Psychoses bestrijden met ontstekingsremmende medicatie? Het zou in sommige gevallen kunnen volgens doctoraatsstudente Kawtar El Abdellati. Kawtar schrijft aan haar doctoraat 'Brein in brand en hoe het te blussen' bij de onderzoeksgroep Kind-, Jeugd- en Volwassenpsychiatrie (CAPRI) en onder leiding van professor Manuel Morrens. Zij legt uit hoe ze onderzoek voert naar de rol van ontstekingen bij psychoses.

De ene psychotische patiënt is de andere niet

Psychotische stoornissen zoals schizofrenie vallen niet onder één noemer samen te vatten. Patiënten met psychotische klachten kunnen drie types symptomen hebben, al dan niet in combinatie met elkaar.

• "positieve" of psychotische symptomen zoals hallucinaties en wanen
• "negatieve" symptomen zoals apathie en sociale terugtrekking
• "cognitieve" symptomen zoals geheugen- en concentratieproblemen

"Psychoses zijn een biopsychosociaal gebeuren", zegt Kawtar. "Dat betekent dat een psychose een combinatie kan zijn van biologische factoren (zoals een ontsteking), psychologische factoren (zoals stress) en sociale symptomen (zoals eenzaamheid). Die drie factoren hangen samen en een ervan kan ervoor zorgen dat de cascade getriggerd wordt. Er zijn dus verschillende wegen die naar een psychose kunnen leiden, en wellicht is er  een subgroep van patiënten waarbij de psychose voornamelijk aan een afwijking van het immuunsysteem te wijten zou zijn. Zij hebben bijvoorbeeld als kind in de vroege ontwikkeling van het brein een infectie opgelopen of hun moeder heeft er een gehad tijdens de zwangerschap. Dat heeft bij die mensen een verhoogde gevoeligheid gecreëerd om door immuunontregeling een psychose te krijgen. Het idee is dat een nieuwe infectie het reeds ontregelde  immuunsysteem overdadig activeert, met psychiatrische symptomen als gevolg. Zo verwachten we ook dat de huidige coronapandemie het aantal psychiatrische ziekenhuisopnames van deze patiënten sterk zal toenemen. "

"Die subgroep reageert minder goed op de gangbare antipsychotica", zegt Kawtar. "Daarom onderzoeken wij de werking van ontstekingsremmers op deze psychotische patiënten."

Snel aan de slag met bestaande ontstekingsremmers

Er zijn in het verleden al ontstekingsremmers getest geweest in het kader van psychoses. Kawtar: "Van het medicijn celecoxib is aangetoond dat het tegen positieve psychotische symptomen kan helpen, zoals hallucinaties. Het medicijn minocycline, oorspronkelijk een antibioticum met ontstekingsremmende eigenschappen, bestrijdt ook negatieve en cognitieve psychotische symptomen."

Door medicijnen te testen die al op de markt zijn, kunnen de behandelmethodes zo snel mogelijk in de klinische praktijk gebracht worden, zodat patiënten ook sneller geholpen kunnen worden.

"Eerst willen we achterhalen welke patiënten een psychose hebben door een verstoord immuunsysteem. De aandoening is zo heterogeen dat er meerdere profielen zijn. Die ontstekingsprofielen achterhalen wij door te kijken naar ontstekingsmerkers in het bloed. Op basis daarvan kunnen we de patiënten opdelen in drie profielen: een laag ontstekingsprofiel, waar ontstekingsremmende medicatie wellicht niet op zal werken; een gemiddeld ontstekingsprofiel en tenslotte een hoog ontstekingsprofiel, waarvan we verwachten dat ontstekingsremmers zullen werken."

"Op naar zo weinig mogelijk medicatie"

Onderzoek naar psychiatrische aandoeningen zoals psychoses moet natuurlijk in alle voorzichtigheid aangepakt worden. "De patiënten die wij onderzoeken krijgen al een antipsychotische behandeling. Die leggen wij niet stil, maar we voegen er de ontstekingsremmende medicatie drie maanden lang aan toe. Na drie maanden wordt de ontstekingsremmende behandeling weer gestopt en gaat de oorspronkelijke behandeling door als voorheen. We proberen ons zo weinig mogelijk te mengen in de behandeling. Wel streven we - door te zien welke medicatie of combinatie van medicatie het meest effectief is - naar niet meer, maar betere medicatie."

In februari 2020 deed Kawtar met haar doctoraat mee aan de wetenschapscommunicatiewedstrijd Press>Speak. Ze won er de derde plaats.