Gegevens
|
E-mail: Frans.Daems@uantwerpen.be Telefoon: 032654261 Statuut: Emeritus Functie: Emeritus+ Afdeling: Departement Taalkunde |
Bedrijfsadres: Stadscampus S.D.132 Grote Kauwenberg 18 2000 Antwerpen |
Mijn documenten
Dit document omvat een frequentietelling van ± 87.000 werkwoordvormen, geschreven door zo'n 800 Vlaamse kinderen (5e-6e klas lagere school) in vrije opstellen in de jaren 1980.
Hoofdstuk uit: Daems, Fr., Van den Branden, K. & Verschaffel, L. (red.)(2004). Taalverwerven op school. Taaldidactiek voor basisonderwijs en eerste graad secundair. Leuven/Voorburg: Acco.
De werkwoordspelling weerspiegelt veel meer een ouder stadium van het Nederlands dan dat ze 'logisch' is. In feite is ze etymologisch. Dit stuk is in 2002 verschenen in het Liber amicorum Stijn Verrept (Mechelen, Kluwer).
Interview met De Standaard, oktober 2005.
Verschenen in De psycholoog.
De psycholinguïstiek van het spellen van werkwoorden en het ontstaan van spellingfouten uiteengezet voor leerkrachten in het tijdschrift Vonk (Vereniging voor het Onderwijs in het Nederlands, Vlaanderen).
Verslag van onderzoek aan de Universiteit Antwerpen (Fr. Daems, S. Frisson & D. Sandra) over geheugenprocessen bij het spellen.
Dit artikel is verschenen in het huldealbum voor prof. L. Goossens van de Universiteit Antwerpen. Het formuleert hypothesen over de frequenties van woordvormen als mogelijke bron van spellingfouten in het Nederlands.
Dit stukje is in oktober 2003 in Taalschrift (Nederlandse Taalunie) verschenen. Het betoogt, op grond van ernstig onderzoek, dat veel fouten tegen de werkwoordspelling (zoals overigens ook allerlei andere spellingfouten) ontstaan door de automatische werking van ons geheugen en helemaal niet uit domheid e.d. Het is aardig te zien hoe sommige reacties laten zien dat de auteur ervan het stukje niet goed gelezen heeft, en boudweg stelt dat het wel allemaal met domheid of taalverloedering te maken heeft. De spellingfouten in veel van zulke reacties kunnen, grappig genoeg, ook vaak toegeschreven worden aan de werking van het geheugen van de schrijver.
Zie: http://taalschrift.org/discussie/000195.html
In dit interview met de krant De Standaard (september 1996) wordt gepraat over de vraag of de regels van de spellingwijziging 1995 wel in het onderwijs thuishoren.
Deze al oudere bijdrage (1983) in het huldealbum Steenbergen brengt verslag van onderzoek naar de vraag hoe goed spellers erin slagen fout gespelde werkwoordvormen te herkennen in een correctietaak.
Het artikel Still errors after all those years... brengt verslag uit van onderzoek aan de Universiteit Antwerpen over geheugenprocessen bij het spellen van werkwoorden. Een goed werkend geheugen zorgt ook voor spelfouten. Het artikel is in 2004 verschenen in Written Language and Literacy 7:1, 61-77.
(geüpdatete versie 6.7 van 1 juli 2007) In dit stuk wordt de 'filosofie' achter de spellingaanpassing van 2005 uiteengezet. Die filosofie komt erop neer dat ernaar gestreefd is de spelling van veel woorden meer consistent met elkaar te maken. Woorden die gelijk gevormd zijn worden zoveel mogelijk volgens dezelfde systematiek gespeld. Innerlijke tegenspraken, inconsequenties en lacunes in de spelling zijn waar dat kon weggewerkt. De spellingfilosofie gaat er daarbij van uit dat de spellingsystematiek rekening moet houden met hoe mensen spontaan spellen en hoe spelling- en spellingleerprocessen verlopen. Normalerwijze gebruiken mensen geen regels, maar vaste woordbeelden en analogieën. Dat alles wordt met tal van voorbeelden geïllustreerd.
Met behulp van welke strategieën spellen mensen normalerwijze? Hoe kan het spellingonderwijs daar bijgevolg beter op inhaken? Wat betekent de spellingaanpassing van 2005 voor het leren en onderwijzen van der spelling? Oorspronkelijk was dit een uiteenzetting voor leraren, begin 2006 is het als artikel verschenen in Nova et Vetera en in Vonk.
