Onderzoek Timmy De Laet

Abstract

De interactie tussen dans en religie is een innovatief onderzoeksgebied geworden, waar katholieke theologen niet aan deelnemen. Ook choreografen aarzelen om met christelijke rituelen aan de slag te gaan. Toch zijn er in de twintigste eeuw precedenten geweest van 'liturgische dans'. Vooral in België ontstonden vruchtbare samenwerkingen tussen de artistieke moderne dans en de Katholieke Kerk. Vandaag is deze liturgische danspraktijk zo goed als uitgewist uit het collectieve geheugen. Tot dusver hebben studies deze eigenaardige veranderingen niet verklaard. Bovendien bestaan er in België geen liturgische danspraktijken, ondanks de belangstelling van hedendaagse dans voor rituele uitvoeringen en re-enactments. Het project stelt voor om deze unieke kans te benutten en een dialoog op gang te brengen tussen dansstudies en liturgische theologie. Het zal de artistieke methode van choreografische re-enactment gebruiken om liturgische dans te onderzoeken als een hedendaags artistiek en liturgisch-theologisch fenomeen. Het project zal de historische veranderingen bestuderen en tegenargumenten van katholieke autoriteiten weerleggen, met speciale aandacht voor de thema's "sacramentaliteit", "inculturatie" en "actieve participatie". De re-enactments zullen nieuwe inzichten bieden in deze drie cruciale onderwerpen, resulterend in een baanbrekende studie in "danstheologie" als een theoretische en praktische tak van theologie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Laet Timmy
• Mandaathouder: Vloebergs Sander

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project focust op dansepistemologie: het benadert dans als de esthetische uitdrukking van een denkend lichaam. Het doel van dit artistiek onderzoek is om na te gaan hoe somatische danspraktijken en technologie elkaar onderling kunnen versterken om nieuwe technieken voor dansimprovisatie te ontwikkelen. Op deze manier wil het onderzoek specificeren hoe dansers beslissingen nemen in een improvisatie en wanneer het eigenlijke moment van compositie plaatsgrijpt. Somatische praktijken gebruiken improvisatie om de sensitiviteit en het reactievermogen van dansers te trainen. Deze praktijken missen evenwel nog vaak de tools om de moeilijk grijpbare aard van dans als kennisproductie te doorgronden via visualisaties, improvisaties en verbale reflectie. Ook in het dansonderwijs is er behoefte aan specifieke technieken om het lichamelijk denken in dans te ondersteunen. Dit onderzoek zal belichaamde cognitieve processen (die vaak ontastbaar en impliciet zijn) meer concreet maken door "Nervous Systems," een somatische praktijk van het menselijk zenuwstelsel ontwikkeld door Klaas Devos, te herzien met behulp van elektronische tools. Door nieuwe software (MAXMSP) te ontwikkelen, kan het project experimenteren met de impliciete kennisproductie van dansers en zo controle krijgen over de principes van geïmproviseerde compositie. De software genereert live bewegingsopdrachten, gemedieerd via oortjes of op monitoren, en traint zo het beslissingsvermogen tijdens improvisatie. Door elektronische choreografie te integreren in somatische praktijken kunnen we dus het cognitiebewustzijn van dansers verdiepen en een kritisch licht werpen op de gangbare principes van somatisch dansonderzoek, waaronder extreme zelf-gerichtheid, zachte en trage dynamieken, en synthese door middel van verhaalvertelling.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Laet Timmy

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze onderzoeksgemeenschap wil een vitale stimulans leveren voor de uitbreiding en verankering van danswetenschap in Vlaanderen en Europa. Hoewel Vlaanderen internationaal bekend staat als een belangrijke draaischijf voor dans, heeft dit domein binnen de Vlaamse academische context nog steeds niet dezelfde institutionele inbedding en zichtbaarheid verworven. Onderzoek naar dans is momenteel sterk versnipperd en gebeurt bovendien voornamelijk binnen universitaire departementen die zich niet specifiek richten op dans maar eerder op andere takken binnen de geesteswetenschappen, zoals (kunst)geschiedenis, cultuurwetenschappen, theater- en filmstudies, filosofie, sociologie, of mediastudies. Deze interdisciplinaire aansluiting bij andere onderzoeksdomeinen is kenmerkend voor danswetenschap, maar het eigenlijke potentieel van deze interdisciplinariteit kan pas ten volle worden benut via een gemeenschappelijk netwerk dat danswetenschappers in staat stelt hun verschillende methodologische benaderingen met elkaar in dialoog te brengen. De binnen- en buitenlandse onderzoekseenheden die lid uitmaken van "CoDa | Cultures of Dance" brengen ten minste drie fundamentele pijlers samen die binnen de huidige danswetenschap nog te vaak als apart worden behandeld: (i) dans als esthetische praktijk (micro-perspectief); (ii) dans als sociocultureel fenomeen (macro-perspectief); (iii) dans en belichaamde kennis (intra-perspectief). Het combineren van deze perspectieven maakt de ontwikkeling van nieuwe interdisciplinaire methodologieën mogelijk die zowel de reikwijdte als de diepgang van danswetenschap vergroten. Daarnaast laat het onderzoeksnetwerk toe om de expertise van zowel binnen- als buitenlandse partners samen te brengen en via trainingsactiviteiten, Spring Schools, of netwerkmomenten de nodige omkadering te bieden voor toekomstige dansonderzoekers. Met deze en andere initiatieven zal CoDa in aanzienlijke mate bijdragen tot het zichtbaar maken en verder uitbouwen van de reeds aanwezige expertise in dansonderzoek aan Vlaamse en andere Europese universiteiten binnen het internationale veld van danswetenschap.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Laet Timmy

