2003-2004: semester 2

donderdag 12 februari 2004 om 20.00 uur
Prof. dr. Joseph Sherman - Oxford Centre for Hebrew and Jewish Studies, University of Oxford

The coming of the railways to Europe in the middle of the 19th Century caused distress and consternation to a great many nations and people. As a result, the train becomes a metaphor in several languages for an instance of disruption of normal life. Nowhere was this metaphor more powerfully or effectively used than by Yiddish writers, for whom the train became a symbol of dispossession, homelessness and destruction. The Nazi "Final Solution" turned metaphor into terrifying reality. The lecture will examine the metaphor of the train and its impact in a range of modern Yiddish fiction.

Joseph Sherman is Corob Fellow in Yiddish Studies at the Oxford Centre for Hebrew and Jewish Studies at the University of Oxford. Before this he was Associate Professor at the University of the Witwatersrand, Johannesburg for 21 years. His major field of research is Yiddish literature, on which he has published widely. His latest book is entitled The Jewish Pope: Myth, Diaspora and Yiddish Literature. Current projects include commissions to translate two major South African novels from Yiddish into English and making new translations of David Bergelson's major novels for the New Yiddish Library (Yale University Press). His Dictionary of Major Yiddish Writers will be published towards the end of 2004.

Zie ook de info over het Jiddische leesseminarie: De mythe van de joodse paus, 12 februari 2004 van 10.30 tot 17.00 uur, onder leiding van prof. J. Sherman

donderdag 19 februari 2004 om 20.00 uur
Dr. Gerold Necker - Martin-Luther-Universität, Halle-Wittenberg

Since its first appearance in late antiquity the development of Jewish Mysticism was linked to the vicissitudes of Jewish history. After the expulsion of the Jews from Spain in 1492, mystical speculation on the Jewish exile reached its peak with the highly mythological and apparently gnostic world of Lurianic Kabbalah. This esoteric discipline gained popularity first among the exiles and later among the so called Marranos who found refuge in Italy, the Ottoman empire and the Netherlands. The idea of God going into exile with his people became prominent and inspired Kabbalistic thought. Reading Jewish mysticism against the background of early modern history will show the considerable impact political events did have on Jewish tradition.

Gerold Necker obtained a Degree in Theology in 1990 at the Eberhard-Karls-Universität in Tübingen and his Ph.D. in Jewish Studies in 1999 at the Institute of Jewish Studies at the Freie Universität Berlin. His main fields of interest are Medieval Jewish Mysticism and Early Modern History. Since 2002 he is Lecturer in Jewish Studies at the Seminar für Judaistik at the Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg, where he is teaching rabbinical and medieval Judaism and modern Hebrew literature.

donderdag 4 maart 2004 om 20.00 uur
lezing in de reeks Dialogue Trilogy: Christianity, Islam and Judaism - in samenwerking met het Universitair Centrum Sint Ignatius Antwerpen (UCSIA)
Rabbi dr. Jonathan Magonet - Centre for Jewish Education, Leo Baeck College London

There are certain paradoxes within Jewish attitudes to interfaith dialogue. For most Jews who consider themselves to be religious it may be of relatively little concern, with different degrees of openness to such dialogue expressed across the spectrum from Orthodox to Liberal Judaism. However as a 'political' issue, given the need to combat anti-Semitism from Christian or Muslim sources, it becomes a matter of considerable importance in Israel and Diaspora communities, but the religious sensitivity to conduct dialogue may be missing. Moreover, should dialogue be used as a means towards an end or simply be an end in itself? We will explore these attitudes, and the differences between dialogue with Christians and with Muslims.

Jonathan Magonet is Principal of Leo Baeck College. He studied Medicine before entering the rabbinical program at Leo Baeck College in 1967. On graduation he did research at the Hebrew University and obtained his Ph.D. from the University of Heidelberg. For 35 years Rabbi Magonet has co-organised the annual Jewish-Christian Bible Week in Bendorf (Germany) and for 30 years the annual Jewish-Christian-Muslim Student Conference in the same place. In December 1999 he was awarded the Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany for the "unceasing and dedicated contribution he has made to interfaith relations between Jews and Christians and to German-Jewish reconciliation". Rabbi Magonet is the vice-president of the World Union for Progressive Judaism. He is a Fellow of the Royal Society of Arts and on the Boards of the Three Faiths Forum, the Maimonides Foundation and the Interfaith Foundation. He has been a guest professor at the Kirchliche Hochschule in Wuppertal for three semesters and for one semester at the University of Oldenburg (1999). He is a frequent lecturer and broadcaster in the UK, Germany and America. He is the author of Talking to the Other, Jewish Interfaith Dialogue with Christians and Muslims.

