Onderzoek Isabelle Robert

Abstract

Simultaantolken (ST) is een complexe cognitieve activiteit die bestaat uit gelijktijdige taken: taalbegrip, -productie en monitoring. Dit gebeurt in een werkomgeving met steeds meer technologie, waarin informatie via meerdere kanalen (multimodaal) binnenkomt. De verbale en non-verbale informatie van de spreker wordt vaak ondersteund door middelen als een slidepresentatie (met of zonder ondertiteling) of computerondersteund (CAI) tolken (terminologiesoftware). Toch bestaat er weinig empirisch onderzoek naar de balans tussen het effect van deze hulpmiddelen op de tolkprestatie en de toegevoegde cognitieve belasting op de informatieverwerking. Deze leemte willen wij vullen door het effect te onderzoeken van multimodaliteit op prestatie, visuele aandacht, cognitieve belasting, stress en gebruikerservaring van tolken. Daartoe voeren we 2 experimentele studies uit met 12 professionele tolken. Studie 1 onderzoekt één type ondersteuning: deelnemers voeren een taak uit in 4 condities, namelijk (1) ST (geen ondersteuning-baseline); (2) ST + slides; (3) ST + CAI-tool; (4) ST + intralinguale ondertiteling. Studie 2 onderzoekt 4 combinaties van ondersteuning: (1) ST + slides (baseline); (2) ST + slides + CAI; (3) ST + slides + intralinguale ondertiteling; (4) ST + slides + interlinguale ondertiteling. Tijdens de taken wordt de spreeksnelheid, een belangrijke probleemfactor bij ST, gemanipuleerd om het effect ervan te meten in relatie tot het type ondersteuning. Het project combineert objectieve en subjectieve dataverzameling en -analyse (mobiele eyetracking, polsbandjes en interviews) om diepgaande fundamentele kennis over multimodaliteit en cognitie te genereren, die ook opleiding en praktijk van tolken ten goede komt.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Robert Isabelle
• Co-promotor: de Boe Esther
• Mandaathouder: Breuskin Camille

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Een van de belangrijkste uitdagingen in het hoger onderwijs van vandaag is het onderwijs toegankelijk maken voor een steeds meer meertalige en multiculturele studentenpopulatie. Veel universiteiten overwegen daarom het gebruik van het Engels als onderwijstaal (EMI), maar de beperkte beheersing van het Engels door studenten kan een nadeel zijn. Live ondertiteling kan helpen om deze taalbarrière te overwinnen, door auditieve en taalkundige barrières tegelijkertijd weg te nemen. Het doel van dit onderzoeksproject is dan ook om te onderzoeken (1) hoe universiteitsstudenten in Vlaanderen EMI-colleges met intralinguale live ondertitels ervaren, d.w.z. lezingen waarbij de woorden van de docent in real time in dezelfde taal (Engels) worden ondertiteld, (2) of deze ondertitels hun prestaties beïnvloeden, en (3) welke impact deze ondertitels hebben op hun cognitieve belasting. We vergelijken twee productiemethoden van ondertiteling met elkaar (respeaking versus getrainde automatische spraakherkenning) en ook twee projectiemethoden (ondertiteling in 2 regels onder de PowerPoint van de docent versus scrollende ondertitels op een apart scherm). We onderzoeken de impact van ondertiteling op perceptie, prestaties en cognitieve belasting bij twee groepen studenten: (1) met Engels als hoofdvak, en (2) studenten zonder Engels. Kwantitatieve en kwalitatieve gegevens worden verzameld tijdens echte colleges met behulp van online vragenlijsten en eyetrackingbrillen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Robert Isabelle
• Co-promotor: Schrijver Iris

