2005-2006: semester 2

donderdag 16 februari 2006
Prof. dr. Deborah Vietor-Engländer - Technische Universität Darmstadt

In this lecture, Deborah Vietor Engländer will discuss 'Jewish self-hatred' and feuds among the Jewish critics Alfred Kerr and Karl Kraus in Berlin and Vienna in the Weimar Republic and the reactions of both to the early development of National Socialism.
Alfred Kerr on Karl Kraus: 'Karlchen Kraus in Wien, der kleine miese Verleumder' (Berliner Tageblatt 21. Dez. 1926)
Karl Kraus on Alfred Kerr: 'Der größte Schuft im ganzen Land' (Die Fackel Sept. 1928)
 
Deborah Vietor-Engländer, born and educated in London (University College London), earned a B.A. Honours in German and French and freelanced for the BBC German Service. After obtaining the doctor's degree at the University of Tübingen, she had tenure at the Universität des Saarlandes until 1992, was the president of the International Arnold Zweig Society and currently has a tenured position at the Technische Universität Darmstadt.
She researches and publishes on diverse topics such as 18th Century literature, on Goethe, on exile literature by Elisabeth Castonier, Hans Fallada, Lion Feuchtwanger, Oskar Maria Graf, Alfred Kerr, Heinrich Mann, Ruth Rewald, Adam Scharrer, Hermynia Zur Mühlen, Arnold Zweig, and authors of children's literature. She also researches in the field of Shoah Studies and is the editor of The Legacy of Exile (1998) and of the series 'Jüdische Bibliothek' and the series 'Exil-Dokumente'.

donderdag 23 februari 2006
Prof. dr. Rüdiger Görner

The works of Nelly Sachs are seen as one of the most outstanding contributions to post-Shoah literature and expressions of Jewish suffering. Her poetry was engaged in attempting to create a literary space for recollection, mourning and revisiting one's own biography. This lecture discusses the biographical and aesthetic contexts in which this extraordinary poetry, often likened to that of Paul Celan, developed. It addresses the crucial question to what extent Nellly Sachs succeeded in counteracting the 'bilderlose Zeit' through the subtle power of her metaphorical language.
 
Rüdiger Görner is Chair of the German Department at Queen Mary College, University of London and Founding Director of the Centre for Anglo-German Cultural Relations. Before 2004, he was professor of German at Aston University in Birmingham. Görner is an author of both academic and literary work. His recent book publications include: Nietzsches Kunst (2000); Grenzen, Schwellen, Übergänge. Zur Poetik des Transitorischen (2002); Rainer Maria Rilke. Im Herzwerk der Sprache (2004); Thomas Mann. Zauber des Letzten (2005). His literary works include Londoner Fragmente (2003); Schwarzer Stein der Kaaba. Aus Michael Meiners Briefen an Bettine von Arnim (2005) and Herzsplitter. Gedichte (2006).

donderdag 2 maart 2006
Prof. dr. Kristiaan Versluys - Universiteit Gent

De grafische roman In the Shadow of No Towers van de New Yorkse jood Art Spiegelman is een relaas (in de vorm van een gesofisticeerd stripverhaal) over de gebeurtenissen van Elf September. Twee factoren bepalen Spiegelmans interpretatie van de feiten. Hij was ten eerste een rechtstreekse getuige van de instorting van de torens. Ten tweede bekijkt hij de terroristische aanvallen via een conceptueel apparaat dat hij ontleent aan zijn (indirecte) ervaring van de Holocaust. Spiegelman is de zoon van twee Auschwitz-overlevenden en hij dankt zijn bekendheid aan Maus, een zeer pakkende grafische roman over de jodenvervolging. Hij interpreteert de ene tragische gebeurtenis via de andere. Zijn verhaal roept de volgende vragen op: heeft men het recht traumatische gebeurtenissen (zoals de Holocaust of Elf September) uit te beelden en te beschrijven, met welke stijlmiddelen moet dit gebeuren en welke rol speelt Spiegelmans politiek engagement.
 
