Onderzoek Margo Annemans

Abstract

Interactie met de buitenomgeving heeft een positieve invloed op de fysieke en mentale gezondheid en het welbevinden van mensen. Toch zijn zorginstellingen meestal niet zo ontworpen dat patiënten, bewoners, bezoekers en personeel de buitenomgeving ten volle kunnen ervaren en benutten. Fysieke, mentale en organisatorische obstakels liggen aan de oorsprong van het gebrek aan interactie met de buitenomgeving. Deze obstakels zijn vaak gerelateerd aan het ontwerp van interieure ruimtes, zowel binnen als buiten, waarbij de term "interieur" verwijst naar "met bouwkwaliteiten gerelateerd aan menselijke dimensies en eigenschappen." Betrokkenen bij het ontwerp van interieure ruimtes dragen een grote verantwoordelijkheid om deze zo te ontwerpen dat ze ten goede komen aan de gezondheid en het welbevinden van patiënten, bewoners, bezoekers en personeel. Zulke ruimtes realiseren vereist een combinatie van ontwerpconcepten en -strategieën. De ontwerpconcepten dienen de rol van interieure ruimtes in de interactie met de buitenomgeving te expliciteren. De ontwerpstrategieën focussen op hoe deze concepten kunnen geïmplementeerd worden bij het ontwerpen van zorginstellingen. Binnen die project zal daarom onderzocht worden hoe interieure ruimtes van (zorg)instellingen, zowel binnen als buiten, kunnen ontworpen worden zodat patiënten, bewoners, bezoekers en personeel het potentieel van buitenomgevingen ten volle kunnen benutten en deze zo kunnen bijdragen aan hun fysieke en mentale gezondheid en welbevinden. Het project volgt een ontwerp-antropologische aanpak en verbindt verleden, heden en toekomst in een proces van afstemming tussen mensen en omgevingen. Aan de hand van etnografische en ontwerpgebaseerde methoden worden afgeronde en lopende cases bestudeerd. Voor deze cases werden zorginstellingen gekozen die specifieke interieure ruimtes, zowel binnen als buiten, realiseerden met als doel de interactie van patiënten, bewoners, bezoekers en personeel met de buitenomgeving van de instelling te verbeteren. De cases met betrekking tot de afgeronde projecten zullen resulteren in theoretische inzichten in hoe patiënten, bewoners, bezoekers en personeel de binnen- en buitenomgeving van (zorg)instellingen ervaren en gebruiken en hoe dit hun fysieke en mentale gezondheid en welbevinden beïnvloedt. De cases over lopende projecten zullen benadrukken hoe interactie met de buitenomgeving wordt meegenomen en gematerialiseerd doorheen het ontwerpproces van interieure ruimtes, zowel binnen als buiten. Tot slot zullen ontwerpworkshops worden ingezet om ontwerpconcepten en -strategieën te ontwikkelen die het ontwerp van toekomstige zorginstellingen waarin interactie met de buitenomgeving centraal staat, te ondersteunen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Annemans Margo

Onderzoeksgroep(en)

