Onderzoeksgroep
Expertise
In mijn recent verdedigde doctoraatsthesis bestudeerde ik de evolutie van graanprijzen, het uitbreken van hongersnoden en de positie van grote kerkelijke landheren op de graanmarkt in het 14e-eeuwse Vlaanderen. Ik reconstrueerde en verklaarde korte- en langetermijnfluctuaties van graanprijzen en onderzocht de manier waarop landheren de hoeveelheden graan die zij inzamelden, beheerden. Mijn onderzoek was gebaseerd op honderden rekeningen van landheren in de steden Brugge, Gent, Rijsel, Douai en Cambrai. De studie benadert de prijsschokken op de graanmarkt langs vier grote assen. Het eerste deel onderzoekt de prijsvorming van graan. Het gaat vooral in op de vele technische uitdagingen bij het reconstrueren van een betrouwbare marktprijsreeks waar het bronmateriaal gefragmenteerd is. Op basis van deze nieuwe prijsreeksen wordt in het tweede deel gekeken naar de frequentie, de intensiteit en de duur van prijsschokken. De lange- en kortetermijnschommelingen van de graanprijs en de integratie tussen de Vlaamse steden en in een breder Europees perspectief komen aan bod. Het derde deel bestudeert de kwetsbaarheid van de stedelijke bevolking voor prijsschommelingen en de daarmee gepaard gaande voedseltekorten door de verregaande afhankelijkheid van de markt. Anderzijds wordt het verband onderzocht tussen de sterftecrisissen van de vele pestepisodes in de veertiende eeuw en de voedselcrisissen. Het vierde deel van deze studie tenslotte richt zich op de grootgrondbezitters en hun rol als grootschalige producenten en exporteurs van graan. De organisatie van hun activiteiten op de graanmarkt, de verschillen tussen de organisatie van de landbouw van de regio's waarin deze landheren waren ingebed en de aanpassing van de inkomsten- en uitgavenstrategieën van graan door de landheren staan in dit laatste deel centraal. Tot de belangrijkste conclusies die in het hele proefschrift naar voren komen, behoren het unieke karakter en het belang van nauwkeurig gedateerde prijzen. Hierdoor konden de frequentie en de intensiteit van de prijspieken en hun invloed op de stedelijke bevolking nauwkeurig worden bestudeerd. Daarnaast moet het belang van grootgrondbezitters in de productie en distributie van graan worden benadrukt, evenals de institutionele beperkingen en het belang van de verschillende sociale agrosystemen. Van oktober 2021 tot oktober 2022 bestudeerde ik de 15e-eeuwse voedselcrisissen in de stad Luik, en in het bijzonder hoe grote kerkelijke landheren hun economische strategie aanpasten aan deze voedselcrisissen, in het kader van het FREE-project (Food Crisis Middle Ages, financiering door FNRS & Rijksarchief). Deze gelegenheid voor een jaar lang onderzoek naar crisissen in laatmiddeleeuws Luik stelde me in staat mijn perspectief op het bronnenmateriaal betreffende grote kerkelijke landheren in de bredere Lage Landen uit te breiden.
De economische impact van de pest: disruptie, mitigatie en leereffecten in de late middeleeuwen.
Abstract
De Zwarte Dood en de epidemieën die erop volgden vormen de meest dodelijke mortaliteitscrisissen in de Europese geschiedenis. De economische gevolgen op lange termijn van deze enorme daling van vraag en arbeid werden al vaak bestudeerd, maar de impact op korte termijn kreeg daarentegen verrassend weinig aandacht. In mijn doctoraatsstudie werd aangetoond dat elk van de grote pestgolven van de 14e eeuw gepaard ging met een piek in de graanprijzen, terwijl dit voor de nochtans zeer dodelijke uitbraak van 1400 ontbrak. De variatie in economische impact zou enerzijds kunnen verklaard worden door de evoluerende aard en verspreiding van de ziekte, door de samenhang met klimaatinstabiliteit en/of periodes van oorlog, maar ook de interne maatschappelijke organisatie en coping-mechanismen konden eventueel een verschil maken. Dit project onderzoekt of gemeenschappen en individuele actoren in staat waren de aard en het niveau van de economische verstoring na een pestuitbraak te beïnvloeden. Op basis van reeks indicatoren van productie en consumptie in de rijke boekhouding van kerkelijke grootgrondbezitters in drie verschillende regio's (Vlaanderen, Toulouse & Norfolk), zal ik in staat zijn de aard en de diepte van de economische ontwrichting uit te klaren. Dan kan ik onderzoeken of de regionale organisatie van economie en samenleving een verschil maakten in de impact, en tot slot of we doorheen de verschillende uitbraken van toenemende 'leereffecten' en menselijke agency kunnen spreken.Onderzoeker(s)
- Promotor: Soens Tim
- Mandaathouder: Espeel Stef
Onderzoeksgroep(en)
Project type(s)
- Onderzoeksproject
Veroorzaakte de pest graancrisissen? Het ontrafelen van de mechanismen die het verband tussen epidemieën en voedselbevoorrading verklaren in de late middeleeuwen.
Abstract
In premoderne samenlevingen veroorzaakten graancrisissen en epidemieën de meeste grote sterftepieken, zeker wanneer ze samenvielen. Onderzoek naar de wisselwerking tussen honger en epidemieën kon tot nog toe geen duidelijk chronologisch verband of sleutelmechanisme identificeren, en vooral de invloed van epidemieën op voedselcrisissen blijft onduidelijk. Graancrisissen in de late middeleeuwen waren zelden enkel een kwestie van productieverstoringen. Zij waren ook afhankelijk van de handel en de organisatie van markt. Mijn doctoraatsstudie toonde de link aan tussen een hogere graad van marktintegratie en breder verspreide prijspieken van graan in laatmiddeleeuws Vlaanderen. De organisatie en integratie van de laatmiddeleeuwse voedselmarkten zijn dus cruciale variabelen om de dynamiek tussen pestepisodes en graancrisissen te bestuderen. Dit project test de hypothese dat de prijspieken geïnduceerd door grote epidemieën gelijkmatiger verdeeld waren in grotere regio's met een geïntegreerde markt, terwijl een gelijkaardige schok veel grotere, maar meer geïsoleerde prijspieken zou veroorzaken in regio's met meer gesegregeerde markten. Door een comparatieve analyse van laatmiddeleeuwse rekeningen (van stedelijke grootgrondbezitters en overheden) voor het Graafschap Vlaanderen en Toulouse zal ik aantonen hoe de organisatie en integratie van graanmarkten kon bepalen hoe groot de impact van een epidemie was op de voedselvoorziening van een regio en/of stad.Onderzoeker(s)
- Promotor: Soens Tim
- Mandaathouder: Espeel Stef
Onderzoeksgroep(en)
Project type(s)
- Onderzoeksproject