Onderzoek Tom Coppens

Abstract

Planetaire grenzen, Geen Netto Landinname en het donutmodel benadrukken allemaal de dringende behoefte aan een paradigmaverschuiving in stedelijke planning en groei. Het omzetten van deze modellen naar de realiteit brengt echter aanzienlijke uitdagingen met zich mee. Vergroeningsinitiatieven worden belemmerd door financiële beperkingen, beperkte ondersteuning en capaciteitsproblemen. Hoewel sommige proefprojecten succesvol zijn geweest, is er dringend behoefte om van proefprojecten over te gaan op grootschalige transitie. REWILD is erop gericht om - barrières te overwinnen die initiatieven voor rewilding en ontzuiling in de weg staan, - succesvolle pilots te implementeren en oplossingen te testen in drie wijken in Gent, - een strategie ontwikkelen om "No Net Land Take" te realiseren en bodemafdekking te verminderen. Deze strategie zal gebaseerd zijn op wetenschappelijke feiten en cijfers, die vertaald worden in indicatoren, prioriteiten en acties. Ze zal werken binnen de beperkingen van de middelen en zorgen voor een billijke verdeling van verantwoordelijkheden en voordelen, waardoor het transformatiepotentieel wordt gemaximaliseerd. Op stadsniveau bestaat er momenteel geen dergelijk kader in Europa en projecten waarbij belanghebbenden worden betrokken om privé-eigendommen te ontzegelen zijn zeldzaam. Drie van de meest kwetsbare buurten van Gent zullen er op vooruitgaan op het vlak van biodiversiteit, klimaatbestendigheid, gezondheid en welzijn, speelruimte en meer, met de introductie van acht vergroende publieke ruimtes en bijkomende vergroende privé-eigendommen. Het project zal de stad uitrusten om de strategie en de ontwikkelde oplossingen te implementeren en de positieve impact te repliceren op andere plaatsen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Compernolle Tine
• Co-promotor: Deforche Jana

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoek analyseert de juridische, ruimtelijke en administratieve belemmeringen voor interregionale samenwerking op het gebied van hernieuwbare energie Europese klimaatdoelstellingen en evoluerende geopolitieke (energie)strategieën leiden tot een toenemende vraag naar gebiedsgericht beleid omtrent hernieuwbare energie. Een verhoogde energiecapaciteit, verminderde maatschappelijke kosten en een grotere stabiliteit en flexibiliteit zijn enkele voorbeelden van voordelen resulterend uit interregionale samenwerking op het gebied van hernieuwbare energie. Het grensgebied tussen Vlaanderen en Nederland geldt hier als interessante projectzone voor interregionale energie-initiatieven. Een optimale benutting van de beschikbare ruimte voor hernieuwbare energieprojecten wordt echter bemoeilijkt door hun grensoverschrijdende karakter. Een differentieel beleid inzake grondgebruik maakt samenwerking niet vanzelfsprekend. Op heden wordt deze samenwerking belemmerd door uiteenlopende beleidsvisies, wettelijke kaders en financiële ondersteuningsmechanismen (zoals subsidiekaders) voor hernieuwbare energie. Dit onderzoek analyseert de juridische, ruimtelijke en administratieve belemmeringen voor interregionale samenwerking op het gebied van hernieuwbare energie. Aan de hand van een vergelijkende analyse van vier geselecteerde cases binnen het Vlaams-Nederlands grondgebied, zogenaamde 'renewable acceleration zones', worden de mogelijkheden en obstakels voor interregionale samenwerking onderzocht. Belanghebbenden worden geïdentificeerd en hun perspectieven worden verzameld aan de hand van kwalitatieve onderzoeken. Op basis van deze bevindingen worden voorwaarden voor energie-uitwisseling geïdentificeerd om interregionale energie-integratie te bevorderen. Op basis van deze studie wordt een reeks beleidsaanbevelingen geformuleerd ten aanzien van de bevoegde autoriteiten met als doelstelling de capaciteitsopbouw in deze grensregio's te bevorderen en bestaande belemmeringen te verminderen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Er moet sneller actie worden ondernomen om onze steden en omgevingen aan te passen aan de onvermijdbare gevolgen van klimaatverandering. Klimaat adaptieve investeringen moeten worden opgeschaald. Publieke budgetten zullen onvoldoende zijn om aan de financieringsuitdaging van klimaatadaptatie te beantwoorden. Financiering van de private sector zal ook nodig zijn. CLIMATEFIT draagt bij aan het overbruggen van de financieringskloof voor klimaatadaptatie door publieke overheden capaciteiten bij te brengen die nodig zijn om verschillende publieke en private financieringsbronnen aan te trekken, en door private financieringsinstellingen capaciteiten bij te brengen om te investeren in duurzame projecten. CLIMATEFIT zal experimenteren in 20 gebieden in Zuid-, Oost- en Noordwest-Europa om daar de weg in te slaan naar klimaatbestendigheid. Het onderzoek start met het inventariseren van barrières en faciliterende factoren in het huidige investeringslandschap van klimaatadaptatie. CLIMATEFIT zal een innovatieve handleiding ontwikkelen die helpt financiering van klimaatadaptatie op te schalen door middel van innovatieve financiële mechanismen en business cases. Dit gebeurt door 1) het mee ontwerpen van 20 innovatieve investeringsstrategieën die helpen financieringsbronnen te identificeren; 2) het ontwikkelen van 10 geloofwaardige en opschaalbare investeringsplannen die helpen om financieringsstromen te faciliteren en investeringsconcepten te definiëren; 3) het opzetten van 4 rendabele pilootprojecten op maat gemaakt voor 4 gebieden uit het project. CLIMATEFIT zal trajecten uitwerken voor financieringsinstellingen om financieringsstromen voor klimaatadaptatie te versnellen, om aangepaste methoden te testen voor het belonen van klimaatinvesteringen, en om slimme oplossingen voor klimaatfinanciering toe te passen. Verder zullen er lokale taskforces worden opgericht bestaande uit overheden en private financieringsinstellingen die een systematische en duurzame aanpak voor financiering zullen voorstellen. Geleid door WCF zal dit consortium kennis creëren, meewerken aan oplossingen voor overheden en private actoren, en de EU informeren over duurzame financiële beleidsvormen voor klimaatadaptatie. Tot sloot beoogt CLIMATEFIT om klimaatfinanciering in Europa een boost te geven door het consolideren van de kennis in de lokale taskforces, en door het promoten en opschalen van de resultaten in Europa door middel van een online 'One Stop Shop', een marketplace waarop alle tools en informatie wordt verzameld.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Compernolle Tine

