ISALA: jouw vagina helpt de wetenschap - Milieu-ecologie en Toegepaste Microbiologie (ENdEMIC)

Jouw vagina helpt de wetenschap

Citizenscienceproject: 200 vrouwen kunnen wetenschappers helpen het vrouwelijk microbioom in kaart te brengen

Over de vaginale gezondheid is nog erg weinig geweten. Nochtans spelen de miljoenen bacteriën in de vagina hoogstwaarschijnlijk een belangrijke rol. UAntwerpen wil de blinde vlek wegwerken en zet een uniek citizenscienceproject op poten. Gezocht: 200 vrouwen.

Volgens de Verenigde Naties zullen er in 2050 wereldwijd meer mensen sterven door antibioticaresistente bacteriën dan door kanker. Ook de recente coronavirus crisis toont aan dat micro-organismen een grote impact kunnen hebben op onze gezondheid en wereldeconomie. En toch zijn er nog steeds belangrijke lacunes in de wetenschappelijke kennis rond gezonde alternatieven voor het gebruik van antibiotica of andere strategieën om onze immuniteit te verhogen. Een belangrijke sleutel ligt waarschijnlijk bij de micro-organismen in en op het menselijk lichaam: het microbioom. Voor de vrouwelijke gezondheid zijn de miljoenen bacteriën in hun vagina wellicht cruciaal.

Prof. Sarah Lebeer (Departement Bio-ingenieurswetenschappen) en haar collega’s willen anno 2020 eindelijk die blinde vlek in de wetenschappelijke kennis over het menselijk microbioom wegwerken. Ze zetten hun schouders onder een uniek en grootschalig citizenscienceproject: de wetenschappers willen met de hulp van vrouwen in Vlaanderen (en met state of the art DNA-technologie) voor de allereerste keer het vrouwelijk microbioom doorgronden.

Eline Oerlemans, Sarah Ahannach en Sarah Lebeer (van linksaf) willen de geheimen van het vrouwelijk microbioom in kaart brengen.

Postdoc Eline Oerlemans verduidelijkt: “Het microbioom is een verzamelnaam voor alle micro-organismen in en op een ‘gastheer’ zoals de mens. Een betere kennis van deze micro-organismen is essentieel in de zoektocht naar gezonde alternatieven voor antibiotica, zoals bijvoorbeeld probiotica.”

Uit de taboesfeer 

“In de vagina zijn miljoenen bacteriën aanwezig die een cruciale rol spelen in de gezondheid van de vrouw”, legt Prof. Gil Donders uit, die als gynaecoloog van het UZA betrokken is bij het onderzoek. “In de kliniek en wetenschappelijk onderzoek  doe ik al een geruime tijd onderzoek naar het vaginale microbioom via gebruik van de microscoop. Hieruit hebben we onder andere geleerd dat bepaalde afwijkingen in vaginale microbioom in verband staan met de snellere ontwikkeling van baarmoederhalskanker en met zwangerschapsverwikkelingen zoals vroeggeboorte. We vermoeden dat ze ook een grote rol spelen bij het beschermen tegen infecties, blaasontstekingen, soa’s, en vruchtbaarheid. Alleen: we weten dat niet zeker, want het vaginale microbioom bij gezonde vrouwen is nog nooit grondig bestudeerd.”

Daar wil het Isala-project, vernoemd naar de eerste vrouwelijke Belgische dokter Isala Van Diest (1842-1916), verandering in brengen. “We zoeken 200 vrouwen die mee willen helpen om de vaginale gezondheid uit de taboesfeer te halen”, vertelt doctoraatsstudente Sarah Ahannach. “Elke deelneemster krijgt gratis alle tools om op verschillende momenten in haar menstruatiecyclus een aantal vaginale stalen te nemen. Deze ‘swabs’ zijn eenvoudig, pijnloos en makkelijk te gebruiken in de privacy van je eigen badkamer.”

Nieuwe therapieën 

In het Laboratorium voor Toegepaste Microbiologie en Biotechnologie worden de stalen vervolgens geanalyseerd. Op het einde van het onderzoek krijgt elke vrouw een persoonlijk overzicht van haar vaginale microbioom. Lebeer: “Dit baanbrekend onderzoek kan op termijn leiden tot nieuwe, ongeziene mogelijkheden voor zowel diagnostiek als therapieën. We willen verbanden leggen tussen levensstijl en de gezondheid van het microbioom om zo vrouwen concrete tips te geven om hun gezondheid te verbeteren. Isala wil vrouwen ook bewuster maken van de eigen gezondheid en het herkennen van alarmsignalen.”

De troeven van burgerwetenschap 

UAntwerpen speelt in Vlaanderen de eerste viool als het op citizenscienceprojecten aankomt. Projecten als CurieuzeNeuzen, AIRbezen en Straatvinken riepen de voorbije jaren de hulp van burgerwetenschappers in. Met succes, want de projecten hebben belangrijke thema’s zoals luchtkwaliteit mee op de agenda gezet. Ook de onderzoeksgroep van prof. Sarah Lebeer deed al eerder een beroep op burgers met het project Ferme Pekes, om zo uit te zoeken hoe rijk gefermenteerde groenten zijn aan nuttige bacteriën. En ook nu hoopt de Universiteit Antwerpen met de hulp van burgers geschiedenis te schrijven in het wetenschappelijk onderzoek. 

Vrouwen die willen deelnemen, kunnen zich eenvoudig registreren via www.isala.be