Kristiaan Versluys is gewoon hoogleraar aan de vakgroep Engels van de Universiteit Gent. Hij doceert en publiceert hoofdzakelijk over Joods-Amerikaanse literatuur en de Amerikaanse stadsroman. Hij is directeur van het Ghent Urban Studies Team (GUST), een interdisciplinaire onderzoeksgroep die de hedendaagse stad bestudeert zowel in zijn fysische als culturele aspecten. Hij is lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. Zijn lezing over Spiegelman werd voorbereid tijdens een sabbatsjaar (2004-2005), dat hij doorbracht aan het Netherlands Institute for Advanced Studies (NIAS) in Wassenaar.

donderdag 9 maart 2006
Dr. Gabriele von Glasenapp - Universität Frankfurt

In den ersten Jahrzehnten nach dem Zweiten Weltkrieg waren jüdische Figuren wie auch jüdisches Leben innerhalb der deutschen Kinder- und Jugendliteratur non-existent. Dies änderte sich erst in den 1970er Jahren, als damit begonnen wurde, in diesen Texten auch die Ereignisse während des Holocaust zu thematisieren. Nun jedoch wurde 'Judentum' in fataler Weise nahezu ausschließlich mit dem Holocaust konnotiert. Diese eindimensionale Darstellung wurde erst in den letzten zwanzig Jahren in Ansätzen durchbrochen, als Autoren dazu übergingen, jüdische Figuren innerhalb anderer historischer Epochen sowie in der Gegenwart zu verorten und sie damit zugleich den Lebenswelten nicht-jüdischer Kinder und Jugendlicher annäherten.  

Gabriele von Glasenapp promovierte an der Universität Aachen mit einer literaturwissenschaftlichen Arbeit zur deutschsprachigen Ghettoliteratur des 19. und frühen 20. Jahrhunderts. Seit 1991 ist sie als wissenschaftliche Mitarbeiterin am Institut für Jugendbuchforschung tätig. Gabriele von Glasenapp erhielt Lehraufträge an den Universitäten Frankfurt, Köln, Oldenburg und Dublin. Ihre Forschungsschwerpunkte sind deutsch-jüdische Literatur sowie Kinder- und Jugendliteratur, jüdische Literaturpädagogik, historische Kinder- und Jugendliteratur sowie Holocaust-Literatur. Zu diesen Themen erschienen zahlreiche Publikationen.

donderdag 16 maart 2006
Dr. Hanno Loewy - Jüdisches Museum Hohenems
 
After 1945, many believed that the anti-Jewish traditions of Europe had been discredited once and for all. Yet today, the contrary seems to be the case. In a world of globalization, migration and the search for fixed identities, be it in Europe or the so-called oriental world, in the realm of Christianity or Islam, popular images of 'the Jew' and wild conspiracy theories flourish again. The Jewish Museum of Hohenems presents a most disturbing private collection of anti-Jewish objects and images from many centuries, collected in the course of 15 years. This includes knick-knack and fairground attractions, shooting galleries, beer glasses and walking sticks, ashtrays and caricatures, porcelain figures and paintings that 'helped' people in Europe to express their fantasies about Jews. Some of them appear ridiculous and outdated today, others make their reappearance in contemporary propaganda against globalization, Israel, the US or bluntly against Jews. Hanno Loewy will present this private collection and the disturbing renaissance of multiple facets of Anti-Semitism and Philo-Semitism it illustrates.
 
Hanno Loewy, a scholar of literature and film, curator and writer, was founding director of the Fritz Bauer Institute in Frankfurt am Main from 1995-2000. He is the author of numerous publications on the history of film theory, the reception of the Holocaust, Modernity, Jewish history, National-Socialism and the history of photography. In January 2004, he was appointed director of the Jewish Museum Hohenems.

donderdag 23 maart 2006
Drs. Anick Vollebergh - Universiteit van Amsterdam
 
Sinds de Tweede Intifada ervaren joodse gemeenschappen in Europa een toename van antisemitisme zowel in (geschreven) woorden als in daden. Antwerpen vormt hierop geen uitzondering. Om te onderzoeken hoe deze toename door Antwerpse joden wordt beleefd en hoe zij hiermee omgaan, is in 2004 een onderzoek uitgevoerd waarbij meer dan zeventig leden van de Antwerpse joodse gemeenschap, van niet-orthodox tot chassidisch, over dit onderwerp zijn geïnterviewd. Op basis van dit onderzoek kan een beeld worden geschetst van de alledaagse verschijningsvormen van hedendaags antisemitisme, welke een veel breder terrein blijken te betreffen dan de enkele gewelddadige of opzienbarende incidenten die sporadisch in de media of in rapportages worden vermeld. Het zwaartepunt van de lezing zal echter liggen bij de zeer uiteenlopende wijzen waarop antisemitisme wordt beleefd en hoe ermee wordt omgegaan door Antwerpse joden. Tot slot zal besproken worden in hoeverre de bevindingen in Antwerpen de basis kunnen vormen voor een, opmerkelijk genoeg nog nauwelijks bestaand, theoretisch model over de beleving en omgang door slachtoffers met verschijnselen als uitsluiting, racisme en stigmatisering.
 
