Onderzoek Evelien Jonckheere

Abstract

Dit onderzoek zal de dynamische verweving van spiritualisme, theatraal entertainment, wetenschap en religie in België in kaart brengen en analyseren voor de periode tussen 1830 en 1930. Het project vertrekt van de hypothese dat performatieve en theatrale aspecten van spiritualisme essentieel waren voor zowel de opkomst en populariteit, als de ondergang van de beweging. Door te focussen op het performatieve karakter van séances en het levendige debat hieromtrent, wordt de dynamiek tussen de verschillende actoren van het spiritualistische onderzoeksveld in een nieuw licht gezet. Dit project zal de relaties onderzoeken tussen mediums en spiritualisten, professionele artiesten zoals goochelaars en wetenschappelijke en religieuze voor- en tegenstanders; kortom, zij die het spiritualisme in shows en publieke discussies levend hielden. De geografische focus ligt op België, een land met verschillende culturele contexten en een kruispunt van transnationale invloeden. De levendige Belgische spiritistische scène is tot op heden niet grondig onderzocht. Dit onderzoek zal de link tussen het spiritualisme en populaire performancecultuur blootleggen, waarbij dominante narratieven over de verschillende actoren, hun klassen en de plaats van de vrouw in het spiritualisme worden genuanceerd en bijgesteld. Daarbij wordt ook een beter begrip ontwikkeld van de rol van de technologische media in het creëren van theatrale effecten, empirisch bewijs en het ontmaskeren van séances.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Wynants Nele
• Co-promotor: Jonckheere Evelien
• Co-promotor: Van Osselaer Tine
• Mandaathouder: Welslau Hannah

Onderzoeksgroep(en)

• Antwerps Onderzoeksinstituut voor de Kunsten (ARIA)

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Mensenzoo's en freakshows in het Musée du Nord, travestie in de eindejaarsrevues van theater Alcazar, schaduwen van gekende 'typen' in het artistieke cabaret van de Diable-au-Corps: het fin-de-siècle Brussel was geobesedeerd door stereo-'types' die mensen her-klasseerden in tijden van sociale verandering. In dit project wordt de constructie, verspreiding en transformatie van stereo-'typen' geanalyseerd tegen een achtergrond van fysionomie, de (pseudo)wetenschappelijke praktijk die gezichtskenmerken leest als tekens van moraal, gezondheid, klasse, geslacht, leeftijd, ras etc. Hoewel vaak gereduceerd tot Lavater's 'Physiognomische Fragment' (1775-1778), scheerde fysionomie hoge toppen in het fin de siècle met de gezichtsclassificaties van Lombroso als een populaire praktijk. Via het blootleggen van een netwerk van wetenschappers, ondernemers, journalisten en kunstenaars in populair vermaak, toont dit project aan dat een fysionomische lichaamspolitiek nauw verwant was met de constructie en verspreiding van fin-de-siècle stereo-'typen' in populair vermaak. Toch verscheen al snel een tegencultuur met een nieuwe rol voor stereo-'typen' in 'Tout-Bruxelles'. Brandweermannen transformeerden in vrouwen en het Brusselse 'Ketje', een alledaagse arbeidersjongen, in een held. Hiermee toont het project aan dat stereo-'typen' een sleutelrol speelden in populair vermaak en daarbij als strategie werden ingezet in een dagelijkse sociale strijd.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vanhoutte Kurt
• Mandaathouder: Jonckheere Evelien

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject