Onderzoeksprojecten voor rekening van de overheid

Dit onderzoek wordt gefinancierd door de Nationale Bank van België en wordt uitgevoerd door dr. Anouk Decuypere, onder het promotorschap van prof. dr . Anne Van de Vijver (promotor). Dit interdisciplinair onderzoek heeft tot doel na te gaan hoe burgers het gebruik van AI door de Belgische belastingadministraties ervaren in termen van rechtvaardigheid. In het fiscaal recht is ‘rechtvaardigheid’ erg vaag omschreven. De psychologie introduceert vier empirisch gevalideerde rechtvaardigheidsdimensies die kunnen worden gebruikt om percepties van burgers te meten. Zo kan het beleid worden geïnformeerd over hoe de huidige AI-protocollen kunnen worden verbeterd om de perceptie van burgers te optimaliseren.

Dit onderzoek wordt gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek van de Vlaamse overheid en wordt uitgevoerd door dr. Anouk Decuypere, onder het promotorschap van prof. Dr . Anne Van de Vijver (promotor) en prof. Dr. Stéphanie De Somer (co-promotor). Duurtijd: 01/01/2023 - 31/12/2026.

In deze vierde digitale revolutie, worden we voor besluitvorming steeds afhankelijker van algoritmes. Overheden zijn belangrijke spelers op deze markt, omdat zij zowel gebruikers zijn van deze digitale technologieën als instaan voor de regulering van hun gebruik. In de praktijk maken belastingdiensten al gebruik van voorspellende algoritmen voor belastingcontrole. Deze geautomatiseerde beslissingen kunnen echter een substantiële impact hebben op burgers. Ongereguleerd gebruik kan een bedreiging vormen voor juridische principes en psychologische noden, zoals het recht op een mens-in-de-lus, het recht op privacy en transparantie, alsook de psychologische behoefte aan autonomie en rechtvaardigheid. Om de huidige en toekomstige overheidspraktijken inzake het gebruik van algoritmes te kunnen beoordelen op hun rechtsgeldigheid en mogelijke psychologische effecten, stellen wij een nieuwe interdisciplinaire onderzoekslens voor, namelijk "eerlijk bestuur". Deze lens brengt theorieën samen over psychologische behoeften, rechtvaardigheid en goed bestuur. Dit zal ons in staat stellen om de negatieve gevolgen van digitale besluitvorming te onderzoeken en te voorkomen, zowel door theoretisch als empirisch onderzoek (peilend naar de perceptie van burgers). Dit onderzoek zal helpen beleid te informeren om de publieke besluitvorming toekomstbestendig te maken, zowel in termen van regulerende initiatieven als protocollen om de mens-machine interactie op de werkvloer te verbeteren.​

In opdracht van de Europese Commissie verleende Antwerp Tax Academy wetenschappelijke deskundigheid ter ondersteuning van de hervorming en de modernisering van de douanewetgeving in Luxemburg en België met betrekking tot sancties, geldboeten en daarmee verwante handhavingsregels.

In een eerste fase werd op basis van een juridisch-analytische methode en van interviews met betrokkenen op het terrein de bestaande regelgeving geïnventariseerd en werd de noodzaak tot hervorming onderzocht. Vervolgens werd een comparatieve analyse gemaakt met de wetgeving en eventueel bestaande praktijken in Nederland, Duitsland en Frankrijk. Tenslotte werden in een op maat gemaakt eindrapport besluiten getrokken en aanbevelingen gepresenteerd om in Luxemburg en België te worden geïmplementeerd.

Het onderzoek stond onder wetenschappelijke leiding van prof. Eric Van Dooren en werd mede gecoördineerd door prof. dr. Bruno Peeters. Het onderzoeksteam bestond verder uit Erhard Vermeulen, Jesse De Bruyn en Katleen Joostens.

Op 2 mei 2019 organiseerde het departement Financiën en Begroting een studievoormiddag waarbij verschillende academische sprekers ingingen op mogelijke tax shifts binnen de Vlaamse fiscaliteit. In een online beschikbare bijdragenbundel brengen we de inzichten van de sprekers samen.