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Simultaantolken (Simultaneous Interpreting, SI) is mondelinge vertaling in realtime van een mondelinge toespraak van een spreker door een tolk, die gewoonlijk werkt vanuit een geluiddichte cabine in een vergaderzaal. SI vereist een complexe informatieverwerking, aangezien de tolk verschillende taken tegelijk moet uitvoeren (d.w.z. luisteren, verstaan en produceren van spraak). Tolken krijgen vaak vooraf een schriftelijke versie van de door de spreker te houden toespraak, een extra informatiebron die kan worden gebruikt bij de taakvoorbereiding, maar ook tijdens de toespraak. Deze laatste praktijk wordt "SI with text" of "SIMTEXT" genoemd. Hierbij is sprake van multimodale cognitieve verwerking, aangezien de tolk nu informatie ontvangt via verschillende kanalen, gelijktijdig auditief en visueel. Hoewel de beschikbaarheid van de tekst intuïtief een nuttige ondersteuning lijkt voor het volbrengen van de tolktaak, hebben eerdere experimenten met SIMTEXT aangetoond dat multimodale input de cognitieve informatieverwerking complexer maakt en als zodanig het potentiële faciliterende effect kan ondermijnen. Het bewijsmateriaal dat deze hypothese ondersteunt is echter niet overtuigend, aangezien slechts weinig studies zich met deze kwestie hebben beziggehouden en de toegepaste methodologie vaak onvoldoende ecologisch valide is als gevolg van artificiële experimentele omstandigheden, het gebruik van minder nauwkeurige instrumenten, subjectieve metingen of de exclusieve focus op slechts één inputvariabele. Wij stellen daarom voor om het effect van multimodale input op de cognitieve verwerking in SIMTEXT te onderzoeken door experimenten op te zetten met professionele simultaantolken die een SI- en een SIMTEXT-taak zullen uitvoeren in omstandigheden die dicht bij de werkelijkheid staan, d.w.z. in een tolkcabine en voorzien van eye-tracking brillen. Door het manipuleren van een combinatie van inputvariabelen met betrekking tot inhoud, vorm en uitvoering van de mondelinge toespraken in beide experimentele condities (SI en SIMTEXT), zal het faciliterende effect van tekst in SI worden onderzocht. De studie heeft een mixed-method design. Enerzijds worden kwantitatieve gegevens verzameld door middel van een mobiele eye tracking bril om het effect te meten van het gebruik van tekst op de cognitieve informatieverwerking en de allocatie van visuele aandacht. Anderzijds worden kwalitatieve gegevens verzameld door middel van retrospectieve online vragenlijsten met betrekking tot de waargenomen cognitieve belasting van de deelnemers. Naast het bestuderen van het effect van het gebruik van tekst op de informatieverwerking, zal ook gekeken worden naar het effect op het tolkproduct in de vorm van opnames van de tolktaken, die aan een kwalitatieve analyse zullen worden onderworpen. Door gebruik te maken van een combinatie van inputvariabelen en complementaire methodes willen we de cognitieve verwerking van multimodale informatiebronnen in SI vanuit een veel breder perspectief onderzoeken dan tot nu toe het geval is geweest in studies over dit onderwerp. Op die manier willen we nieuwe inzichten genereren in het onderzoek naar multimodaliteit en cognitie, die tevens van groot belang zullen zijn voor de praktijk en opleiding van simultaantolken.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Robert Isabelle
• Co-promotor: de Boe Esther

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit onderzoeksproject staat de ondertiteling van Engelstalige colleges centraal en met name het effect van ondertiteling op het begrip van colleges en de cognitieve belasting die deze ondertiteling kost. Dit project is geïnspireerd door een van de belangrijkste uitdagingen in het onderwijs in de 21e eeuw: toegang bieden tot het hoger onderwijs aan de steeds meertaligere en multiculturelere studentenpopulatie. Om deze uitdaging het hoofd te bieden, overwegen veel Europese universiteiten Engels als onderwijstaal te gebruiken. De beperkte beheersing van het Engels (L2) van veel studenten blijkt echter een ernstig obstakel. Ondertiteling kan helpen de taalbarrières te doorbreken die door Engels als onderwijstaal worden opgeworpen, omdat is aangetoond dat ondertitels informatiebegrip en kennisverwerving vergemakkelijken. Er zijn echter een aantal kennishiaten wat betreft het effect van ondertitels op de verwerking en het begrip van colleges die in het Engels (L2) worden gegeven. We zullen de vier meest relevante bespreken. Ten eerste zijn de potentiële voordelen van ondertitels voornamelijk bestudeerd in het kader van vreemdetaalverwerving, en vrijwel niet in andere leercontexten. Ten tweede is er in het onderzoek naar de cognitieve verwerking van ondertitels niet gemeten hoe grondig ondertitels daadwerkelijk gelezen worden. Ten derde, cruciaal in het leerproces is de mentale inspanning of cognitieve belasting die het kost om ondertiteling te verwerken, maar deze cognitieve belasting is in zeer weinig studies gemeten. Ten vierde, de effecten van ondertitelde Engelstalige colleges is onderzocht bij studenten die een zeer goede beheersing hebben van het Engels en die taal ook als onderwijstaal hadden in het basis- en middelbaar onderwijs. Het blijft echter onbekend wat de effecten zijn op andere studenten. In dit onderzoeksproject pakken we deze vier kennishiaten aan via een experimentele studie onder Vlaamse universiteitsstudenten met verschillende beheersingsniveaus van het Engels. Deze studenten zullen drie Engelstalige colleges bekijken: één zonder ondertiteling, één met Engelse ondertitels (intralinguale ondertiteling) en één met Nederlandse ondertitels (interlinguale ondertiteling). De oogbewegingen van de studenten worden geregistreerd met eyetracking. Na afloop van elk college wordt er een begripstest afgenomen, alsook een vragenlijst om te meten hoe de student de cognitieve belasting heeft ervaren. We zullen statistische analyses uitvoeren om na te gaan of het begrip en de cognitieve belasting van de Engelstalige colleges worden beïnvloed door ondertiteling (wel vs. niet aanwezig), ondertitelingstaal (Engels vs. Nederlands) en het beheersingsniveau van Engels van de studenten (gemiddeld vs. hoog).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Schrijver Iris
• Co-promotor: Robert Isabelle
• Mandaathouder: Van Hoecke Senne