Anick Vollebergh heeft in het kader van haar Master Culturele Antropologie aan de Universiteit van Amsterdam in 2004 onderzoek gedaan onder leden van de Antwerpse joodse gemeenschap naar hedendaags antisemitisme en de invloed daarvan op hun dagelijks leven. Op basis van dit onderzoek schreef zij de thesis 'Als de bevolking het wil, dan gaan we wel weer weg'. De beleving en omgang van Antwerpse joden met hedendaags antisemitisme: een monografische beschrijving en theoretische aanzet, waarop zij in oktober 2005 cum laude is afgestudeerd in de Culturele Antropologie.

donderdag 30 maart 2006
Drs. Arvi Sepp - Universiteit Antwerpen
 
Victor Klemperers dagboeknotities, die van 1933 tot 1945 in Duitsland bijgehouden zijn, beschrijven gedetailleerd het alledaagse leven van de jodenvervolging in zijn monstrositeit en banaliteit. Aan de hand van deze private dagboeken - getiteld Ich will Zeugnis ablegen bis zum letzten - wordt duidelijk hoe de assimilatiedroom van het Duits-joodse Bildungsbürgertum onder het nationaalsocialisme fundamenteel in vraag gesteld wordt. In de lezing wordt Victor Klemperers problematisch geworden identiteitsconstructie in het licht van de traumatische ervaringen van antisemitisme en Holocaust nader onderzocht.
 
Arvi Sepp studeerde Duitse en Engelse Taal- en Letterkunde, sociologie en literatuurwetenschap. Hij is als mandaatassistent Duitse Literatuur aan de Universiteit Antwerpen verbonden en is eveneens lid van het Internationales Promotionsprogramm Literatur- und Kulturwissenschaft van de Universität Gießen. Hij bereidt momenteel aan de Universiteit Antwerpen een proefschrift voor over de dagboeken van Victor Klemperer.

donderdag 27 april 2006
Dr. Adriaan Overbeeke - Universiteit Antwerpen
 
De lokale joodse gemeenschappen in Vlaanderen behoren tot de oudste erkende godsdienstige minderheidsgemeenschappen. Ze verkregen in de schaduw van de in demografisch opzicht dominante erkende katholieke eredienst een vergelijkbaar juridisch statuut. De concrete toepassing van dit statuut op lokaal vlak vormt een apart aspect binnen de geschiedenis van de juridische vormgeving van het religieuze landschap. Vooral de 19de-eeuwse joodse inwijking levert voor de praktische toepassing van het Belgische eredienstenrecht een bijzondere dynamiek op. Het is de bedoeling enkele aspecten van die geschiedenis te bespreken aan de hand van 19de en 20ste eeuwse gegevens over de in het Vlaamse Gewest erkende en gefinancierde geloofsgemeenschappen.
 
Adriaan Overbeeke studeerde politieke en sociale wetenschappen (KULeuven) en rechten (Universiteit Antwerpen). Hij specialiseerde zich in onderwijs- en eredienstenrecht en schreef een proefschrift over institutionele godsdienstvrijheid waarin bijzondere aandacht werd besteed aan de bijzondere positie van religieuze minderheden in het Belgische juridische regime voor erkende erediensten (periode 1830-2005). Hij is wetenschappelijk medewerker (praktijklector) aan de faculteit Rechten van de Universiteit Antwerpen.

donderdag 4 mei 2006
Prof. dr. Gideon Shimoni - Hebrew University of Jerusalem
 
From his perspective as a historian, Prof. Shimoni will discuss the nature of Jewish claims to national self-determination in the Land of Israel/Palestine as expressed over time and across the spectrum of Zionist ideologies. He will examine the various Zionist responses to Palestinian Arab counterclaims, and analyze the record of compromise options up to the present time.
 
Gideon Shimoni has recently completed a period as Head of the Institute of Contemporary Jewry of the Hebrew University of Jerusalem, where he also holds the Shlomo Argov Chair in Israel-Diaspora Relations. His research interests and publications are in the field of twentieth century Jewish history in general and particularly the history of Zionism, Israel and contemporary Jewish communities. Prof. Shimoni's many publications include a volume in Hebrew on Zionism and its Opponents and a book in English entitled, Theodor Herzl: Visionary of the Jewish State. His most important work is a comprehensive study entitled The Zionist Ideology, published in 1995 by Brandeis University with the University Press of New England. In addition to his university teaching and research Prof. Shimoni has been responsible for several international conferences, most notably the 'International Seminar on World Jewry' conducted under the auspices of the President of Israel. Over the years, he has also been a visiting professor at universities abroad and lectured publicly in the United States, Britain, Holland, Australia, Canada and South Africa.