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Polarisatie bedreigt het transformatievermogen van steden op een moment dat collectieve plannen voor een duurzamere en veerkrachtigere stedelijke toekomst nodig zijn. Het typische antwoord op polarisatie is het versterken van consensusvorming tussen belanghebbenden, maar het is bekend dat een dergelijke aanpak leidt tot vervreemding, spanningen met bestaande democratische instellingen en een toenemende kloof met de rechtspraktijk. CONTRA onderzoekt hoe het institutionaliseren van productieve conflicten het transformatieve vermogen kan vergroten dat nodig is in de overgang naar duurzamere steden. Door middel van een vergelijkende studie van stedenbouwkundige wetgeving en praktijken gericht op klimaattransitie in 4 landen (België; Nederland; Noorwegen en Polen), bestuderen we hoe er met conflicten wordt omgegaan en onderzoeken we het verband met politieke en juridische instellingen om te bepalen of conflicten worden onderdrukt of actief worden gebruikt voor duurzame transformatie. We testen ook nieuwe manieren om met conflicten om te gaan. CONTRA pioniert met een nieuw model van proeftuinen (Drama Labs) dat gebruik maakt van op theater gebaseerde methoden om te experimenteren met productieve conflicten. Door empirisch onderzoek te combineren met actie-onderzoek via de Drama Labs, speelt CONTRA in op thema 2 en 3 van de oproep door capaciteiten op te bouwen voor stedelijke transformatie die gebaseerd zijn op stedelijke leefbaarheid, inclusiviteit en actieve betrokkenheid van gemeenschappen, en op het verbeteren van niet-fysieke infrastructuur zoals bestuur en regelgevende processen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Dooren Wouter
• Co-promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Gielen Pascal
• Co-promotor: van Zimmeren Esther

Onderzoeksgroep(en)

