Stikstof zorgt voor onverwachte westwaartse verschuiving van Europese bosplanten

Nieuw onderzoek wijst uit dat stikstof, en slechts in tweede instantie de klimaatverandering, de belangrijkste oorzaak is van opvallende westwaartse verschuiving in de verspreiding van veel plantensoorten.

Het is een gangbare overtuiging dat planten- en diersoorten vooral noordwaarts opschuiven als gevolg van de huidige klimaatverandering. Een recente studie heeft echter aangetoond dat de meeste Europese bosplanten westwaarts migreren. De auteurs, met onder anderen Jonas Lembrechts (UAntwerpen) tonen aan dat dit voornamelijk komt door de gevolgen van stikstof. Deze ontdekking verandert onze kijk op de invloed van klimaatverandering en stikstofvervuiling op biodiversiteit.

Hoewel vaak wordt aangenomen dat klimaatopwarming veel soorten naar koelere, noordelijkere gebieden drijft, laat dit onderzoek zien dat plantensoorten in Europa bijna drie keer vaker naar het westen migreren dan naar het noorden. De belangrijkste oorzaak? Lembrechts: “Grote hoeveelheden stikstofneerslag door luchtverontreiniging in West-Europa, die een snelle verspreiding van stikstof tolererende plantensoorten vanuit voornamelijk Oost-Europa mogelijk maakt. Deze uitbreiding van sterk competitieve plantsoorten in gebieden met hoge concentraties aan stikstof gaat vaak ten koste van het leefgebied van de meer gespecialiseerde plantensoorten.”

Voorjaarsbloeiers zoals daslook en wilde boshyacint vormen een bloementapijt in de oude bossen van Wales (VK). (Credit Leen Depauw)

Deze resultaten wijzen erop dat verschuivingen in het leefgebied van plantensoorten worden beïnvloed door een combinatie van milieufactoren, en niet alleen door de opwarming van de aarde. Inzicht in deze complexe interacties is cruciaal voor een toekomstgericht biodiversiteitsbeleid.

Belangrijkste bevindingen:

• Europese bosplanten verplaatsten hun leefgebied aan een gemiddelde snelheid van 3,56 kilometer per jaar.
• Het leefgebied van 39% van de plantsoorten verplaatste zich naar het westen. Slechte 15% van de plantsoorten toonde noordwaartse verschuivingen.
• Stikstof is verassend de voornaamste reden voor westwaartse verschuivingen van het leefgebied van plantensoorten. Klimaatverandering verklaart deze verschuivingen slechts in mindere mate.
• De studie analyseerde de verplaatsingen van de leefgebieden van 266 bosplantensoorten in Europa gedurende meerdere decennia, waarvan de eerste metingen op sommige locaties werden uitgevoerd in het jaar 1933.
• Ook enkele bossen in België, waaronder het Meerdaalwoud, Bos ’t Ename, Puyenbroeck, Bois de Tournibus (bij Charleroi) en bossen in de Gaume (bij Virton) zitten in deze databank.

Unexpected westward range shifts in European forest plants link to nitrogen deposition. Pieter Sanczuk, Kris Verheyen, Jonathan Lenoir, et al. Science. Publicatiedatum: 10 oktober, 20u00. dio: science.org/doi/10.1126/science.ado0878