersteunende professionele en persoonlijke relaties, gedeeld leiderschap, gezamenlijke doelgerichtheid, responsief vermogen, innovatievermogen, een geïntegreerd beleid en reflectief vermogen. De auteurs vatten het boek zo op dat de lezer op een actieve wijze aan de slag kan met het boek. Aan de hand van reflectie-oefeningen kan hij nagaan in welke mate een bepaalde ‘drager’ aanwezig is op zijn school. Daarnaast krijgt hij aanknopingspunten voor de realisatie van alle acht de dragers van beleidsvoerend vermogen. De auteurs beschrijven een gevalideerd instrument dat toelaat het beleidsvoerend vermogen van de school in kaart te brengen, met als uiteindelijke doel de verdere schoolontwikkeling.