Het team van prof. Alex Vorsters is er al een paar jaar van overtuigd dat een urinestaal, en meer specifiek de eerst fractie van een plas, heel wat potentieel heeft. Hij toonde recent aan dat een urinestaal baarmoederhalskanker kan opsporen, wereldwijd nog een belangrijke doodsoorzaak bij vrouwen. Via het Europese onderzoeksproject URISAMP wil Vorsters nu uitzoeken of urinestalen ook gebruikt kunnen worden om immunologische afweer veroorzaakt door ziekte of vaccinatie te bepalen en op te volgen. Bij succes zal een urinestaal een bloedafname kunnen vervangen en kunnen voorspellen of iemand beschermd is tegen infectie.

De Europese Commissie maakt jaarlijks grote budgetten vrij voor wetenschappelijk onderzoek. Dat doet ze onder meer door het toekennen van ‘grants’ via de European Research Council (ERC). De voorbije jaren kregen meerdere onderzoekers van de Universiteit Antwerpen al zo’n ERC-toelage. Deze keer is de eer weggelegd voor prof. Alex Vorsters. Zijn onderzoeksproject luistert naar de naam URISAMP. Over een periode van 5 jaar zorgt de European Research Council voor een financiering van 1,5 miljoen  euro.

Urine to the rescue

Prof. Alex Vorsters legde zich de voorbije jaren toe op het opsporen van het humaan papillomavirus (HPV) in urinestalen. Een besmetting met HPV kan immers tot baarmoederhalskanker leiden en hoewel er een vaccin tegen de meest voorkomende HPV-types bestaat, is de ziekte nog lang niet de wereld uit. “Het is belangrijk dat risico op baarmoederhalskanker zo snel en correct mogelijk in te schatten”, vertelt Vorsters. “En nu blijkt dat de analyse van een urinestaal eigenlijk al heel wat belangrijke informatie kan opleveren. We konden relevante biomerkers onderscheiden die een voorspellende waarde hebben. Recente resultaten toonden zelfs aan dat een HPV-infectie even goed op te sporen is in urine als in een baarmoederhalsuitstrijkje.”

Lagere drempel

Gemakkelijk geschikte en betrouwbare biologische monsters verkrijgen, is van cruciaal belang om zowel de biowetenschappen als de volksgezondheid te bevorderen. “Een monster dat niet-invasief is én thuis zelf kan worden afgenomen, heeft heel wat voordelen naar acceptatie en haalbaarheid”, aldus Vorsters. “De drempel om een urinestaal te laten analyseren is véél lager dan een baarmoederhalsuitstrijkje. Uit onderzoek blijkt immers dat 4 op de 10 vrouwen zich niet voldoende laat screenen bij de huisarts of gynaecoloog. Vrouwen kunnen in principe zelf de eerste fractie van een plasje collecteren dankzij de Colli-Pee. Met ‘URISAMP’ wordt nagegaan of we ook afweerstoffen tegen infectieziektes kunnen opsporen. Op die manier kunnen we in de toekomst zonder een bloedafname nagaan of iemand bijvoorbeeld na HPV-vaccinatie nog voldoende beschermd is.”

Antistoffen opsporen

“Die eerste fractie van de urinestraal is wél cruciaal”, zegt Vorsters. “Er hoopt zich immers genitaal slijm op rond de urethrale opening en de kleine schaamlippen dat bij het begin van het urineren wordt weggespoeld. Die eerste urinecollectie is de ideale biopsie van het genitale kanaal om de immuunrespons van vrouwen te controleren. We konden zo bijvoorbeeld perfect gevaccineerde van niet-gevaccineerde vrouwen onderscheiden.”

Met URISAMP hoopt Vorsters niet alleen de kennis over het humaan papillomavirus en zijn infectie- en transmissiemechanismen te verhogen, maar wil hij ook het onderzoek naar vaccins voor seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) vergemakkelijken en waardevolle gegevens leveren voor ziektemodellering. “Als URISAMP succesvol is en urinecollectie onder meer bloedafnames kan vervangen, dan is de impact hiervan als nieuw diagnostisch en prognostisch hulpmiddel in de ziektebestrijding aanzienlijk.”

Meer weten?

​Contacteer prof. Alex Vorsters​