 Zij belichten de mogelijkheden vanuit vier invalshoeken:

“Tax shift binnen de Vlaamse woonfiscaliteit: economische en bevoegdheidsrechtelijke beperkingen en opportuniteiten” - prof. dr. Bruno Peeters en prof. dr. Gerlinde Verbist (Universiteit Antwerpen)

“Gebruik van regionale bevoegdheid in de personenbelasting om de belasting op arbeid te verminderen” - prof. dr. André Decoster (Katholieke Universiteit Leuven)

“Erf- of schenkbelasting: alternatieven voor een belasting op arbeid?” - prof. dr. Dirk Van de gaer (Universiteit Gent)

“Welke taxshifts in transport zorgen voor meer welvaart?” - prof. dr. Stef Proost (Katholieke Universiteit Leuven)

Voor meer info raadpleeg deze link: https://fin.vlaanderen.be/publicaties-studievoormiddag-tax-shift-in-de-vlaamse-fiscaliteit-2-mei-2019

Titel van het onderzoeksproject: Fostering learner-centered education in the field of taxation. 

Dit project analyseert de gevolgen van het "Base-Erosion and Profit-Shifting" (BEPS) initiatief en de "Anti-Tax-Avoidance-Directive" (ATAD) voor de nationale belastingssystemen van de partnerlanden. Het project onderzoekt bovendien hoe het belastingsbeleid innovatie en groei kan stimuleren. Binnen het project focust de Universiteit Antwerpen zich op een theoretisch en empirisch onderzoek naar de invloed van belastingen op risicogedrag van ondernemers. Er wordt een theoretisch model ontwikkeld dat een kader biedt voor de analyse van de economische impact van een "Allowance for Corporate Equity" (ACE), zoals die in België, Italië en Liechtenstein bestaat, en een "interest ceiling rule", zoals die in Duitsland bestaat. Dit model vormt de basis voor een verdere analyse van de impact van het BEPS initiatief en de ATAD binnen de context van de specifieke nationale belastingssystemen. De focus ligt hierbij op een onderzoek naar de impact van de ACE op risicogedrag van ondernemers.

Dit onderzoeksproject werd gevoerd onder leiding van prof. dr. Marc Deloof. Het project is ondertussen afgelopen en er is zeer binnenkort een paper beschikbaar met als titel: Het effect van een belastingaftrek voor het eigen vermogen op ondernemingsrisico en winstverschuivingen in ondernemingsgroepen.

We onderzoeken hoe de invoering van een belastingaftrek voor het eigen vermogen (‘notionele interestaftrek’) in België in 2006 ondernemingsrisico’s en winstverschuivingen in ondernemingsgroepen beïnvloedde. De notionele interestaftrek kan ondernemingen ertoe hebben aangezet om meer operationeel risico’s te nemen aangezien de aftrek op het eigen vermogen tot een lagere schuldgraad leidde. Het kan hen er echter ook toe hebben aangezet om minder risico’s te nemen, zodat ze via een lagere winstvolatiliteit de belastingaftrek konden veilig stellen. Winstverschuivingen in een ondernemingsgroep kunnen bijdragen aan het verminderen van winstvolatiliteit. Onze resultaten wijzen er op dat de notionele interestaftrek geen invloed had op reëel ondernemingsrisico’s, maar wel leidde tot winstverschuivingen binnen ondernemingsgroepen om de belastingvoordelen van de notionele interestaftrek te maximaliseren. Dit effect is sterker voor ondernemingsgroepen met een buitenlandse eigenaar.

De maatschappelijke realiteit is de voorbije jaren op het vlak van samenlevingsvormen sterk gewijzigd. Enerzijds voelen affectieve partners niet altijd de noodzaak om hun relatie een statuut te geven door te huwen of wettelijk samen te wonen (de zogenaamde affectieve samenlevingsvormen). Anderzijds krijgen ook alternatieve woonvormen, zoals cohousing, meer aandacht (de zogenaamde pragmatische samenlevingsvormen).

De studie van de Antwerp Tax Academy (zie download) brengt in eerste instantie de fiscale problemen in kaart waarmee de twee vormen van samenleven te maken kunnen krijgen. Daarnaast heeft de studie tot doel om na te gaan welke juridische mogelijkheden er zijn om de bestaande Vlaamse fiscale maatregelen meer samenlevingsvormneutraal te maken. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen affectieve samenlevingsvormen aan de ene kant en de meer pragmatische samenlevingsvormen  aan de andere kant. Dit is ook logisch gelet op het feit dat uit de studie blijkt dat beide vormen van samenleven met andere problemen te  maken krijgen.

Zowel de personenbelasting, de erfbelasting als de registratiebelasting komen in het onderzoek aan bod.  Waar hinderpalen opduiken, wordt gezocht naar een oplossing, rekening houdend met de gewestelijke bevoegdheid. Bovendien worden enkel voorstellen gedaan die geen rechtstreekse negatieve budgettaire impact hebben.