Deze bijdrage is in 2000 gepubliceerd in het huldealbum voor prof. G. De Schutter. Ze plaatst eigen onderzoek naast vroeger onderzoek. Zolang de werkwoordspelling blijft wat ze nu is zal ze niet echt leerbaar blijven, en niet goed hanteerbaar, hoe hard het onderwijs zich ook inspant. De bijdrage schrijft de problemen in belangrijke mate aan de onaangepastheid van de werkwoordspelling zelf toe.
Op 24 augustus 2006 verscheen in Trouw een stuk van docent Wim Roos met als titel:'Een flink aantal vwo’ers, echt de domsten niet, zegt rustig dat ze de regels voor spelling niet snappen'. Het blad Trouw, mede-initiatiefnemer van de Witte Spelling, zag het niet zitten om de hier opgenomen reactie te publiceren: "Dank voor uw bijdrage. Helaas zien we toch geen mogelijkheid om uw artikel te plaatsen. Wellicht tot een volgende keer." Deze reactie richtte zich impliciet tegen de Witte Spelling. Zat daar het probleem?
Het bijgaande interview over de spellingaanpassing 2005 is in juni 2006 verschenen in het blad Alfabeta, het magazine van de Universiteit Antwerpen.
Het bijgaande artikel is op 8 augustus 2006 in Trouw verschenen bij wijze van reactie op een (hierbij ook ingesloten) artikel van K. van Kempen van 2 augustus 2006. Het gaat in op een paar veel voorkomende misvattingen inzake de spellingactualisering van 2005.
De bijgaande Advieslijst is in 2008-2009 ontwikkeld door een commissie van de Entiteit Curriculum, Departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, onder voorzitterschap van, en met begeleiding door Frans Daems. De lijst is sindsdien herzien en in april 2012 is de tweede editie gepubliceerd. In deze tweede editie wordt een 590-tal taalbeschouwelijke termen als voorkeurtermen aangeboden voor gebruik in het onderwijs en in de lerarenopleiding. De termen hebben betrekking op de volgende domeinen: fonologie (klanken), orthografie (spelling), morfologie (woorden), syntaxis (woordgroepen en zinnen), tekst, pragmatiek (taal en communicatief handelen), sociolinguïstiek (taal als sociaal fenomeen) en psycholinguïstiek (taalverwerking en -verwerving). Met dit aanbod wil de overheid vrijblijvend, zonder verplichting, bijdragen aan een grotere duidelijkheid en samenhang in het onderwijs van Nederlands en andere talen. De lijst is gepubliceerd op www.klascement.net (voorlopig nog de eerste editie) en op www.ond.vlaanderen.be/curriculum/talenbeleid/advieslijst-2012.
De spelling van het Nederlands is officieel beschreven in de Technische Handleiding. Deze vrij exhaustieve beschrijving vormde de basis voor de actualisering van de Woordenlijst Nederlandse Taal (het 'Groene Boekje') van 2005. Ze is het werk van de Commissie Spelling van de Nederlandse Taalunie, die bestond uit: Frans Daems (ovz.), Dirk Geeraerts (lid), Dominiek Sandra (lid), Piet van Sterkenburg (lid), Maarten van den Toorn (vz.), Johan Van Hoorde (waarnemer Alg. Secr.), Henk Verkuyl (lid), Jeannine Beeken (secr.). De Technische Handleiding die zomer 2009 gepubliceerd is (http://taalunieversum.org/spelling), is een publieksvriendelijke versie, voorbereid door een afgeslankte commissie bestaande uit: Frans Daems, Dominiek Sandra en Henk Verkuyl, met Rik Schutz als waarnemer uit het Algemeen Secretariaat en Katrien Van pellicom als secretaris.
In INBOX, het interne maandblad van de Universiteit Antwerpen, verschenen onder de overkoepelende titel Spelling? Te gek! een bijdrage over de Franse spelling van de hand van Alex Vanneste, en een over de Nederlandse spelling door Frans Daems en Dominiek Sandra.
