Amerikaanse mecenas steunt aankoop waardevolle snipper
UAntwerpen heeft onlangs meegedaan aan een veiling bij Christie’s in Londen, in de hoop een snipper van een middeleeuws boek te kopen. Dat is gelukt. Het perkamenten strookje ging voor 4000 pond onder de hamer. De Antwerpse literatuuronderzoekers hopen het fragment in verband te brengen met andere middeleeuwse ridderromans.
Het gaat om een kleine strook perkament, afkomstig van een handgeschreven boek met daarin een ridderverhaal op rijm. ‘Dergelijke boeken werden vermoedelijk gemaakt voor de stedelijke bourgeoisie die in Vlaanderen en Brabant opkwam na de Guldensporenslag in 1302. Dit lezerspubliek voedde de vraag naar teksten in het Nederlands, in tegenstelling tot het Frans dat door de adel werd gebruikt’, staat op de website van het gerenommeerde veilinghuis Christie’s te lezen.
Nog nooit bestudeerd
De tekst is wellicht een Nederlandse vertaling van een origineel Frans ridderverhaal. “Zowel in de Nederlandse als Franse literatuur is ongeveer de helft van alle middeleeuwse verhalen niet bewaard gebleven, of nog niet ontdekt”, zegt Remco Sleiderink, professor middeleeuwse literatuur aan UAntwerpen. “Perkamenten manuscripten werden bijvoorbeeld hergebruikt als versteviging van nieuwe boeken. Oudere teksten werden zo letterlijk in stukken gesneden. Af en toe duiken ze op en blijken ze sporen van tot op heden onbekende teksten te bevatten. Dit fragment is daar een mooi voorbeeld van.”
De tekst op het strookje beschrijft gevechten. Veel ridders worden bij naam genoemd. Op basis van die eigennamen kan worden aangenomen dat het om een Karelroman gaat, het genre waartoe ook Karel ende Elegast behoort. “Christie’s meende dat het zou kunnen gaan om de Roman der Lorreinen, maar dat is onwaarschijnlijk want de namen komen niet overeen”, vertelt Sleiderink.
Gulle gift
Sleiderink en zijn collega’s hopen dat verder onderzoek het mogelijk maakt om het fragment in verband te brengen met andere teksten in de Nederlandse of Franse literatuur. Het handschrift van de kopiist wordt mogelijk herkend in andere handschriften of fragmenten. Technisch onderzoek van de inkt en het perkament – bewerkte dierenhuid – kan in de toekomst wellicht ook nieuwe informatie opleveren.
De hamerprijs van het stukje perkament bedroeg 4000 pond, oftewel een kleine 6000 euro, inclusief kosten. “We zijn blij, want we waren bereid nog een stuk hoger te gaan”, klinkt het. De aankoop werd mede mogelijk gemaakt dankzij een gulle gift van een Amerikaanse mecenas, via het Universiteitsfonds Antwerpen. Farley P. Katz, liefhebber van handschriften en oude drukken, schonk de universiteit eerder al een fragment van een onbekend Middelnederlands verhaal.
Hierdoor heeft de universiteit nu fragmenten van vijf verschillende ridderverhalen in haar bezit. De stukken worden bewaard in de Bijzondere Collecties van de universiteitsbibliotheek en in de bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap. Net als de andere vier stukken zal ook dit fragment gedigitaliseerd worden, en kan het – na aanvraag – worden geraadpleegd in de leeszaal.
Snippers in het onderwijs
De fragmenten spelen, naast een belangrijke rol in onderzoek, ook een rol in het onderwijs aan de universiteit. Ze worden al besproken in het eerste jaar taal- en letterkunde, ze komen ook aan bod in een mastercollege dat volledig aan de Middelnederlandse ridderroman is gewijd en in ‘Karel ende Elegast in snippers’, een les waarbij Sleiderink naar de middelbare school trekt om uit te leggen hoe perkamenten snippers ons beeld van de middeleeuwse literatuur telkens bijsturen.