Onderzoek Gertjan Willems

Abstract

De wetenschappelijke doelstellingen voor mijn sabbatical kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën. 1) Voortzetting van lopende onderzoeksinspanningen, waaronder het afronden van een boek over filmbeleid in Vlaanderen en het voorbereiden van een geredigeerde bundel over Belgische cinema na de oorlog; 2) Verkenning van een nieuwe onderzoekslijn over amateurfilm en migratie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Gezien de centrale rol die de Amerikaanse filmindustrie speelde in het ontstaan van de #Metoo-beweging, is het zeer relevant om te bestuderen hoe deze beweging, als onderdeel van de vierde feministische golf, een kantelpunt markeert in de Amerikaanse cinema, in het bijzonder met betrekking tot de representatie van vrouwen in films. Dit is precies waar dit project zich op zal richten door een specifiek filmgenre te bekijken: de 'vrouwelijke biopic'. Het project onderzoekt hoe de representatie van vrouwen in vrouwelijke biopics sinds het ontstaan van de #MeToo-beweging (2018-2022) in interactie stond met het vierde golf-feminisme. Dit project zal onderzoeken of en hoe deze biopics interageren met centrale noties van de vierde feministische golf, zoals intersectionaliteit, inclusiviteit, empowerment, zelfbeschikking, activisme tegen machtsmisbruik, collectiviteit, empathie en solidariteit. Op deze manier stelt het project de vraag of we kunnen spreken van 'vierde golf-feministische films' en een 'vierde golf-feministische representatie van vrouwen', en indien wel, wat dat dan inhoudt. Geïnspireerd door een cultural studies-benadering, integreert dit project representatie-analyses op vlak van de 'filmtekst', productie en receptie. De gebruikte methodologieën zijn genreonderzoek, ideologische narratieve analyse, sociale semiotiek, cultureel-industriële analyse en historische materialistische analyse.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan
• Mandaathouder: Bekers Katrijn

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Na de Tweede Wereldoorlog circuleerden in België verschillende nationale (Belgische), subnationale (Vlaamse en Waalse) en transnationale (Benelux, Europese, globale, diaspora ...) identiteitsdiscoursen. Dit onderzoeksproject maakt een diepgaande analyse van hoe de naoorlogse Belgische cinema zich verhoudt tot deze nationale, subnationale en transnationale discoursen. Het tijdsbestek loopt van 1944 tot 1960, een cruciale periode die tot op vandaag de richting bepaalt van identiteitsvormende processen en discoursen. De relatie tussen de naoorlogse Belgische cinema en (sub/trans)nationale discoursen wordt bestudeerd door 1) een historische database over de naoorlogse Belgische filmindustrie te construeren en te analyseren, 2) (sub/trans)nationale representaties in een selectie van films te analyseren, en 3) de productie en receptie van deze films te onderzoeken. Naast de relevantie voor de Belgische filmgeschiedenis, levert dit project een originele bijdrage tot het internationale onderzoeksveld rond film en (sub/trans)nationale identiteiten door de meervoudigheid van en de relaties tussen identiteitsdiscoursen centraal te plaatsen. FWO Junior Research Project in samenwerking met de Université de Namur (copromotor Bénédicte Rochet).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In de jaren 1960 en 1970 injecteerde het Antwerpse filmcollectief Fugitive Cinema de Belgische cinema met een dosis politiek en sociaal engagement. De kritische films van Fugitive Cinema, waarvan het alternatieve karakter vaak versterkt werd door vormexperimenten, veroorzaakten regelmatig nationale controverse en kregen internationale bijval. Naast de productie van films bood Fugitive Cinema ook een alternatief binnen de bredere filmcultuur door het opzetten van een filmdistributiesysteem in België en Nederland, het organiseren van filmvertoningen en debatten in heel Vlaanderen, het oprichten van een filmclub en een cultureel centrum in Antwerpen, het uitgeven van een eigen filmtijdschrift en het verzorgen van kritische bijdragen aan diverse andere publicaties en publieke manifestaties. Hoewel het belang van het collectief buiten kijf staat, maakte Fugitive Cinema nog nooit het onderwerp uit van academisch onderzoek. De Universiteit Antwerpen en het FelixArchief verwierven recent de archieven van Fugitive Cinema. Dit maakt voor het eerst een diepgaand onderzoek mogelijk naar de betekenis van Fugitive Cinema voor de Belgische en Europese filmgeschiedenis. Daarbij situeren we de activiteiten van Fugitive Cinema in de context van een internationale politieke cinema en alternatieve filmculturen. BOF DOCPRO4 project.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan
• Co-promotor: Jacobs Steven
• Mandaathouder: Baltussen Liesje

