Wie na een behandeling voor borstkanker met lymfoedeem kampt, wordt veelal doorverwezen naar de kinesitherapeut voor een drainage. Maar zijn de gangbare technieken wel effectief? Tessa De Vrieze is alumnus Revalidatiewetenschappen en Kinesitherapie aan UAntwerpen en voert een dubbeldoctoraat uit met KU Leuven als hoofdinstelling en UAntwerpen als partnerinstelling. Zij deed de afgelopen vier jaar onderzoek naar de huidige manuele lymfedrainage, en vergeleek die met een alternatief.

Tessa: "Mijn onderzoek richt zich op (ex)-borstkankerpatiënten die met lymfoedeem in de arm en/of hand te kampen hebben. Lymfoedeem is een zwelling die er kan komen als resultaat van een complicatie bij het behandelen van borstkanker, omdat er daarbij schade berokkend wordt aan het lymfestelsel (bvb bij chirurgie of radiotherapie). Op dit moment worden patiënten vaak naar de kinesitherapeut doorverwezen voor een manuele lymfedrainage. Daarbij vermindert de kinesitherapeut de vochtophoping met lichte, pompende bewegingen."

Klinkt simpel, maar deze techniek is duur en tijdrovend, en de effectiviteit ervan is ook niet aangetoond. Tessa geeft twee redenen waarom de techniek minder effectief zou zijn: "Ten eerste gebeurt de drainage momenteel op de 'blinde' manier, dat betekent dat de kinesitherapeut handelt zonder kennis te hebben van het lymfestelsel van de patiënt. Nochtans is het lymfestelsel na de behandeling van borstkanker beschadigd en dus bij iedere patiënt anders. Ten tweede is de druk waarmee de lymfedrainage wordt uitgevoerd, meestal heel licht. Er is nochtans aangetoond dat op plaatsen waar er lymfoedeem is, strijkbewegingen met een relatief hogere druk efficiënter zijn."

Fluoroscopie-gestuurde drainage

Om die redenen voert Tessa onderzoek uit naar fluoroscopie-gestuurde drainage, een techniek waarbij het lymfestelsel door middel van een onderzoek met een camera en contrastvloeistof in kaart gebracht wordt. Zo kan er een drainage gebeuren die aangepast is aan de patiënt, met hogedrukbewegingen op de plaatsen waar het nodig is. Er werd in andere studies al aangetoond dat die techniek een fysiologisch effect heeft.

Tessa verduidelijkt: "Bij een fysiologisch effect zie je wel degelijk iets gebeuren in het lichaam, maar daar is de patiënt in dit geval nog niet zo veel mee. Daarom willen wij onderzoeken of fluoroscopie-gestuurde drainage ook klinisch en op lange termijn een effect heeft. Dat wil zeggen: wordt de arm van de patiënt er op termijn ook echt dunner van?"

Tessa De Vrieze deed in februari 2020 mee aan de wetenschapscommunicatiewedstrijd Press>Speak. Ze behaalde de tweede plaats.

Drie groepen

Om te onderzoeken of fluoroscopie-gestuurde lymfedrainage in de eerste plaats effectief is, en in de tweede plaats effectiever is dan de traditionele variant, heeft Tessa een studie uitgevoerd op drie groepen patiënten met borstkanker-gerelateerd lymfoedeem: groep 1 kreeg een fluoroscopie-gestuurde lymfedrainage, groep 2 een traditionele lymfedrainage en groep 3 een placebodrainage.

Wat het resultaat van deze studie zal zijn, is voorlopig (maart 2020) nog even afwachten. Tegen mei 2020 zullen de eerste resultaten bekend zijn, voorlopig worden de resultaten volop verwerkt.