Onderzoek UAntwerpen toont aan dat vet- en suikerrijk dieet kwaliteit van eicellen verlaagt

Fertiliteitscentra rapporteren al langer dat zwaarlijvige vrouwen moeilijker zwanger worden. Onderzoek van UAntwerpen wijst nu uit dat de samenstelling van het eiblaasjes- of follikelvocht sterk beïnvloed wordt door wat de moeder eet. “Een vet- en suikerrijk dieet verlaagt de kwaliteit van de eicellen significant. Het normaliseren van het dieet en vermagering verbeteren de eicelkwaliteit opnieuw, maar niet volledig.”

Eerdere studies toonden aan dat wie heel vet- en suikerrijk eet, de omgeving van haar eicel verandert. Het follikelvocht in de eicellen van obese vrouwen blijkt afwijkend. Voor verdere studies onderzochten de wetenschappers van de Universiteit Antwerpen de eicellen van koeien, in proefbuizen.“Eicellen van koeien lijken heel goed op die van mensen en in de proefbuis bootsen we de obese omgeving na”, vertelt prof. Jo Leroy, voorzitter van de Europese Vereniging voor Embryotechnologie, over het onderzoek. “Eicellen zijn echte opportunisten. Ze nemen alle soorten voedingsstoffen op uit hun omgeving. Wanneer we bijvoorbeeld meer vetten in de proefbuis voorzien, dan nemen de eicellen het vet op. Dit leidt tot celschade en ernstige problemen. De grootste cel van het vrouwelijk lichaam vertoont tekenen van stress en laat zich veel moeilijker bevruchten.”Het onderzoek toonde ook aan dat het gevormde embryo slechter is van kwaliteit, genetische afwijkingen vertoont en hierdoor vaak al vroeg afsterft.

Vette eicellen

Om te kijken of dit niet enkel in proefbuizen, maar ook in levende wezens het geval is, gingen de onderzoekers testen op muizen. Dit onderzoek uitvoeren op mensen zou ethisch, maar ook praktisch onhaalbaar zijn. De muizen werden meerdere weken blootgesteld aan een fastfoodrantsoen, dat een menselijk vet- en suikerrijk dieet heel nauwgezet nabootst. De muizen werden dik en ontwikkelden gezondheidsproblemen, zoals bij de mens. Ze kregen bijvoorbeeld een te hoge bloedsuiker en meer ontstekingen.En jawel, ook de eicellen van de muizen stapelden tot tweemaal meer vet op en hun kwaliteit verslechterde. De dikke muizen werden nog maar heel moeilijk zwanger. “De synthese klopte”, vertelt doctoraatsstudente Anouk Smits. “Een gedaalde eicelkwaliteit omwille van een te calorie- en vetrijk dieet speelt een belangrijke rol in teleurstellende vruchtbaarheid. Dit kan dus de observaties in de fertiliteitscentra bij obese patiënten helpen verklaren.”

De linkse foto geeft een normale eicel weer, de rechtse foto toont een duidelijk vervormde en vette eicel.

Onherroepelijk aangetast?

Maar hoe kunnen we deze vrouwen helpen? Dat was het onderwerp van het doctoraatsonderzoek van Smits. Vier jaar lang onderzocht ze of het mogelijk is de eicelkwaliteit opnieuw te laten verbeteren door het dieet van de moeder aan te passen. Te dikke muizen op een fastfoodrantsoen kregen de kans om vóór de bevruchting enkele weken te diëten: ze kregen een normaal rantsoen met minder vet of werden zelfs onderworpen aan een crashdieet.Wekenlang werden de dieren in detail opgevolgd. Dat hun stofwisselingsstoornissen verdwenen als sneeuw voor de zon, was erg hoopgevend. De meeste dieren werden heel wat gezonder en herwonnen hun gezond gewicht. De ‘preconceptie-zorg’ die de onderzoekers hadden voorzien, bleek dus goed te werken. De eicelkwaliteit verbeterde duidelijk en de dieren werden terug makkelijker zwanger.Maar dat herstel was niet 100%. Bepaalde eicelparameters bleven afwijkend ten opzichte van de gezonde controlegroep. Zelfs na meerdere weken van een verbeterde gezondheid bij de muizen vertoonden hun eicellen nog abnormaliteiten, gemiddeld nog de helft meer dan de muizen van de controlegroep. Dit toont mogelijk aan dat zelfs de nog onrijpe, rustende eicellen onherroepelijk worden aangetast door een ongezond Westers dieet. Verder onderzoek moet dit bevestigen.

Gezond eten vóór de conceptie

Vlot zwanger worden bleek ook niet helemaal voldoende, want de kwaliteit van de eicel blijkt ook een grote invloed te hebben op de gezondheid van de nakomeling. “Zo toonde een eerder onderzoek aan dat de nakomelingen van de vermagerde en dus opnieuw gezonde moedermuizen toch belangrijke eerste tekenen vertonen van suikerziekte. Het vaak gehoorde ‘je bent wat je eet’ kan dus zeker overgeheveld worden naar ‘je eicel is wat je eet’ en zelfs ‘je kind wordt wat je eicel eet’. Werken aan een gezonde zwangerschap, maar ook aan de gezondheid van de volgende generatie begint dus al voor de conceptie”, aldus Leroy.

De studie verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Reproductive Biology and Endocrinology: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8567997/.