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een beperking wordt toegankelijkheid van het onderwijs genoemd als een van de gebieden waar toegankelijkheid moet worden gewaarborgd. Aan de Universiteit Antwerpen worden toegankelijkheidsdiensten aangeboden aan individuele studenten met een functiebeperking; het aanbod omvat echter nog niet het gebruik van nieuwe technologieën, die een reëel potentieel hebben om taalkundige, fysieke en culturele barrières voor een grote en diverse studentenpopulatie weg te nemen. Een van die innovatieve technologieën is live ondertiteling, waardoor colleges in grote collegezalen toegankelijker worden voor alle aanwezige studenten: niet alleen dove en slechthorende studenten, maar ook studenten van wie de moedertaal niet de taal van het college is. Het doel van deze studie is dan ook om onderzoek op te starten naar de receptie van intralinguale live ondertitels in een educatieve setting in Vlaanderen, en in het bijzonder naar de receptie van intralinguale live ondertitels door eerstejaarsstudenten die een theoretisch college in het Nederlands bijwonen in een grote collegezaal. Als methodologie wordt gekozen voor een mixed-methods aanpak: experiment en focus group. Het experiment zal bestaan uit twee hoorcolleges in Vertaalwetenschap in het Nederlands, deels met en deels zonder intralinguale live ondertiteling, bijgewoond door 150-200 eerstejaarsstudenten in de Toegepaste Taalkunde. Studentenreceptie (perceptie en performantie) van de ondertitels wordt onderzocht via een online vragenlijst. Twee focusgroepen zullen worden samengesteld voor het verzamelen van extra kwalitatieve data over perceptie van de hoorcolleges met intralinguale live ondertitels.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Robert Isabelle
• Co-promotor: Schrijver Iris

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Een belangrijk aspect van communicatieve competentie is sociolinguïstische competentie, oftewel de bekwaamheid om taal op een geschikte wijze te gebruiken in communicatie. Ondanks de toename in onderzoek naar sociolinguïstische aspecten van vreemdetaalverwerving is het verwerven van gevoeligheid voor (in)formeel taalgebruik een element dat tot nu toe relatief weinig en/of eenzijdig is onderzocht bij vreemde-taalleerders. Dit project kaart deze leemte aan door gevoeligheid voor grammaticale formaliteit te onderzoeken bij vreemde-taalleerders Engels. Door gebruik te maken van zowel kwantitatieve als kwalitatieve gegevens brengen we de ontwikkeling van gevoeligheid voor grammaticale formaliteit cross-sectioneel en longitudinaal in kaart. Kwantitatieve gegevens uit een online revisieopdracht en kwalitatieve gegevens uit semi-gestructureerde interviews worden geïntegreerd om een genuanceerder beeld te krijgen van hoe gevoeligheid voor grammaticale formaliteit wordt verworven bij vreemde-taalleerders Engels. De resultaten van dit project zullen bijdragen tot een beter inzicht in de ontwikkeling van sociolinguïstische competentie bij vreemde-taalleerders en tot het inrichten van sociolinguïstisch responsief vreemde-taalonderwijs.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Ureel Jim
• Co-promotor: Robert Isabelle
• Co-promotor: Schrijver Iris
• Mandaathouder: Diels Ella