donderdag 11 maart 2004 om 20.00 uur
Dr. James Renton - University College, London

This lecture will discuss how the British Government sought to justify the destruction of the Ottoman Empire and British imperial expansion into the Middle East and Palestine during the First World War. Through a global propaganda campaign, the British sought to portray their occupation of the Holy Land as a war of liberation against a demonised Ottoman Turk. Looking at film, photography and press that was distributed across the world, this lecture will discuss how British propaganda used Zionism as a means of cloaking its imperial ambitions in the country, claiming that British victory, and the Balfour Declaration, had inaugurated a new era of Jewish national rebirth and redemption.

James Renton obtained his Ph.D. at University College, London. He did research in the UK, the USA and Israel. His publications, teaching and research interests are in nationalism, British foreign policy, Zionism and the Middle East. He is currently finalising his book Britain and Zionism in the First World War.

donderdag 18 maart 2004 om 20.00 uur
Prof. dr. Robrecht Van Hee - Universiteit Antwerpen / Stuivenberghospitaal Antwerpen

De joodse religie heeft met haar eeuwenoude traditie een stempel gedrukt op de gezondheidszorg in oost en west. Niet dat er een eigen specifieke joodse geneeskunst heeft bestaan, want Hebreeuwse medische gebruiken en joodse artsenpraktijken hebben zich steeds geënt op bestaand gedachtegoed. De in de 2de tot 5de eeuw na Christus opgetekende geschriften in de Talmoed geven deze kennis en overlevering weer. De verboden en voorschriften met betrekking tot persoonlijke reinheid en het bereiden van dierlijk voedsel worden in de Talmoed uitgebreid en gecodificeerd uiteengezet. Isolatie van zieken en hygiënische preventieve maatregelen zorgden voor het behoud van de gezondheid en het voortbestaan van de joodse gemeenschappen, nadat ze door de Islamitische overheersing over het gehele Westen en Oosten verspreid raakten. Een derde periode van de joodse geneeskunst behelst deze wereldwijde verspreiding van kennis door joodse artsen en wetenschappers vanaf de 5de - 6de eeuw na Christus. Mozes Ibn Maimoun vormt in de Arabische wereld een hoogtepunt in de joodse kennisoverdracht en bundelt medische, deontologische en religieuze gegevens tot één geïntegreerd filosofisch denkpatroon dat de medische wetenschap gedurende eeuwen zal beïnvloeden.

Robrecht Van Hee studeerde geneeskunde, heel- en verloskunde aan de Universiteit Gent en aan de universiteiten van Breda en Nijmegen. Hij is professor heelkunde aan de Universiteit Antwerpen en hoofd van het departement algemene, endocrine, vasculaire en borstchirurgie van het Stuivenberghospitaal te Antwerpen. Hij was voorzitter van de Koninklijke Vereniging voor Geneeskunde te Antwerpen en achtereenvolgens secretaris-generaal en voorzitter van de Koninklijke Belgische Vereniging voor Heelkunde. Hij is penningmeester van de Internationale Vereniging voor de Geschiedenis van de Geneeskunde en directeur van het Instituut voor de Geschiedenis van de Geneeskunde en de Natuurwetenschappen aan de UA. Hij schreef meer dan 200 publicaties in binnen- en buitenlandse medische tijdschriften en hij is de hoofdredacteur van "Geschiedenis der Geneeskunde".

donderdag 25 maart 2004 om 20.00 uur
Prof. dr. Hans Blom - Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) Amsterdam

De percentages van joden die de Tweede Wereldoorlog overleefden, verschillen sterk voor de West-Europese landen. Terwijl uit Denemarken slechts 1 à 2 % omkwam, overleefden van de joden uit Nederland ruim 75% niet. Daartussen lagen de percentages voor België (omstreeks 40%), Noorwegen (eveneens 40%) en Frankrijk (25%). In een poging een verklaring te vinden voor deze opmerkelijke verschillen, zal een reeks aspecten van de bezettingsgeschiedenissen van deze landen de revue passeren. Daarbij zullen factoren worden onderscheiden aan de zijde van de vervolgers, in de sfeer van de `omgeving¿ waarin de vervolging plaatsvond (staat en samenleving van de vijf landen) en aan de kant van de vervolgden. Duidelijk zal worden dat een sluitende verklaring voor die verschillen vooralsnog niet is gevonden. Wel gaat van de wisselwerking tussen bepaalde nader te behandelen factoren en omstandigheden een verhelderende werking uit.