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoek zal nagaan hoe literaire teksten aanleiding gaven tot choreografisch experiment in het werk van Judson Poets' Theater en Judson Dance Theater. De brede waardering voor de bijdrage van Judson Dance aan de ontwikkeling van de hedendaagse dans overschaduwt de sleutelrol die de meer literair georiënteerde Judson Poets hebben gespeeld in de historische ontwikkeling van hedendaagse dans. De focus van deze studie op de literaire onderstroom in hun beider oeuvre wijkt af van de dominante tendens om de beeldende kunst te bevoorrechten als de vonk van die choreografische vernieuwing. Door tot dusver niet bestudeerde samenwerkingen tussen beide groepen te onderzoeken, wordt een nieuw perspectief geboden op het interdisciplinaire karakter van hun innovaties.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Laet Timmy
• Mandaathouder: Lambert Rosa

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Met Vlaemsch (chez moi) wil Sidi Larbi Cherkaoui de directe confrontatie aangaan met de Vlaamse wortels die hij langs moederszijde heeft meegekregen. Als kind van een Vlaamse moeder en Marokkaanse vader heeft hij van jongs af aan een kruispuntenidentiteit ontwikkeld die ook zijn choreografisch oeuvre zou gaan bepalen. Cherkaoui bewandelt de grijze zone tussen lokale verankering en interculturele dialoog. Zijn werk valt daardoor niet vast te pinnen op een welbepaalde regio, maar het trekt net de grenzen open om andere werelden binnen te laten. De Munt, Eastman en KVS bundelen de krachten en kozen ervoor om de première in Brussel te laten plaatsvinden. Een bewuste keuze, gebracht in het kader van Troika. Vlaemsch – niet toevallig in een 'foute', oude spelling – is een herinnering dat ook taal een product is van de eigen tijd. Het stuk opent de deur naar een mythisch verleden dat niettemin vertrekt vanuit concrete objecten en figuren. De scène doet dienst als een geheugenplaats waar verleden, heden en toekomst elkaar treffen. Beweging wordt een vorm van herinneringsarbeid waarbij de wortels van een persoonlijke, intieme Vlaamse identiteit worden opgediept, omgewoeld en herschikt. Voor deze productie werkt Sidi Larbi Cherkaoui samen met beeldend kunstenaar Hans Op de Beeck, muzikant Floris De Rycker en modeontwerper Jan-Jan Van Essche. Vier hedendaagse Vlaamse makers die samen op zoek gaan naar de rol van hun gedeelde herkomst in hun artistieke signatuur. Het beeldend werk van Hans Op de Beeck staat bekend om zijn ingenieuze spel met grijswaarden. Het grijzige Vlaanderen dat zich laat aflezen uit landschap, weer en architectuur krijgt hiermee een beeldende vertaling. Samen met zijn muziekensemble Ratas del Viejo Mundo (letterlijk vertaald als 'ratten van de oude wereld') verkent Floris De Rycker doorgaans de klankkleuren van polyfone muziek gecomponeerd voor 1600. Als luitspeler ontdekte hij hoe de Arabische muzikale cultuur bepalend is geweest voor de Westerse muziek, hoewel die invloedslijn vaak uit de muziekgeschiedenis wordt weggewist. Jan-Jan Van Essche laat zich voor zijn modeontwerpen inspireren door verschillende culturen met bijzondere aandacht voor duurzame, lokale productie. Zijn kledinglijnen volgen niet de ritmiek van de seizoenen, maar eerder de gelaagdheid van het individu. Tegenover het Vlaamse profiel van het artistieke team plaatst Cherkaoui een groep van internationale performers. Hun herkomst bestrijkt alle hoeken van een wereld in strijd met zichzelf: Japan, Amerika, Rusland, Oekraïne, Congo, Canada, Duitsland, Israël en ga zo maar door. De kruisbeweging tussen West en Oost of Noord en Zuid is kenmerkend voor het choreografische oeuvre van Cherkaoui. Met Vlaemsch zet hij die beweging voort, maar kiest hij voor een ander vertrekpunt. Hij reikt de dansers de hand om binnen te treden in het mythische universum van de zogeheten Vlaamse cultuur. Het doel is niet om hen vermeende Vlaamse waarden op te leggen, maar net te zoeken naar een vorm van culturele contaminatie. Hoe kan een ieder haar of zijn cultuur delen met de ander zonder meteen in de val te trappen van inlijving of onrechtmatige toe-eigening. Zijn we veilig bij elkaar? Precies in dit kluwen van culturele wortels, die tal van politieke, sociale, en economische vertakkingen kennen, wil Vlaemsch zich begeven.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Laet Timmy