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Internet, audiovisuele media en digitale technologie veranderen onze wereld. Hun potentieel zal echter pas worden gerealiseerd als zij volledig toegankelijk worden en de deelname van alle burgers aan het dagelijks leven mogelijk maken. Audiovisuele vertalingen en mediatoegankelijkheid zijn een drijvende kracht geworden achter sociale integratie en zijn onlangs volledig erkend in de literatuur (Remael, Orero en Carroll 2012) en in door de EU gefinancierde projecten (DTV4ALL, ADLAB, HBB4ALL). Op het gebied van ondertiteling voor doven en slechthorenden is de toegang tot live content zoals nieuws en live events (AOHL 2013) altijd een belangrijke prioriteit geweest. De voorkeurstechniek hiervoor is respeaken, waarbij ondertitelaars luisteren naar de originele soundtrack van een programma of live event en tegelijkertijd herhalen of herformuleren wat ze horen tegen een spraakherkenningssoftware die deze woorden verandert in intralinguale ondertitels voor dove en slechthorende kijkers en voor iedereen die ondertitels graag gebruikt als ondersteuning. Toen respeaken in 2001 in Europa voor het eerst werd geïntroduceerd, hadden ondertitelingsbedrijven behoefte aan professionals die intralinguale ondertitels konden produceren, maar ze wisten hoe deze techniek moesten toepassen, aangezien er geen academische opleiding of onderzoek op dit gebied was. Dit heeft ertoe geleid dat de praktijken van land tot land sterk uiteenlopen en dat de kwaliteit niet altijd gegarandeerd wordt (Romero-Fresco, 2011). Het werk dat onder andere door de partners van dit project is verricht in het kader van door de EU gefinancierde projecten zoals DTV4ALL en SAVAS, heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van onderzoek en opleiding op dit gebied. Bedrijven werken nu met intralinguale ondertitelaars die aan onze instellingen zijn opgeleid. We staan nu echter voor een nieuwe uitdaging. Migratiestromen en onze meertalige en multiculturele samenleving hebben geleid tot een groeiende vraag naar toegang tot live audiovisuele inhoud en evenementen in een vreemde taal. Omroeporganisaties zoals de BBC en de VRT en politieke instellingen zoals het Britse en het Spaanse parlement hebben gewezen op de noodzaak om vakmensen te vinden die interlinguale live ondertitels (ILS) kunnen produceren door middel van respeaken, een nieuwe discipline die vertaal-, ondertitelings- en simultaanvertalingsvaardigheden vereist. Hoewel de partners in dit project de enigen zijn die tot nu toe onderzoek hebben gedaan naar deze nieuwe discipline (Szarkowska et al. 2016, Romero-Fresco en Pochhacker 2017, Remael en Robert, 2018), is er nog steeds geen opleiding beschikbaar. Het hoofddoel van ILSA is het ontwerpen (IO3), ontwikkelen (IO4 en IO5), testen (IO6) en valideren (IO7) van de eerste training voor ILS en het opstellen van een protocol voor de implementatie van deze discipline in drie scenario' s, namelijk TV, het klaslokaal en het Parlement (IO7). Het curriculum en didactisch materiaal zal flexibel zijn zodat het kan worden geïntegreerd in verschillende leeromgevingen voor de gebruikers en de eerste doelgroep van de cursus: afgestudeerde vertalers en tolken en professionals die reeds werkzaam zijn als respeakers, tolken of meer in het algemeen in vertaling en toegankelijkheid.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Robert Isabelle
• Co-promotor: Remael Aline
• Co-promotor: Schrijver Iris

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderwijsproject
• Onderzoeksproject

Abstract

Vertalen en schrijven raken steeds meer verweven op professioneel en onderwijsvlak, maar het is onduidelijk welke competenties vertalers en schrijvers delen. Dit project onderzoekt welke relatie er bestaat tussen vertaalcompetentie en schrijfcompetentie, wat schrijfcompetentie voor vertalers inhoudt en hoe die verschilt van de schrijfcompetentie van schrijvers. De resultaten kunnen leiden tot een ruimer onderzoek naar tekstproductiecompetentie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Schrijver Iris
• Co-promotor: Leijten Mariëlle
• Co-promotor: Robert Isabelle

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Vertaalrevisiecompetentie werd nog niet veel onderzocht in de vertaalwetenschap en er bestaat nog geen goed ontwikkeld model voor deze competentie. Het doel van dit project is een model voor vertaalrevisiecompetentie te ontwikkelen en de validatie ervan te starten via een pilootstudie (experimenteel onderzoek). De resultaten zouden in een latere fase als startpunt gebruikt worden voor een omvangrijker onderzoek (bv. PhD) naar revisiecompetentie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Robert Isabelle
• Co-promotor: Remael Aline
• Co-promotor: Ureel Jim

Onderzoeksgroep(en)

• Vertaalwetenschap, Tolkwetenschap en Interculturele Studies (TricS)

Project type(s)

• Onderzoeksproject