​Het onderzoeksrapport kan u ook hier terugvinden.​

In zijn standpunt nr. 15133 van 12 oktober en 30 november2015 is de Vlaamse Belastingdienst van mening dat er na de verzekeringsgift nog sprake zou zijn van een kosteloos beding ten behoeve van een derde, waardoor de erfbelastingen alsnog opeisbaar zouden zijn bij het overlijden van de oorspronkelijke verzekeringnemer. Zelfs indien er schenkbelasting zou zijn betaald op de verzekeringsgift.

Tegen deze stellingname zijn ernstige argumenten in te brengen die in dit rapport worden geanalyseerd, alsook worden er mogelijke oplossingen voorgesteld.

Deze studie werd uitgevoerd in het kader van het Steunpunt Fiscaliteit en Begroting 2012-2015, door prof. dr. Bruno Peeters, prof. dr. Nicole Plets en Katleen de Troeyer.

Het onderzoeksrapport vindt u hier.

In opdracht van het Vlaamse Steunpunt Fiscaliteit & Begroting heeft Antwerp Tax Academy een onderzoek gevoerd naar voorstellen voor een hervorming van de successierechten.

In een eerste deel van dit onderzoek wordt stilgestaan bij de invulling van het begrip ‘partner’ voor wat betreft de successierechten. Sociologische ontwikkelingen zoals wijzigingen in de samenlevingsvormen en wetgevende initiatieven op de diverse overheidsniveaus leiden immers tot een partnerbegrip dat heel divers wordt ingevuld. Door het ontstaan van diverse samenlevingsvormen is het moeilijker om het onderscheid met de affectieve samenlevingsvormen te maken. In deze studie wordt getracht een aantal parameters te omschrijven die bruikbaar zijn binnen de Vlaamse erfbelasting om de affectieve relatie te onderscheiden van andere samenlevingsvormen.

Aansluitend wordt de huidige vrijstelling die voorzien is voor de vererving van de gezinswoning door de langstlevende partner geëvalueerd.

Tot slot wordt in een derde deel de mogelijkheid onderzocht om de opsplitsing van het netto-erfdeel in respectievelijk een roerend en een onroerend deel te vervangen door een voetvrijstelling of abattement.

Dit onderzoek werd gevoerd door prof. dr. Bruno Peeters, prof. dr. Nicole Plets en Kathleen de Troeyer.

Het rapport vindt u hier.

Op 11 mei 2013 werd op initiatief van Minister van Financiën Koen Geens een ad hoc werkgroep samengeroepen met als opdracht ideeën te formuleren voor een hervorming van het Belgische belastingstelsel.

Prof. dr. Bruno Peeters nam de leiding op zich van de werkgroep die zich over de hervorming van de personenbelasting zou buigen. Een eerste opdracht van deze groep bestond erin om binnen het raamwerk van de Zesde Staatshervorming, overeenstemming te bereiken over algemene uitgangspunten van een hervorming van de personenbelasting.

In een tweede fase werd door de FOD Financiën aan prof. dr. Bruno Peeters en Gerlinde Verbist een onderzoeksopdracht gegeven om vertrekkende van de hiervoor besproken algemene krijtlijnen, meer concrete ideeën met varianten te formuleren voor een hervorming van de personenbelasting.

De geformuleerde ideeën hebben betrekking op zowel de belastbare grondslag als de berekening van de personenbelasting.

Tevens werd met simulaties getracht de budgettaire weerslag en de herverdelende effecten van de verschillende denkpistes te becijferen.

Dit onderzoek werd gevoerd door prof. dr. Bruno Peeters, dr. Gerlinde Verbist, Leen Meeusen en Rik Smet.

Het onderzoeksrapport vindt u hier.

Antwerp Tax Academy heeft in opdracht van het steunpunt fiscaliteit en begroting een onderzoek gevoerd naar mogelijke fiscale stimuli in de personenbelasting ter bevordering van de gezins-geïntegreerde ouderenzorg. De doelstelling van dit project bestond er in na te gaan of en zo ja, in welke mate het voor de Vlaamse overheid - in het licht van de (fiscale) bevoegdheidsverdeling zoals die sinds de zesde staatshervorming bestaat – mogelijk is om de gezins-geïntegreerde ouderenzorg fiscaal te faciliteren binnen de personenbelasting.

Dit onderzoek werd gevoerd door prof. dr. Bruno Peeters, prof. dr. Nicole Plets en Rik Smet.

Het onderzoeksrapport vindt u hier.