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Van oudsher spelen tekst en taal een prominente rol binnen theaterstukken. De voornaamste functie van tekst was vooral 'mimesis', wat verwijst naar hoe tekst de werkelijkheid kan evoceren. Met behulp van taal kunnen acteurs immers allerlei soorten personages of verhalen doen ontstaan. Recent zijn er evenwel tal van opvoeringen binnen theater, performance, en dans waarin tekst niet wordt ingezet omwille van mimesis, maar met oog op kinesis. Deze teksten imiteren niet langer de werkelijkheid, maar brengen beweging voort, omdat dansers en performers de tekst op een opmerkelijk ritmische manier uitspreken, en omdat hun lichamen mee bewegen op het ritme van de tekst. Dit project zal de eerste, grondige studie van deze recente tendens bieden door na te gaan hoe hedendaagse theater-, performance- en dansartiesten de interactie tussen tekst en beweging herdenken. Gangbare kaders binnen academisch onderzoek naar de podiumkunsten zijn namelijk niet langer toepasbaar op deze groeiende praktijk. De toegenomen interesse in wat dit project benoemt als 'kinetische tekstualiteit' vereist een nieuw perspectief op de relatie tussen taal en beweging om zo de onderliggende esthetische strategieën en de koppeling van text en beweging inzichtelijk te maken.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Laet Timmy
• Co-promotor: Van Den Dries Luc
• Mandaathouder: Lambert Rosa

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In de Westerse dansgeschiedenis wordt de naoorlogse periode doorgaans geconstrueerd als een eenrichtingsbeweging waarbij het centrum van artistieke vernieuwing zich vanaf de jaren 1980 heeft verplaatst van de Verenigde Staten van Amerika naar Europa. Deze stereotiepe opvatting negeert evenwel de trans-Atlantische uitwisselingen die aan deze verschuiving ten grondslag liggen. In plaats daarvan onderschrijft het de mythe van de zogeheten "Amerikaanse eeuw", een periode die begon rond 1900 en die duidt op de vermeende dominantie van de Verenigde Staten op de rest van de wereld. Dit project biedt een correctief op deze gangbare historisering van de naoorlogse dans door te traceren hoe de trans-Atlantische circulatie van performances en choreografische expertise bepalend is geweest voor de naoorlogse dans. De dansscène in België fungeert hierbij als exemplarische test case die toelaat de invloed van de wederzijdse relaties met de USA te onderzoeken. Als zodanig zal dit project een tot nu toe onderbelicht deel van de dansgeschiedenis ontsluiten vanuit een perspectief dat zowel lokale als internationale tendensen in overweging neemt. Het onderzoek neemt de Wereldtentoonstelling in Brussel (1958) als startpunt en bestrijkt een periode die loopt tot 1991, het jaar waarin de Amerikaanse choreograaf Mark Morris zijn termijn als huischoreograaf bij De Munt beëindigt en Anne Teresa De Keersmaeker, samen met haar gezelschap Rosas, zijn plaats inneemt. Door voorstellingsanalyses te combineren met cultuurgeschiedenis, gestut door uitgebreid archiefonderzoek en diepte-interviews, zal dit project de eerste diepgravende studie bieden van trans-Atlantische circulaties in naoorlogse dans.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vanhoutte Kurt
• Mandaathouder: De Laet Timmy

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project onderzoekt de impact van re-enactment op de ontologie van hedendaagse dans- en performancekunst. Steeds vaker worden choreografieën of performances uit het verleden hernomen. Dit markeert een fundamentele verschuiving: de behoefte om grensverleggend werk te creëren wordt ingeruild voor een uitgesproken interesse in de artistieke erfenis. Een herziening van de gangbare opvattingen over de wezenskenmerken van deze praktijken dringt zich op.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vanhoutte Kurt
• Mandaathouder: De Laet Timmy

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project onderzoekt de impact van re-enactment op de ontologie van hedendaagse dans- en performancekunst. Steeds vaker worden choreografieën of performances uit het verleden hernomen. Dit markeert een fundamentele verschuiving: de behoefte om grensverleggend werk te creëren wordt ingeruild voor een uitgesproken interesse in de artistieke erfenis. Een herziening van de gangbare opvattingen over de wezenskenmerken van deze praktijken dringt zich op.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vanhoutte Kurt
• Mandaathouder: De Laet Timmy

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Visuele Poëtica

Project type(s)

• Onderzoeksproject