Nieuw onderzoek focust op alternatief voor kanarie uit de koolmijn  

De Universiteit Antwerpen zet in samenwerking met Mensura, externe preventiedienst voor preventie en bescherming op het werk, en de diensten longziekten van Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) en Ziekenhuis Oost Limburg (ZOL), een onderzoek op naar de longaandoening silicose, in de volksmond beter gekend als stoflong. Het betreft de SiBRe-studie die onderzoekt of schade aan de longen door inademing van kwartsstof op het werk kan opgespoord worden via een eenvoudige ademtest. 

De ‘oude’ stoflong, meer bepaald ‘mijnwerkerslong’ is niet verdwenen met de sluiting van de mijnen. En net zoals de kanarie vroeger in de koolmijn, wil de ademtest van de SiBRe-studie bij bepaalde beroepsgroepen waarschuwen voor nadelige effecten op de longen bij inademing van kwartsstof.  

Wat is silicose?

Silicose is een longaandoening die het gevolg is van het inademen van fijn stof dat vrijkomt bij het mechanisch bewerken van kwarts houdende materialen. De klachten door langdurige blootstelling aan kwartsstof zijn vaag en uiten zich pas op het moment dat er al longschade is.

De voornaamste symptomen zijn een irriterende hoest en kortademigheid bij inspanning en zelfs in rust. “De aandoening is helaas onbehandelbaar,” verklaart Prof. Dr. David Ruttens, pneumoloog en studiecoördinator op de dienst longziekten van ZOL. “Het verlaten van het risicovolle werkmilieu is dan ook noodzakelijk na diagnose. Verder kan de longarts enkel met medicatie de ademhaling en dus het comfort van de patiënt proberen te verbeteren.”

Beroepsblootstelling aan kwartsstof treedt op in verschillende beroepssectoren waaronder de meest bekende vanuit het verleden wellicht de steenkool- en metaalwinning zijn. Maar ook in steengroeven, bij steenbewerking en bij de productie van glas, keramiek en allerhande bouwmaterialen zoals composieten keukenwerkbladen, kan het beroepsrisico aanwezig zijn.

Waarom dringt een nieuwe test zich op? 

Bij de huidige opsporingstechniek van stoflong – een driejaarlijkse foto van de longen en een longfunctietest – wordt de aandoening vaak te laat vastgesteld, met blijvende longschade en ademhalingsklachten tot gevolg. Bovendien zorgt de fototechniek voor herhaalde blootstelling aan ioniserende straling, waar eveneens gezondheidsrisico’s aan verbonden zijn. 

“De ademtest die we gebruiken in de SiBRe-studie is niet alleen sneller maar ook veel minder ingrijpend. Bij de studiedeelnemers wordt een staal van uitgeademde lucht geanalyseerd op de aanwezigheid van specifieke stoffen, de zogenaamde vluchtige organische stoffen (VOS),” verduidelijkt Nele Van Loon, arbeidsarts bij Mensura en onderzoeker bij dit project. “Langdurige inademing van kwartsstof kan namelijk chronische ontsteking in de longen veroorzaken wat wellicht weerspiegeld wordt in veranderingen van de samenstelling van de uitgeademde lucht. Dat hopen we te kunnen aantonen met deze studie tegen eind 2024.”  

“Als dit onderzoek de verwachte resultaten oplevert, zou deze eenvoudige ademtest in de arbeidsgeneeskundige praktijk het blootstellingsrisico aan kwarts sneller kunnen opsporen dan de huidige opsporingstechnieken,” vervolgt Dr. Van Loon. “In dat geval zal ernstige longschade door inademing van kwartsstof vermeden kunnen worden in de toekomst.”

Wie komt in aanmerking voor de studie?

Voor deelname aan de studie worden in eerste instantie patiënten met gekende longschade uitgenodigd. Voor het UZA gebeurt dit onder toezicht van Prof. Dr. Thérèse Lapperre en voor de dienst longziekten van ZOL onder toezicht van Prof. Dr. Michiel Thomeer. Niet toevallig worden patiënten met reeds gekende silicose voornamelijk gerekruteerd vanuit ZOL, gelegen in de provincie van de vroegere Vlaamse mijnen. Verder zal de controlegroep van gezonde personen aangeleverd worden vanuit de arbeidsgeneeskundige praktijk bij Mensura.