Aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen kent onderzoek rond religie een sterke traditie op diverse domeinen: de filosofie van de religie, de religiegeschiedenis, de studie van mystiek en devotie, letterkundig en historisch onderzoek naar de drie monotheïstische ‘religies van het boek’ en hun onderlinge verhoudingen. De onderzoeksas Religie & Cultuur brengt dit bestaand onderzoek samen in een interdisciplinair platform dat onderzoek verricht naar religie vanuit een filosofische, historische en tekstueel-literaire benadering.

Belangrijke onderzoeksvragen zijn bijvoorbeeld: wat zijn de cognitieve en emotionele condities van religie als antropologisch fenomeen? Wat is impact van de secularisering van het wereldbeeld op de verschillende religies? Welke ethische en politieke uitdagingen stelt de religie in de liberale maatschappij van vandaag? Wat is de rol van de religie in de vorming van culturele identiteiten? Welke functie vervult het woord en het sacrale boek in religies en hoe beïnvloedt de religieuze teksttraditie de literatuur en de kunst? Welke plaats heeft spiritualiteit in de religies en hoe verhouden hedendaagse vormen van religieuze beleving (mystiek, devotie, traditionalisme) zich tot hun geschiedenis?

Interdisciplinair onderzoek

Religie & Cultuur wordt gedragen door onderzoekers van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte verbonden aan de volgende onderzoekseenheden: Ruusbroecgenootschap, Instituut voor Joodse Studies, Instituut voor de Studie van de Letterkunde in de Nederlanden​, Centrum voor Europese filosofie, Centrum voor ethiek, Centrum voor Stadsgeschiedenis, PoHis - Power in History, Postkoloniale literaturen en Moderniteit

Daarnaast is er samenwerking met onderzoekseenheden uit andere faculteiten en geledingen van de Universiteit Antwerpen: Urban Studies Institute, Centrum Pieter Gillis,  het Centrum voor migratiestudies (CeMIS) en CRESC – Centre for Research and Environmental and Social Change. Een bevoorrechte partner buiten de Universiteit Antwerpen is UCSIA – Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen.

Thema's

Religie & Cultuur stimuleert en kadert wetenschappelijk onderzoek naar religie als ‘geleefde werkelijkheid’ aan de hand van de volgende thematische clusters:

1. Religie in de praktijk 

Studie van religieuze objecten zoals boeken, teksten, prenten en andere devotionalia, en hun circulatie in de samenleving; aandacht voor actoren in het religieuze veld: producenten (bv. drukkers), regelgevers en censoren, gelovigen, charismatische figuren; onderzoek naar  religieuze praktijken zoals bedevaart, rituelen en religieuze wetgeving en naar sacrale plaatsen.

2. Religie en tekst

Ontsluiting en interpretatie van religieuze teksten in hun oorspronkelijke contexten; doorwerking en toeëigening van religieuze teksten in nieuwe contexten. Thematisch onderzoek: de relatie tussen mystiek en taal; religieuze motieven in literaturen; het statuut en de ontwikkeling van religieuze wetten, interreligieuze relaties; het statuut van religieuze teksten in de moderne cultuur.

3. Religie en het zelf

Religie en identiteit; spiritualiteit als ‘technologie van het zelf’; mystiek als zelfontlediging; antropologie van de religieuze ervaring; religieuze emoties en de cognitieve dimensies van geloofshouden.

4. Religie en samenleving

Religie in (post)seculiere samenlevingen; religie en de liberale politieke maatschappij; normering rond religieuze groepen; religie in contexten van migratie, kolonialisme en postkolonialisme.

5. Religie en moderniteit

Kritiek van de religie in de Verlichting; verhouding rationalisme; politieke theologie, secularisatie theorieën; religie en kunst; het sacrale en het heilige; het statuut van religieus geloof (belief) en hedendaagse cognitieve wetenschap van de religie; verhouding religie en wetenschap.