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De #MeToo hashtag is niet meer weg te denken sinds Alyssa Milano hem in 2017 voor het eerst postte op Twitter. De hashtag werd wijdverspreid nadat Hollywoodproducer Harvey Weinstein door vele vrouwen beschuldigd werd van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Op dat moment was Weinstein medevoorzitter van Miramax, een filmproductiebedrijf dat bekend staat voor zijn populaire biografische films. Het prestigieuze maar zeer weinig bestudeerde biopicgenre vormt een ideale casus om de reactie van de filmindustrie op de #MeToo-beweging en de bredere vierde golf van het feminisme te onderzoeken. Het doel van dit project is om te onderzoeken hoe de socioculturele context van de vierde feministische golf in verband staat met de (1) representatie, (2) productie en (3) receptie van hedendaagse Engelstalige biopics (2010-2022). De hoofdhypothese van dit project is dat veel biopics uit het voorbije decennium vernieuwende verhaallijnen en representaties van genderidentiteiten presenteren waarin onder andere empowerment, collectivisme en intersectionaliteit centraal staan. Deze elementen werden gevormd door en dragen tegelijk bij tot de vierde golf van het feminisme. Deze trend heeft geleid tot het ontstaan van wat ik de 'fourth-wave feminist biopic' noem. Dit onderzoeksproject verbindt het studieveld van biopicstudies met dat van feministische studies, terwijl het traditionele representatie-analyses op innovatieve wijze combineert met productie- en receptieonderzoek.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan
• Mandaathouder: Bekers Katrijn

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De laatste decennia is diasporacinema sterk naar de Europese voorgrond getreden. Ook in Vlaanderen is deze trend erg relevant en kregen interculturele identiteiten een prominente rol in contemporaine filmnarratieven. Diasporacinema geldt als 'site of struggle' binnen de interculturele samenleving en kan helpen in de deconstructie van Eurocentrische, hegemonische denkpatronen doorheen een transnationale shift. Terwijl diasporacinema traditioneel belicht wordt aan de hand van receptiestudies en tekstueel onderzoek, gaat er veel minder aandacht uit naar de industriële en beleidsdimensies waarbinnen diasporadiscoursen worden geproduceerd en gedistribueerd. Dit project is specifiek geïnteresseerd in de complexe relatie tussen het Vlaamse filmbeleid en de problematiek omtrent diaspora en interculturele diversiteit. Dit onderzoek doorgrondt de politieke, industriële en socioculturele dynamieken van diasporacinema in Vlaanderen. Vanuit een kritisch perspectief onderzoeken we (1) het institutionele kader van het Vlaamse filmbeleid (2002-2021) omtrent diasporaculturen en -cinema bestuderen; (2) de beleidspraktijken rond de productie en distributie van diasporafilms; en (3) de filmische representaties omtrent diaspora. Dit onderzoeksproject betreft een FWO-aspirantschap van Alexander De Man. De hoofdonthaalinstelling is de Universiteit Gent (promotor: Daniel Biltereyst), de Universiteit Antwerpen is partnerinstelling (promotor: Gertjan Willems).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele en Digitale Culturen (ViDi)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Bewaring en ontsluiting van het archief van cineast Robbe De Hert en zijn filmcollectief Fugitive Cinema. De Herts positie als centraal figuur in de Belgische film- en culturele wereld sinds de jaren 1960 maakt dat de historische waarde van dit archief buiten kijf staat. Het archief wordt overgedragen aan het Felixarchief, het Antwerpse Stadsarchief. De filmkopieën (in diverse formaten) worden ondergebracht bij CINEMATEK, het Koninklijk Belgisch Filmarchief. Meemoo, het Vlaams instituut voor het archief, werkt mee aan de digitalisering en duurzame bewaring van het audiovisueel materiaal.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De Belgische cinema kende recent een opleving van een Belgische identiteit, zowel in de films zelf als in de hen omringende discoursen. Toch lijken de meeste Belgische films in de eerste plaats blijvend geassocieerd met Vlaanderen of de Franse Gemeenschap. Tegelijkertijd zorgt de groeiende culturele diversiteit voor een transformatie van nationale identiteiten in de Belgische cinema, terwijl transnationale en kosmopolitische identiteiten het nationale identiteitsconcept op zich uitdagen. Dit onderzoeksproject beoogt een kritisch onderzoek van de complexe relatie tussen cinema en (trans)nationale identiteiten in België. De staat van de natie in de Belgische cinema wordt onderzocht door middel van kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden, daarbij gebruikmakend van digitale tools en met inbegrip van tekstuele filmanalyse, industriële en beleidsanalyse en receptieanalyse. Het project draagt bij aan een beter begrip van de hedendaagse Belgische cinema en levert tegelijk een originele empirische bijdrage aan de studie van de relatie tussen media en (trans)nationale identiteiten in West-Europa. BOF DOCPRO4 project.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan
• Mandaathouder: Van Beek Bram

