Onderzoek Michiel Vandenbroucke

Abstract

In de 14de-eeuwse gemeenschap van Groenendaal in het Zoniënwoud bij Brussel woonden naast de bekende mystieke auteur Jan van Ruusbroec ook drie onderbelichte Middelnederlandse mystieke schrijvers: Jan van Leeuwen, Willem Jordaens en Godfried Wevel. De gemeenschap vormde dus een uniek brandpunt van Middelnederlandse mystieke literatuur. Verrassend genoeg zijn de verbanden tussen de teksten van deze auteurs nog nooit grondig onderzocht. Aangezien de vergoddelijkingsthematiek het centrale 'crux' vormt in Ruusbroecs werken, zal dit project dat thema onderzoeken bij de vier Groenendaalse auteurs. De resultaten van deze studie zullen nieuw licht werpen op de mate waarin de auteurs een 'tekstuele gemeenschap' vormden waarin de ideeën van de drie onderbelichte auteurs werden vormgegeven in een afhankelijke verticale relatie tot Ruusbroec of een 'praktijkgemeenschap van auteurs' waarin ze een netwerk vormden waarin horizontaal leren plaatsvond en er niet noodzakelijk consensus was. Aan de hand van traditionele filologie en digitaal onderzoek zal het project de relaties tussen de vier auteurs analyseren om na te gaan in welke mate hun werken overeenstemmen en/of verschillen. Het onderzoek zal zo een antwoord bieden op herhaalde aanzetten in de secundaire literatuur en baanbrekend werk leveren binnen de studie van de auteurs in kwestie, de geschiedenis van volkstalige mystieke literatuur in de Lage Landen en laatmiddeleeuwse (religieuze) gemeenschappen als 'schrijversgemeenschappen'.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Arblaster John
• Co-promotor: Schepers Kees
• Mandaathouder: Vandenbroucke Michiel

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In de gemeenschap van Groenendaal, een hermitage en latere priorij in het Zoniënwoud nabij Brussel, woonde in de 14e eeuw niet alleen haar veel bestudeerde eerste prior, de beroemde mystieke auteur Jan van Ruusbroec (1293-1381), maar er verbleven ook drie minder bekende, weinig bestudeerde Middelnederlandse mystieke auteurs: Jan van Leeuwen (+1378), Willem Jordaens (+1372) en Godfried Wevel (+1396). Groenendaal vormt daarmee een unieke hotspot in de Middelnederlandse mystieke literatuur, met vier mystieke schrijvers die in dezelfde periode en op dezelfde plaats werken schreven in de volkstaal. De (onderlinge) verbanden tussen deze auteurs zijn nooit grondig onderzocht, en het type 'auteursgemeenschap' dat ze vormden is daarom ook onbekend. Waren ze een "tekstuele gemeenschap", met auteurs wier de ideeën werden gevormd en uitgedrukt in een afhankelijke, verticale relatie met Ruusbroecs geschriften, of waren ze eerder een "praktijkgemeenschap van auteurs", een onderling verbonden, transversaal netwerk van schrijvers tussen wie horizontaal leren plaatsvond en er niet noodzakelijk consensus bestond? Om deze vraag te operationaliseren, toetsen en evalueren, richt het project zich op de casus van het thema van de vergoddelijking, aangezien dit de thematische 'crux' van Ruusbroecs werken vormt. Door deze casus te onderzoeken, zullen we nagegaan of en in hoeverre de weinig bekende Middelnederlandse schrijvers uit Groenendaal dit centrale thema deelden met Ruusbroec en hoe het verwoord en geconceptualiseerd wordt in hun werken, waardoor een nieuw licht wordt geworpen op verticaal en/of horizontaal leren in Groenendaal. Door middel van een methodologie die elementen van traditionele filologie combineert met Computer Assisted Qualitative Data Analysis, zal het project de typologieën van vergoddelijking in de individuele werken en oeuvres van de auteurs identificeren. Vervolgens voeren we een vergelijkende analyse uit tussen alle vier de Middelnederlandse mystieke auteurs uit Groenendaal en visualiseren we de mate waarin zij consensus en/of divergentie vertonen in hun semantische en conceptuele articulaties van het thema in kwestie. De resultaten van dit onderzoek stellen ons in staat om de aanhoudende perceptie van Jan van Leeuwen, Willem Jordaens en Godfried Wevel als Ruusbroecs (literaire) ondergeschikten die niet transversaal met elkaar verbonden waren, te bevragen. Het onderzoek is daarmee baanbrekend op verschillende terreinen, namelijk de studie van de geschiedenis van de mystieke literatuur in de volkstaal in de Lage Landen; horizontaal leren in laatmiddeleeuwse (monastieke) gemeenschappen; de drie specifieke auteurs in kwestie; en het vergoddelijkingsonderzoek.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Arblaster John
• Co-promotor: Schepers Kees
• Mandaathouder: Vandenbroucke Michiel

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject