De Francqui-Stichting wijst in 2020 voor het eerst twee prijzen toe in de biologische en medische wetenschap.  Prof. Bart Loeys (UAntwerpen) ontvangt een prijs voor zijn klinisch en translationeel onderzoek dat leidt tot een beter inzicht, betere diagnoses en betere behandeling van genetische ziektes die de bloedvaten aantasten. De andere prijs gaat naar Cédric Blanpain (ULB) voor zijn fundamenteel onderzoek binnen de domeinen kanker en biologie van stamcellen. Hun innoverende bijdragen vormen reële doorbraken voor de wetenschap. De Francqui-Prijs – die soms ook wel de ‘Belgische Nobelprijs’ wordt genoemd – bekroont elk jaar een Belgische wetenschapper. Dankzij het mecenaat van prof. Désiré baron Collen, zelf laureaat in 1984, konden dit jaar twéé prijzen toegekend worden. De twee prijzen van 2020, herdoopt tot Francqui-Collen-Prijs, worden op 16 december door Zijne Majesteit de Koning overhandigd in het Academiënpaleis.

Bart Loeys : “Dit is een fantastische erkenning voor de jarenlange inzet van de vele talentvolle onderzoekers in mijn groep. Deze prijs geniet zoveel uitzonderlijke nationale erkenning en vindt weerklank bij alle Belgische onderzoekers.”

Prof. Bart Loeys, onderzoeker aan de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen (UAntwerpen), ontvangt de Francqui-Collen-Prijs 2020 voor klinisch onderzoek. Bart Loeys legt zich toe op cardiogenetica en heeft baanbrekend onderzoek verricht naar de genetische oorzaken van aorta aneurysma’s. 

De aorta is het belangrijkste bloedvat vanuit het hart naar de rest van het lichaam. Wanneer de aorta te wijd wordt kan een scheur of dissectie ontstaan. Deze aandoening treft vaak jonge mensen tussen de 30 en 50 jaar oud zijn. Bij een aortadissectie overlijdt meer dan de helft van de patiënten. Bart Loeys ontdekte genetische veranderingen in talrijke nieuwe genen als oorzaak van deze aneurysma’s. Hij beschreef ook samen met zijn Amerikaanse collega Dietz een nieuwe aorta aneurysma aandoening, welke nu hun naam draagt: Loeys-Dietz syndroom. Redding voor patiënten die genetisch voorbestemd zijn voor een aortascheur. “De patiënten die wij dankzij deze genetische kenmerken kunnen identificeren, worden van nabij opgevolgd met specifieke medische behandelingen. Indien nodig wordt de patiënt geopereerd om zijn aortawand te vervangen. Zo kunnen we een scheur voorkomen en vele levens redden”, verduidelijkt Bart Loeys. Momenteel kunnen ‘slechts’ 30 % van deze aneurysma’s toegewezen worden aan reeds gekende genetische factoren. Bart Loeys: “Het is essentieel om bijkomend onderzoek te verrichten, om nog andere genetische factoren te identificeren die tot deze aneurysma’s kunnen leiden.”

Een prestigieuze award De Francqui-Prijs wordt soms ook wel de ‘Belgische Nobelprijs’ genoemd. Dat is te verklaren door de rijke geschiedenis en het internationale karakter van die prijs. De Francqui-Stichting werd in 1932 opgericht door de Belgische diplomaat Emile Francqui en de toenmalige president van de Verenigde Staten, Herbert Hoover. Na de Eerste Wereldoorlog hadden deze twee prominenten enorm veel energie gestopt in diverse wetenschappelijke organisaties, teneinde het onderzoek in België te stimuleren. De multidisciplinaire Raad van Bestuur van de Stichting wordt momenteel voorgezeten door Herman Van Rompuy, erevoorzitter van de Europese Raad en minister van Staat, en door zijn gedelegeerd bestuurder, professor Pierre Van Moerbeke, zelf een voormalig laureaat van de Francqui-Prijs. De Francqui-Stichting schenkt elk jaar een bedrag van 250.000 euro aan een wetenschapper. Deze komt volgens een toerbeurt afwisselend uit de exacte wetenschappen, de humane wetenschappen en de biologische en medische wetenschappen. Meerdere laureaten van de Francqui-Prijs werden later in hun loopbaan bekroond met internationale prijzen en soms zelfs met de Nobelprijs. De Belgische laureaten van de Nobelprijs voor chemie, geneeskunde en fysica, Ilya Prigogine, Christian de Duve en François Englert kregen de Francqui-Prijs respectievelijk in 1955, 1960 en 1982.