Dit artikel laat zien dat de geheugenrepresentaties van werkwoordvormen evolueren in de loop van de tijd, en daardoor ook de frequentie van bepaalde fouten in de werkwoordspelling. Het artikel is gebaseerd op onderzoek aan de Universiteit Antwerpen bij 12-, 13-, 14- en 18-jarige spellers. Homophonic Forms of Regularly Inflected Verbs Have Their Own Orthographic Representations: A Developmental Perspective on Spelling Errors is verschenen in Brain and Language 81, 545-554 (2002).
Verschillende Nederlandse en Vlaamse deskundigen gaan in Taalschrift (Nederlandse Taalunie) in op de vraag of de jeugd vandaag slechter spelt dan de vorige generaties, wat (leren) spellen moeilijk maakt, en wat daaraan te doen is.
In juni 2009 is een beter geredigeerde versie van de Technische Handleiding – regels voor de officiële spelling van het Nederlands op de spellingsite van de Taalunie gepubliceerd (http://taalunieversum.org/spelling). In een persmededeling in december 2009 blokletterde de Vereniging van Leraren in Levende Talen: "De Nederlands Taalunie wijzigt onaangekondigd de officiële spelling." Het decembernummer van Levende Talen Magazine (2009/8) bevatte het artikel 'De spelling 2009. Van verhofstadtachtig tot Verhofstadtachtig en andere nieuwigheden in de tweede Technische Handleiding'. Daarinbespreekt Johan de Schryver een aantal concrete regels en woordvormen om die stelling kracht bij te zetten. De bijgaande repliek bespreekt de concrete gevallen waarop J. de Schryver zich baseert en weerlegt de conclusies.
In 2003-2004 heeft een interdisciplinair onderzoeksteam van het IOIW (UA) en het CTO (KU Leuven) een instrument ontwikkeld voor Periodiek Peilingsonderzoek Schrijven aan het eind van het lager onderwijs. Het onderzoek gebeurde in opdracht van de Vlaamse overheid (OBPWO 01.06), en had Frans Daems (UA) als promotor en Kris Van den Branden (KUL) als copromotor. Het eindrapport beschrijft de constructie van de instrumenten, de resultaten van een representatieve steekproef in het Vlaamse onderwijs (waaronder de beoordeling van prestaties voor taalgebruik, spelling en interpunctie), en de constructie van vaardigheidsschalen voor zes aspecten van schrijfvaardigheid. Het ontwikkelde instrument zelf wordt hier niet opgenomen: omdat het bij toekomstig peilingsonderzoek ingezet moet kunnen worden, kan het niet publiek worden gemaakt.
In het eindrapport (2000) van het OBPWO-project 97.06 wordt verslag uitgebracht over de aanpassing voor Vlaanderen van twee onderdelen van het leerlingvolgsysteem taal voor het lager onderwijs van het Cito (Arnhem). Het betreft de Drie-Minuten-Toets (DMT) voor technisch lezen, en de Schaal Vorderingen in Spellingvaardigheid (SVS). De instrumenten zijn qua taalgebruik onderzocht en aangepast. Verder zijn ze op basis van een representatieve steekproef gekalibreerd en genormeerd. Het onderzoek is uitgevoerd door Rita Rymenans, promotor was Frans Daems. De instrumenten zijn door het Departement Onderwijs aan scholen en leerkrachten vrij ter beschikking gesteld: www.ond.vlaanderen.be/toetsenvoorscholen.
Frans Daems, Rita Rymenans en Tom Venstermans hebben ten behoeve van de Nederlands Taalunie in 2010 een rapport uitgewerkt waarin zij het onderwijs in spelling en interpunctie in het Vlaamse lager en secundair onderwijs beschrijven: regelgeving, werkwijzen, resultaten.
In 2011 publiceerde de Nederlandse Taalunie op haar website een problematiserende brochure over het spellingonderwijs vanuit de vraag of de Taalunie iets voor dat spellingonderwijs kan doen. De brochure vat bondig samen wat bekend is over de effectiviteit van het spellingonderwijs, spreekt over maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op hoe de jongeren spellen, neemt 10 korte artikelen rond spelling en jongeren op, en doet ten slotte enkele voorstellen.
In dit artikel, verschenen in Nederlandse Taalkunde (jg. 7, 2002 nr. 2), onderzoeken Steven Frisson en Dominiek Sandra door welke factoren het ontstaan van fouten in de spelling van gelijkluidende werkwoorden als versiert / versierd bepaald wordt. De werking van het menselijk geheugen blijkt van grote invloed.