Dit onderzoek naar effectief klasmanagement werd uitgevoerd door onderzoekers van UAntwerpen en KdG Hogeschool, in opdracht van de minister van Onderwijs. 

Probleemstelling

Effectief klasmanagement is een uitdaging die steeds groter wordt, ook in het Vlaamse onderwijs. Dat blijkt uit de internationale TALIS-2018-studie die aantoont dat leerkrachten steeds meer problemen ervaren met ordehandhaving. Tegelijkertijd is klasmanagement een belangrijk onderdeel van lesgeven, aangezien een goede klasmanager veel effectieve lestijd wint. Een veilig en goed georganiseerde klas- en schoolomgeving is essentieel voor leerlingen om te kunnen leren.

Doel en methodologie

Het onderzoek had twee hoofddoelen:

1. Het opstellen van een raamwerk met bouwstenen voor effectief klasmanagement, gebaseerd op een literatuurstudie en empirische bevindingen uit focusgroepen en casestudies.
2. Het aanbieden van praktijkvoorbeelden ter illustratie van dit raamwerk en het geven van aanbevelingen voor implementatie in het Vlaamse onderwijs.

Er werden een literatuurstudie, focusgroepen, interviews en casestudies uitgevoerd. De literatuurstudie omvatte internationale en Nederlandstalige bronnen om essentiële bouwstenen voor klasmanagement te identificeren. Daarnaast vonden focusgroepen en interviews plaats om inzichten bij Vlaamse en internationale onderwijsprofessionals en experten te verzamelen en een voorlopige versie van het raamwerk te toetsen. Tot slot onderzochten we via tien casestudies voorbeeldpraktijken die aansluiten bij de bouwstenen van effectief klasmanagement.

Het raamwerk klasmanagement

Het onderzoek presenteert een raamwerk voor effectief klasmanagement. Het raamwerk benadrukt een schoolbrede aanpak met een nadruk op preventie boven curatieve maatregelen. Er zijn negen bouwstenen geïdentificeerd voor effectief klasmanagement:

1. Leerkracht-leerling relatie: Positieve relaties tussen leerkracht en leerling bevorderen gewenst gedrag en leerbetrokkenheid.
2. Ouders als partner: Betrokkenheid van ouders heeft positieve effecten op het gedrag en de motivatie van leerlingen.
3. Cultureel responsief lesgeven: Een inclusieve aanpak die rekening houdt met culturele diversiteit ondersteunt betrokkenheid en positieve leeruitkomsten.
4. Didactiek en vakkennis: Effectieve instructie, differentiatie en activerende werkvormen verhogen de betrokkenheid en verminderen storend gedrag.
5. Infrastructuur en inrichting: Een veilige, goed ingerichte leeromgeving draagt bij aan een positief klasklimaat.
6. Omgaan met ongewenst gedrag: Preventieve maatregelen zijn belangrijk, maar ook passende reacties op storend gedrag helpen problemen te beperken.
7. Socio-emotioneel leren: Sociale en emotionele vaardigheden zijn belangrijk voor zowel leerlingen als leerkrachten en helpen bij gedragsregulatie.
8. Herstelgericht werken: Bij conflicten bevordert herstelgericht handelen empathie en begrip.
9. Regels en routines: Duidelijke regels en vaste routines verlagen het risico op ordeverstoringen.

Praktijkvoorbeelden en aanbevelingen

Tien scholen werden geselecteerd voor het casestudie onderzoek, waarbij werd onderzocht hoe zij specifieke bouwstenen implementeerden. Uit deze cases kwamen gemeenschappelijke thema’s naar voren, zoals: de rol van een sterk lerarenteam, het belang van voortdurende professionalisering, en het nut van gedeeld leiderschap. Scholen gaven aan dat een focus op groepsdynamiek, motivatie en het aanleren van gedrag essentieel zijn voor klasmanagement.

Aanbevelingen voor diverse onderwijspartners (schooldirecties, schoolteams, lerarenopleidingen, en de overheid) benadrukken het belang van een duidelijke visie, een preventieve aanpak, samenwerking tussen leraren en ouders, en continue professionalisering. Voor de overheid is er de aanbeveling om ruimte te creëren voor teamoverleg en lerarenondersteuning.

Conclusies en vervolgonderzoek

Het onderzoek biedt een breed toepasbaar raamwerk voor klasmanagement dat scholen kunnen gebruiken om hun leeromgeving te verbeteren. Hoewel de studie een rijke verzameling aan praktische voorbeelden biedt, kan vervolgonderzoek verder ingaan op diepere literatuuranalyses en internationale vergelijkingen.

Effectief klasmanagement is een continu proces dat inspanning en tijd vraagt van scholen, leraren en beleidsmakers om te blijven inspelen op de kansen en uitdagingen van een veranderende maatschappelijk-culturele context.