Antwerpse jezuïeten zetten Maria in de bloemetjes
Op 15 augustus viert menig Antwerpenaar moederdag. Mama's, oma's en andere vrouwen worden letterlijk en figuurlijk in de bloemetjes gezet en taart kan je zien passeren op elke tafel.
Maar weet je ook waarom er moederdag wordt gevierd op deze dag en waarom specifiek de Antwerpenaren er zoveel belang hechten?
De traditie neemt ons tot wel 800 jaar terug in de tijd! Want Maria, de moeder van Jezus, is de patrones van de koekenstad. Al sinds het prille begin van deze wereldstad wordt Moeder Maria in de bloemetjes gezet met haar belangrijkste feestdag op 15 augustus (de ten Hemelopneming van Maria). Het is toch inspirerend om te weten hoe ver het vereren van onze moeders teruggaat op Maria, niet?
Maria werd niet alleen vereerd omdat ze het zuiverste voorbeeld was van moederschap, maar ook omdat ze vaak vereerd werd door de katholieke inwoners als "bestrijdster van de dwaalleer" in tijden van oprukkend Calvinisme vanaf de zestiende eeuw.
Ze is sindsdien permanent aanwezig in het straatbeeld. Denk maar aan de beeldjes van Maria die je kan zien als je rondkuiert rond de Meir...Of denk maar gewoon aan de naam van de kathedraal!
De verering van de heilige Moeder Maria werd bijgevolg trouwens gebruikt door de katholieken als een soort propagandamiddel tegen die religieuze afvalligen.
En naast die "doorsnee" inwoners van de stad waren er in de zestiende eeuw ook religieuze groeperingen binnen het katholicisme die maar al te graag de verering van de patrones wilden versterken en helpen verspreiden.
Dat deden de leden van de Sociëteit van Jezus, of gewoonweg jezuïeten, trouwens ook. Zij maakten handig gebruik van dit nieuwe medium. En daar is waar dit verhaal begint. Hoewel er nog veel werd geschreven in de zestiende eeuw, werd de koekenstad een belangrijk centrum voor de boekdrukkunst. Zo konden boeken, pamfletten, kaarten en zelfs bidprentjes makkelijk gedrukt en verspreid worden. De jezuïeten brachten ook boeken en drukwerk uit. En daar waren ook zeker handschriften, prenten en drukwerken tussen ter ere van Maria...
Ben jij klaar om te weten te komen welke boeken over Maria de jezuïeten in hun boekenkasten hadden staan en ook in de boekenkasten van de katholieken trachtten te krijgen?
Ga dan mee op tijdreis tot wel 400 jaar terug en ontdek in deze online tentoonstelling welke collectiestukken ons iets meer vertellen over Mariaverering van jezuïeten tijdens de Contrareformatie!
De webtentoonstelling omvat stukken uit drie delen van de collectie:
Gebruikte literatuur
Gebruikte literatuur
- Anoniem, Mariadevotie vroeger en nu, Tentoonstelling: Sint-Jan de Doperkerk [Antwerpen], 1983/05/27 - 1983/06/25.
- Begheyn Paul, ea., Jesuit books in the Low Countries 1540-1773, Leuven: Peeters, 2009.
- Depestele Kaat, De verspreiding van de devotie van de rozenkrans gekoppeld aan het gebruik van devotionele handboeken in de Nederlanden (1470 tot 1540), Onuitgegeven proefschrift, Universiteit Gent: Geschiedenis, s.d.
- Dirkse Paul ea., Jezuïeten in Nederland, Leiden: Rijksmuseum het Catharijneconvent, 1991.
- Drèze Céline, Musical Practices among Marian Sodalities in the Gallo- and Flandro-Belgian Provinces from the Sixteenth to the Eighteenth Centuries, Journal of Jesuit Studies, 3, 2016, p. 398-414.
- Knipping B., De iconografie van de contra-reformatie in de Nederlanden, Brand: Hilversum, 1939-1940, deel 1 en 2.
- Mannaerts Rudi, De artistieke expressie van de mariale devotie der Jezuïeten te Antwerpen (1562-1773): een iconografisch onderzoek, Leuven: 1983.
- Melion Walter S., Prayers and spiritual exercices, in: August Den Hollander, Erna Van Looveren, ed., Het Ruusbroecgenootschap. 90 jaar hoeder van spiritueel erfgoed. Een rijke en levende collectie van de Vlaamse Jezuïeten aan de Antwerpse Universiteit, Brochure, 2015, p. 24-25.
- Miravalle Mark, ea., Mariology. A guide for priests, deacons, seminarians, and Consecrated persons, Seat of Wisdom books, 2007.
- Prims Floris, Mariadevotie in Antwerpen, Antwerpiensia - Losse bijdragen tot de Antwerpsche geschiedenis, Simplex Sigillum Veri, s.d.
- Timmermans Bert, Patronen van patronage in het zeventiende-eeuwse Antwerpen: een elite als actor binnen een kunstwereld, Amsterdam: Amsterdam University Press, 2008.
- Vandenbroeck Paul, Hooglied: De beeldwereld van religieuze vrouwen in de Zuidelijke Nederlanden vanaf de 13de eeuw, cat. Tent. Paleis voor Schone Kunsten Brussel 25 feb-22 mei 1994.
- Verheggen Evelyne, Beelden voor passie en hartstocht, Zutphen: Walburg Pers, 2006.
Colofon
Deze webtentoonstelling is gemaakt in het kader van de stage "Cultureel Erfgoed", die Masterstudente Geschiedenis Maja Peric van februari tot mei 2020 liep in de bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap.
De stage werd begeleid door Erna Van Looveren en de hulp voor de webtentoonstelling kwam van Daniël Ermens. In samenwerking met Professor Evelyne Verheggen werd gekozen om rond Mariadevotie te werken.
De gebruikte afbeeldingen in deze webtentoonstelling zijn afkomstig uit de collectie van het Ruusbroecgenootschap, tenzij anders vermeld.