J.C.H. Blom is historicus, directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) en hoogleraar Nederlandse Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde voornamelijk op het terrein van de 19de en 20ste eeuwse Nederlandse geschiedenis, meer in het bijzonder over de verzuiling in Nederland en over de jaren voor, tijdens en na de Duitse bezetting van Nederland (1930-1950). Samen met E. Lamberts (Leuven) redigeerde hij een Geschiedenis van de Nederlanden. Op het terrein van de geschiedenis van de joden verscheen mede onder zijn redactie een Geschiedenis van de Joden in Nederland. Zeer recent was hij de eindverantwoordelijke voor het zogenaamde Srebrenica-onderzoek, dat het NIOD in opdracht van de Nederlandse regering verrichtte (verschenen 2002).

donderdag 1 april 2004 om 20.00 uur
Prof. dr. Bernd Witte - Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf

Buber soll als Begründer des Kulturzionismus gewürdigt und seine erste Buchveröffentlichung 'Die Geschichten des Rabbi Nachman' (1906) im historischen und kulturellen Kontext der Zeit interpretiert werden. Dabei werden insbesondere die Differenz zu Nachmans 'Sippurey Ma'asioth' sowie die Bezüge zur deutschen kulturellen Tradition des 19. Jahrhunderts (Romantik, Nietzsche) herausgearbeitet.

Bernd Witte (geb. 1942) promovierte 1966 an der Universität Münster und machte die Habilitation an der RWTH im Jahre 1976 in Aachen. Seit 1994 lehrt Prof. dr. Witte als Professor für Neuere Deutsche Literatur an der Heinrich-Heine-Universität in Düsseldorf, wo er seit 2002 ebenfalls Dekan der Philosophischen Fakultät ist. Er hat verschiedene Studien und Artikel über Walter Benjamin, Johann Wolfgang von Goethe, Christian Fürchtegott Gellert und Heinrich Heine veröffentlicht.

donderdag 22 april 2004 om 20.00 uur
Prof. em. dr. Israel Adler - Université Hébraïque de Jérusalem

La présentation relatera l'histoire stimulante de la redécouverte récente de cet oratorio hébraïque du 18e siècle dont le livret était bien connu des chercheurs mais dont l'existence de la musique était resté un mystère pendant plus de deux siècles. Le livret du rabbin Jacob Raphael Saraval de Venise et Mantoue et la musique de Cristiano Giuseppe Lidarti furent sans doute commandites pour être présentés au sein de la communauté séfarade de Amsterdam. Le point culminant de cette présentation sera la projection de larges extraits de l'enregistrement vidéo de la Première mondiale qui a eu lieu à Jérusalem le 31 mai 2000. Le manuscrit de l'œuvre, acquis récemment par le département de musique de la bibliothèque de l'université de Cambridge, est une vaste partition hébraïque, datée Pise, 1774, inconnue jusqu'alors, d'un oratorio intitulé 'Ester'.

Israël Adler est né en 1925 à Berlin. Il a émigré en Palestine à l'âge de onze ans. Après des études talmudiques dans des Yeshivot à Jérusalem et à Petah Tikvah, il a suivi des études musicales à Paris, au Conservatoire National de Musique, à l'Ecole Pratique de Hautes Etudes et à l'Institut de Musicologie de la Sorbonne (doctorat en 1963). Il a travaillé comme Professeur titulaire et après comme Directeur du Département dans le Département de Musicologie à l'Université Hébraïque de Jérusalem. Il est le fondateur et président de plusieurs conseils et associations qui s'occupent de la préservation des traditions musicales juives. Il a été professeur invité dans de nombreuses universités. En 1984, il obtient le prix « Kavod » de la Cantors Assembly (Etats-Unis) et en 1994, il reçoit un doctorat honoris causa du Hebrew Union College (New York, Cincinnati, Jérusalem). La plupart des publications d'Israël Adler traitent de la musique juive depuis le Moyen-Age jusqu'à l'émancipation des juifs d'Europe. Parmi ses principaux domaines d'intérêt figurent la collecte, la compréhension et la découverte de textes hébraïques concernant la musique, l'attitude rabbinique envers la musique, la dialectique entre la transmission orale et les sources écrites de la musique juive et enfin la pratique de l'art musical dans les synagogues européennes aux 17e et 18e siècles. Ses recherches qui ont abouti à la résurrection de l'oratorio Ester illustrent ce dernier aspect de ses aspirations musicales.

dinsdag 27 april 2004 om 19.00 uur
Avondlezing van het Congres "Theodor Herzl between Europe and Zion" (27 - 29 April 2004)
Prof. dr. Avi Primor - Former Ambassador of Israel in Belgium and Germany

