Afrika en Europa doen samen onderzoek naar eerste hulp bij malaria in afgelegen gebieden

Wanneer malaria niet snel behandeld wordt, is het een levensbedreigende ziekte. In sommige afgelegen gebieden is het onmogelijk om patiënten snel te behandelen. Een nieuw consortium, gecoördineerd door de Universiteit Antwerpen, zoekt naar efficiënte methodes om tijd te winnen voor malariapatiënten.

Een onbehandelde malariabesmetting kan erg snel levensbedreigend worden, zelfs al binnen 24 uur na de eerste symptomen. Maar in sommige landelijke gebieden is het zes uur rijden naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Bij ernstig zieke kinderen die geen medicijnen kunnen inslikken, kunnen rectale capsules met artesunaat redding bieden en kostbare tijd winnen voor de lange tocht. In uiterst afgelegen gebieden volstaat zelfs dat niet en is de tocht naar het ziekenhuis gewoon geen optie. De oorzaken zijn divers: een gebrek aan transportmiddelen, overstromingen tijdens het regenseizoen, slechte infrastructuur, nauwelijks beschikbare diensten, veiligheidsproblemen of de hoge kostprijs.

Uitdagingen in de praktijk

Uit recent onderzoek blijkt dat patiënten die alleen de rectale capsules met artesunaat en geen vervolgbehandeling kregen, slechte vooruitzichten hebben. Dat baart de Wereldgezondheidsorganisatie zorgen. Er zijn echter nog maar weinig richtlijnen die eerstelijnswerkers kunnen volgen wanneer ernstig zieke patiënten niet op tijd naar een zorginstelling gebracht kunnen worden. Het nieuwe consortium SEMA ReACT (SEvere MAlaria treatment with Rectal artesunate and Artemisinin-based Combination Therapy [in remote settings]) wil daar verandering in brengen.

​In afgelegen gebieden raken malariapatiënten soms niet bij een ziekenhuis.​

Het consortium start een grootschalige studie op om de initiële zorg voor patiënten met ernstige malaria te optimaliseren, rekening houdend met de uitdagingen in de praktijk. Hierbij wordt gezocht naar een nieuwe benadering in gevallen waar tijdige zorg in een ziekenhuis geen optie is. Rectale capsules met artesunaat zullen op gemeenschapsniveau toegediend worden, waarbij de klinische resultaten en mogelijke tekenen van resistentie opgetekend worden. Zodra de patiënten voldoende hersteld zijn om medicijnen door te slikken, worden orale combinatietherapieën met artemisinine opgestart.

Patiënten op het platteland helpen

“Ernstige malaria oplopen is voor vele mensen in Afrika hun ergste nachtmerrie”, zegt Christine Manyando, hoofd van de afdeling Volksgezondheid van het Onderzoekscentrum voor Tropische Geneeskunde in Zambia. “De ziekte slaat onverwacht toe en treft vooral kinderen. Lokale oplossingen, zoals die waar dit onderzoek op gericht is, kunnen naadloos uitgerold worden in de leefgemeenschappen die het sterkst door malaria getroffen worden. Dit is nodig om tot levensreddende strategieën te komen die duurzaam zijn op de lange termijn.”

“Nieuwe middelen om malaria te bestrijden zijn alleen nuttig als ze afgestemd zijn op het beleid en de praktijk”, zegt Jean-Pierre Van geertruyden, hoogleraar Globale Gezondheid aan de Universiteit Antwerpen. “Dit project vormt een heuse mijlpaal, want het zal ons in staat stellen om barrières voor het beheer van ernstige malariagevallen in kaart te brengen, en hopelijk weg te werken.”

​"Dit project vormt een heuse mijlpaal", zegt prof. Jean-Pierre Van geertruyden.

“Mensen die geïsoleerd en in armoede leven in zeer afgelegen gebieden, lopen wereldwijd het meeste risico op malaria”, zegt George Jagoe van Medicines for Malaria Venture. “Door pragmatische manieren te onderzoeken om de huidige malariamedicijnen optimaal te gebruiken, draagt deze studie bij aan betere algoritmen voor het toekomstige beheer van ernstige malaria op het platteland.”

Het consortium wordt gefinancierd door het European & Developing Countries Clinical Trials Partnership (EDCTP) en het Zwitserse staatssecretariaat voor onderwijs, onderzoek en innovatie (SERI). Het Onderzoekscentrum voor Tropische Geneeskunde in Zambia heeft de wetenschappelijke leiding, terwijl het beheer en de coördinatie in handen zijn van het Instituut voor Globale Gezondheid (IGH) van de Universiteit Antwerpen. De sociaal-wetenschappelijke component van het onderzoek wordt geleid door de Universiteit van Kinshasa in de Democratische Republiek Congo. Het Nationaal Instituut voor Medisch Onderzoek in Tanzania zorgt voor de moleculaire analyse en Medicines for Malaria Venture overziet de communicatie over en verspreiding van de onderzoeksresultaten.

Naast de consortiumpartners zullen het Nationaal centrum voor de uitroeiing van malaria in Zambia en de Nationale programma's voor malariabestrijding in Congo en Tanzania een sleutelrol spelen in het onderzoek. Zij zullen gezondheidswerkers klaarstomen en de logistiek verzorgen in de districten waar het onderzoek uitgevoerd zal worden.

www.severemalaria.org

Over de malariaproblematiek

Volgens het laatste World Malaria Report van de Wereldgezondheidszorg, gepubliceerd op 8 december 2022, waren er in 2021 wereldwijd naar schatting 619 000 malariadoden, vergeleken met 625 000 in het eerste jaar van de pandemie. In 2019, vóór de COVID-pandemie, lag het aantal doden op 568 000. Het aantal malariagevallen bleef stijgen in 2020-2021, maar minder snel dan in de periode 2019-2020. Het wereldwijde aantal malariagevallen klokte af op 247 miljoen in 2021, vergeleken met 245 miljoen in 2020 en 232 miljoen in 2019.

Ondanks enkele successen, zoals meer seizoensgebonden chemopreventie (SMC) en meer toegediende combinatietherapieën op basis van artemisinine (ACT's), wordt de uitroeiing van malaria bemoeilijkt door tal van uitdagingen – vooral in de regio Afrika, die in 2021 verantwoordelijk was voor ongeveer 95% van alle gevallen en 96% van de sterfgevallen wereldwijd. Bijna 80% van alle malariadoden in de regio waren kinderen jonger dan vijf jaar. In 2021 waren vier Afrikaanse landen – Nigeria (26,6%), Congo (12,3%), Oeganda (5,1%) en Mozambique (4,1%) – samen goed voor bijna de helft van alle malariagevallen wereldwijd.