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoeksproject heeft tot doel de relatie tussen media en natievorming in Vlaanderen te onderzoeken. Het project bestaat uit twee delen. Ten eerste richt het project zich op film en natievorming in Vlaanderen tussen 1945 en vandaag. Via kwantitatieve en kwalitatieve tekstuele filmanalyses neemt het project de representatie van Vlaanderen en Vlaamse identiteiten kritisch onder de loep. Ten tweede plaatst het project deze bevindingen in hun bredere media- en culturele context. Dit gebeurt via het redigeren van een interdisciplinair boek over media en natievorming in Vlaanderen vanaf de 19e eeuw tot vandaag. Hiermee biedt het project een originele synthese van het bestaande onderzoek naar media en natievorming in Vlaanderen en formuleert het een onderzoeksagenda voor de toekomst. BOF Klein Project.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willems Gertjan

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

België, Nederland en Luxemburg (Benelux) zijn nauw verbonden op historisch, politiek en cultureel vlak, gesitueerd in het hart van West-Europa en samen de directe voorganger van de Europese Unie, Dit onderzoeksproject beoogt een vergelijking van deze landen, door een analyse van de rol van media in de hedendaagse constructie van nationale en transnationale identiteiten. Het project focust in het bijzonder op hoe films en filmbeleid in België (Vlaanderen en de Franse gemeenschap) Nederland en Luxemburg zich verhouden tot (trans-)nationale identiteiten. Het onderzoek focust op de periode 2009-2018. FWO Senior Postdoctoraal mandaat met de Universiteit Gent als onthaalinstelling (promotor Daniel Biltereyst) en de Universiteit Antwerpen als partnerinstelling (promotor Philippe Meers).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Meers Philippe
• Co-promotor: Vande Winkel Roel
• Mandaathouder: Willems Gertjan

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele en Digitale Culturen (ViDi)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project focust op de relatie tussen nationale identiteit en hedendaags filmbeleid in Vlaanderen. Het doel is 1. de rol van (regionale, nationale en supranationale) overheidskader voor filmbeleid te onderzoeken en de rol van filmbeleid te analyseren in 2. de productiecontext van films , 3. de promotie, distributie en vertoning van films, en 4. het soort films en representaties die geproduceerd worden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Meers Philippe
• Mandaathouder: Willems Gertjan

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele en Digitale Culturen (ViDi)

Project type(s)

• Onderzoeksproject