donderdag 11 mei 2006
Prof. dr. Aviezer Ravitzky - Hebrew University of Jerusalem

Judaism is a religion of law (halakhah), centered on commandment and religious statures. Maimonides, the greatest Jewish sage since antiquity, subjected even messianism to law: the Messiah will be revealed in accord with halakhah and will work to establish the law of the Torah. That is even more the case within contemporary Orthodox Judaism, which opposes (at least in its public statements) any antinomian tendencies and identifies itself and its adherents by their clear devotion to halakhah, to law.  

Contemporary Orthodox Judaism has produced two messianic awakenings unprecedented within Judaism since the seventeenth century: that of the Habad Hasidim and that of Rabbi Kook's disciples. As would be expected, these movements, too, are halakhically conservative and do not reflect antinomian messianic tendencies.

Interestingly, however, various Orthodox streams have assigned their particular messianic theologies and ideologies the status of religious law - indeed, a meta-legal position, the status of a basic law above and beyond the particular statutes. One stream has transformed messianic passivity into a meta-law ('the three oaths'); another has made messianic activism into a meta-law ('the land of Israel'); a third has neutralized the issue of messianism and made personal rabbinic authority into meta-law ('correct Torah thinking' [da`at torah]); and a fourth has focused religious consciousness on a concrete messianic figure to whom it attributes prophetic meta-halakhic authority (the admor [Hasidic rebbe]). Each of these tries to emphasize a particular ideological point and make it into the foundational principle of contemporary Judaism. They thus transform the traditional hierarchy of values in opposing directions with regard to the messianic question - all without formally impairing religious law.
 
The relationship between messianism and religious law has taken an additional twist. According to some schools, even though religious norms will not be changed in messianic times, the response to religious norms will become autonomous rather than heteronomous; it will be an inner response to ethics rather than obedience to an external law. The law will be nullified as formal command, but its contents and demands will be preserved. That, too, forms a new relationship between messianism and law; in this instance, however, the messianism at issue is not something historical and concrete but a distant, continuing hope for human progress that will render the law superfluous.
 
Aviezer Ravitzky was born in Jerusalem in 1945. He received his Ph.D. from the Hebrew University of Jerusalem and was a Post Doctorate Fellow at Harvard University. His areas of expertise include Jewish thought, philosophy, religion and state, religious radicalism, and Israeli society and ideology. Professor Ravitzky is the Sol Rosenblum Professor of Jewish Philosophy at the Hebrew University of Jerusalem and is a Senior Fellow at the Israel Democracy Institute. He has served as the Chair of the Department of Jewish Thought and as Chairman of the Institute of Jewish Studies at the Hebrew University. He has also served as a member of the Israeli Counsel of Higher Education. Professor Ravitzky has taught as a visiting professor at leading universities in the United States including Harvard University, the University of Pennsylvania, Rice University, Yeshiva University, Brown University, and the Jewish Theological Seminary. In 2001, Professor Ravitzky was honored with Israel's most prestigious award, the Israel Prize, for his research in Jewish Thought.

donderdag 18 mei 2006
Prof. dr. em. Geoffrey Hartman - Yale University

Geoffrey Hartman has enjoyed a distinguished career as a leading academic in English and comparative literature. He attended Queens College and earned his Ph.D. at Yale where he taught for almost forty years before retiring as Sterling Professor of English and Comparative Literature. Prof. Hartman was one of the 'founding fathers' of the Yale school of literary criticism and has earned a reputation as one of the outstanding scholars in the literature of the Romantic Period. To the international Jewish communities, Professor Hartman's contributions in the area of Holocaust studies are his legacy.
 
Professor Hartman has been active in the creation of the Jewish Studies program Yale. His work has also been instrumental in opening up Judaic studies to a wider audience of scholars and students. He was the co-founder and, since 1981, has been the project director of the Fortunoff Video Archive for Holocaust Testimonies at Yale, a pioneering effort in the videotaping of the oral histories of survivors in Europe, Israel and the U.S..
 
Geoffrey Hartman is the author of more than twenty books and dozens of essays. Among his books are three seminal volumes on Holocaust memory: Bitburg in Moral and Political Perspective, The Longest Shadow: In the Aftermath of the Holocaust, and Holocaust Remembrance: The Shapes of Memory.

Lezingenprogramma 2de semester 2005-2006 (PDF)