* ingeleid door de Ambassadeur van Oostenrijk en de Rector van de Universiteit Antwerpen
* in aanwezigheid van de Gouverneur van de Provincie Antwerpen
Dit is een lezing die integraal deel uitmaakt van het Herzlcongres dat door het Instituut voor Joodse Studies in samenwerking met prof. Mark Gelber van de Ben Gurion Universiteit in Beer Sheva (Israel) wordt georganiseerd. Ze staat open voor iedereen.

donderdag 6 mei 2004 om 20.00 uur
Drs. Veerle Vanden Daelen - Instituut voor Joodse Studies Universiteit Antwerpen

Op 4 september 1944 werd Antwerpen bevrijd door de geallieerde legers. De Duitse bezetter had de stad 'Judenrein' achtergelaten. Officieel was er geen enkele joodse organisatie meer actief. De gebedshuizen waren gesloten. De weinige joden die nog in de stad verbleven, leefden in de clandestiniteit. Deze lezing belicht de eerste maanden na de bevrijding voor joden in Antwerpen. Naast de algemene problemen waarmee Antwerpen in het bevrijdingsjaar te kampen had, werden joden geconfronteerd met specifieke moeilijkheden. Families en vrienden waren elkaar uit het oog verloren en zochten wanhopig naar overlevenden. Joodse huizen en inboedels waren in beslag genomen; in vele gevallen was er geen 'thuis' om naar terug te keren. De joodse aanwezigheid te Antwerpen in de chaos van de eerste maanden na de bevrijding en de prille reorganisatie van de Antwerpse joodse gemeenschap, sociaal en religieus, zijn het onderwerp van deze voordracht.

Veerle Vanden Daelen is licentiaat Nieuwste Geschiedenis (Universiteit Gent). Zij werkte als onderzoekster aan de Universiteit Gent en voor de Studiecommissie joodse goederen en als wetenschappelijk medewerkster aan het historiografisch project van de provincie Oost-Vlaanderen. Sinds 2002 doctoreert zij aan het Instituut voor Joodse Studies (UA) met een onderzoek naar de heropbouw van de Antwerpse joodse gemeenschap na de Tweede Wereldoorlog (1944-1960).

donderdag 13 mei 2004 om 20.00 uur
Dr. Philippe Pierret - Institut d' Etudes du Judaisme, ULB

D'une recherche, qui peut paraître fastidieuse de prime abord du fait du côté laudateur et moralisateur de certaines citations bibliques, il ressort une trame bigarrée, dont les patterns restituent par pointillisme l'éthique du judaïsme bruxellois. La parole biblique est quotidienne, dans la vie comme dans la mort. La diversité des versets témoigne de l'importance du Livre sacré. Le choix des épitaphes et de leur contenu, qu'elles soient religieuses ou profanes, littéraires ou identitaires, traduit un respect constant de la personne décédée, associé au désir profond de perpétuation de la mémoire. Comme le souligne Halperin, 'tout être humain et tout groupe sont porteurs d'un capital qui n'est pas que génétique et qui est fait d'un souvenir immémorial, créé par l'expérience accumulée et véhiculée comme un perpétuel avertissement qui en fait la base même de la civilisation, de la vie en société et du métier d'homme. L'être humain n'est pas seulement pensant et parlant; il est aussi et surtout doué de mémoire, et c'est peut-être ce qu'il y a de plus précieux en lui. Étant entendu que cette mémoire n'est pas seulement individuelle (...)'.

Philippe Pierret is als onderzoeker verbonden aan de Université Libre de Bruxelles en aan het Joods Museum van België.

donderdag 3 juni 2004 om 20.00 uur
Prof. dr. Gertrud Reershemius - Aston University Birmingham

The beginning of studies in bilingualism is marked by Uriel Weinreich's book Languages in Contact. It is certainly no coincidence that Weinreich was also a well-known scholar in the field of Yiddish linguistics. The Yiddish language emerged out of a situation of multilingualism - this much is evident, although there is currently a scholarly debate about different scenarios of the language's development. The lecture aims at outlining facts and hypotheses regarding the emergence of the Yiddish language, and will emphasise the importance of oral tradition as a determining factor in the development of the Yiddish language.

Gertrud Reershemius obtained her Ph.D. on the subject of biographical narrations in Yiddish (Hamburg 1993). Her main areas of research are Sociolinguistics and Pragmatics, Language Contact and West-Germanic minority languages (Yiddish and Low German). Between 1994 and 1996 she has been a Teaching Fellow at St Andrews University (Scotland). Since 1996 she is Senior Lecturer in German Linguistics at Aston University in Birmingham.