• Henry van de Velde

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project heeft tot doel inzicht te krijgen in wat oudere volwassenen (80+) psychisch kwetsbaar maakt of juist mentaal vitaal houdt. Hierbij worden verschillende invloedsfactoren onderzocht, waaronder de medicatiestatus van ouderen met betrekking tot anticholinerge belasting en voorschrijfcascades, evenals de determinanten van psychische kwetsbaarheid/mentale vitaliteit, met speciale aandacht voor de samenhang met de leefomgeving. Tot 40% van de oudere volwassenen heeft te maken met psychische problemen, die vaak een grotere impact hebben op hun algehele gezondheid dan chronische somatische aandoeningen. Veelvoorkomende geestelijke gezondheidsproblemen zijn onder andere angst, depressie en psychotische ervaringen zoals delier. Oudere volwassenen in woonzorgcentra worden niet standaard bevraagd over hun psychische gezondheid, waardoor de omvang van het probleem mogelijk onderschat wordt. Met name in de eerste lijn en woonzorgcentra neemt de zorgbehoefte en het aantal ouderen met psychische kwetsbaarheid en/of psychiatrische stoornissen toe. Dit wordt deels veroorzaakt door demografische ontwikkelingen en het afbouwen van psychiatrische bedden, waardoor de eerste lijn en woonzorgsector te maken krijgen met complexe zorgvragen die specifieke expertise vereisen. Ondanks inspanningen blijven sommige zorgvragen onbeantwoord, en worden depressie en angst niet altijd herkend bij ouderen. In België wordt vaak een biomedische benadering gehanteerd voor psychische klachten, waarbij medicatie de eerste behandeloptie is. Dit resulteert in een hoog voorschrijven van psychofarmaca, vooral bij ouderen. Hoewel deze benadering voordelen heeft, brengt het ook risico's met zich mee, zoals ernstige bijwerkingen op zowel somatisch als cognitief vlak. Een hoge anticholinerge belasting door medicatie kan leiden tot bijwerkingen zoals cognitieve achteruitgang en verwardheid, wat de bestaande psychische problemen kan verergeren of nieuwe kan veroorzaken. Daarnaast hebben oudere volwassenen met psychische kwetsbaarheid vaak te maken met multimorbiditeit en polyfarmacie, waardoor gepersonaliseerde interventies die verder gaan dan medicatie nodig zijn. Ook de impact van de leefomgeving op de mentale gezondheid van ouderen met psychische kwetsbaarheid is onderbelicht. Een op maat gemaakte leefomgeving die autonomie en integriteit bevordert, kan cruciaal zijn voor hun welzijn. Dit project streeft ernaar antwoorden te formuleren op belangrijke onderzoeksvragen met betrekking tot factoren die bijdragen aan psychische kwetsbaarheid/vitaliteit bij oudere volwassenen, de relatie tussen leefomgeving en mentale gezondheid, de impact van het verminderen van polyfarmacie op mentale gezondheid, en de ontwikkeling van een op maat gemaakte interventiemix voor psychische kwetsbaarheid/mentale vitaliteit.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van den Broeck Kris
• Co-promotor: Annemans Margo
• Mandaathouder: Vermeulen Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Eerstelijns - en interdisciplinaire zorg Antwerpen (ELIZA)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze studie in opdracht van Toerisme Vlaanderen focust op het updaten van de informatiefiches over toegankelijke vakantieverblijven in het kader van hun relancebeleid. Het doel is te zorgen voor een optimale en comfortabele toegankelijkheid voor iedereen, in het bijzonder voor mensen met een handicap. Projecten die worden gefinancierd door Toerisme Vlaanderen moeten voldoen aan strenge toegankelijkheidsnormen, met begeleiding door ofwel INTER Vlaanderen ofwel experts van Toerisme Vlaanderen. Ondanks de bestaande wetgeving vallen veel toeristische projecten buiten het toepassingsgebied, wat de behoefte aan uitgebreidere richtlijnen en inspirerende voorbeelden onderstreept. De studie formuleert en verfijnt doelstellingen om aan deze behoeften tegemoet te komen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vaes Kristof
• Co-promotor: Annemans Margo

Onderzoeksgroep(en)

• Productontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het deel van het Middelheimmuseum (Middelheim Oost) dat grenst aan het ziekenhuis, heringericht rond het thema "Hospita(bi)lity": het terrein zal opnieuw ontworpen worden, met als doel interactief te werken, en zowel op fysieke en mentale beweeglijkheid in te zetten. Behalve een landschappelijke interventie voorzien we ook artistieke ingrepen, waarvoor kunstenaars samen met de patiënten en verschillende experts een verwelkomende en weldoende omgeving ontwikkelen. Het eindresultaat is een totale belevingstuin, die uitnodigt tot bewegen en zintuiglijke ervaringen, maar ook tot reflectie en dialoog. Het idee achter BYPASS komt voort uit wetenschappelijk medisch en stedenbouwkundig onderzoek waaruit blijkt dat een kwalitatieve omgeving bijdraagt tot een beter fysiek en mentaal herstel van patiënten, en bijdraagt tot een grotere levenskwaliteit voor stadsburgers in het algemeen. Met BYPASS ontsluiten we de zorginstellingen en museum: op een dagelijkse en informele manier. Maar we gaan ook verder. Met een participatief ontwerpproces en een sterke programmatie creëren we ontmoetingen tussen de kinderen en jongeren van UKJA, hun verzorgers, wetenschappers, ontwerpers, stadsplanners en bredere bezoekers van de ruime omgeving, vrijwilligers, medewerkers en bezoekers van het museum. Zo wordt met deze innovatieve ingreep naast een nieuwe kwaliteitsvolle publieke verblijfsruimte ook maximaal ingezet op een uniek co-creatieproces, met interessante leerkansen, en duurzame bijdrage aan lokale, regionale en internationale beleidsvisies op zorg, gezond leven, groen- en waterbeheer. Binnen deze dienstverleningsovereenkomst neemt UAntwerpen een opdracht als onderaannemer van Stad Antwerpen op zich, met name door via interdisciplinair onderzoek de co-creatie in het voorontwerp van het BYPASS project te voeden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Glazemakers Inge
• Co-promotor: Annemans Margo
• Co-promotor: Van Acker Maarten

Onderzoeksgroep(en)

• Kind-, Jeugd- en Volwassenpsychiatrie (CAPRI)

Project type(s)

• Onderzoeksproject