• Politics & Public Governance

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Infrastructuurvernieuwing prijkt hoog op de agenda in de hedendaagse stad, maar vaak staat een tekort aan publieke middelen de realisatie ervan in de weg. Recent tonen daarom zowel beleidsmakers als onderzoekers interesse in land value capture (LVC) instrumenten om deze 'infrastructuurkloof' te overbruggen. LVC stelt tot doel inkomsten te vergaren door toenames in landwaarden af te romen wanneer zij het gevolg zijn van publieke acties. Hoewel LVC verwacht wordt vruchten af te werpen, draagt het evenzeer een risico met zich mee. Zo kan LVC bijdragen aan de negatieve effecten die de financialisering van de stad met zich meebrengt, zoals al veelvuldig bestudeerd. In dit onderzoek stel ik tot doel de literatuur over financialisering en LVC met elkaar te verbinden door te onderzoeken en te vergelijken wat de effecten zijn van LVC op planningsprocessen en ruimtelijke uitkomsten in vier internationale cases. Gebaseerd op institutionele theorie, wend ik het Institutional Analysis and Development framework aan om te begrijpen hoe governance netwerken rond LVC instrumenten werken en hoe financialisering daarin een rol speelt. Hiertoe maak ik gebruik van documentenanalyse en diepte-interviews om data te vergaren. Na de case studies vergelijk ik de resultaten via kwalitatieve comparatieve analyse. In de conclusie licht ik toe wat de voornaamste voor- en nadelen zijn van LVC en hoe financialisering hierin van belang is.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Van Dooren Wouter
• Mandaathouder: den Heijer Chris

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De gevolgen van klimaatverandering voor mensen, welvaart en planeet zijn alomtegenwoordig, maar ongelijk verdeeld, zoals wordt gesteld in de nieuwe Klimaatadaptatiestrategie van de EU. Om klimaatgerelateerde risico's te verminderen, zijn de Europese Commissie en het IPCC het erover eens dat een institutionele en maatschappelijke transformatie nodige is. Het TransformAr-project heeft tot doel producten en diensten te ontwikkelen en te demonstreren om een grootschalige transformatie door te voeren en te versnellen in kwetsbare regio's en gemeenschappen in Europa. De 6 TransformAr demonstratieprojecten staan voor een gemeenschappelijke uitdaging: watergerelateerde risico's en effecten van klimaatverandering. Op basis van bestaande succesvolle initiatieven zal het project in 6 gebieden oplossingen en trajecten, geïntegreerd in innovatiepakketten, ontwikkelen, testen en demonstreren. Transformationele trajecten, inclusief een geïntegreerde risicobeoordelingsaanpak, worden mede ontwikkeld door middel van 9 modulaire blokken voor transformationele adaptatie. Een set van 22 geteste, actiegerichte adaptieve oplossingen wordt getest en gedemonstreerd. De oplossingen omvatten Natuur-gebaseerde oplossingen, innovatieve technologieën, financierings-, verzekerings- en bestuursmodellen, bewustmakings- en gedragsveranderende oplossingen. Het projectteam, geleid door Universiteit Antwerpen, bestaat uit 22 partners uit 11 landen. Een susbtantiële toename van maatschappelijke veerkracht en een versnelling van de nodige transformaties zal worden bevorderd door het clusteren van verschillende investeerders, het testen van financierbare oplossingen, en het definiëren van een (niet-)commerciële exploitatiestrategie voor de TransformAr oplossingen, producten en diensten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Steden dienen een belangrijke rol op te nemen in strategieën voor klimaat adaptatie en mitigatie. Er is een groeiend noodzaak om natuurgebaseerde oplossingen (NBO) met groene, blauwe en hybride stedelijke infrastructuur te ontwikkelen die klimaatverandering op een geïntegreerde, systemische en duurzame manier benaderen. Hoewel investeringen in NBO's erg kosteneffectief blijken te zijn in het bereiken van milieu- en maatschappelijke doelen, zijn de publieke budgetten in Vlaanderen hiervoor ontoereikend. Dit leidt tot een groeiende kloof tussen investeringen en noden. De publieke onderfinanciering staat in scherp contrast met de beschikbaarheid van private middelen voor investeringen. NBO projecten hebben vaak zeer hoge aanvangskosten en kennen erg diffuse baten op lange termijn die niet gemakkelijk te vertalen zijn naar inkomstenstromen. Er zijn dus nieuwe verdienmodellen noodzakelijk die private investeringen kunnen activeren, binnen de Vlaamse context. In dit project onderzoeken we drie nieuwe vormen van innovatieve financiering door reële NBO business cases te ontwikkelen via baatafroming, impactfinanciering en volksfinanciering via initial coin offerings (ICOs). Nieuwe financierings- en verdienmodellen staan echter niet op zichzelf en hebben een relatie met planningsinstituties en processen, beleidsarrangementen, methodes voor waardebepalingen en juridische instrumenten. Bovendien houden ze ook sociale gevaren in wanneer ze meervoudig worden toegepast. Om een realistische en holistische aanpak te ontwikkelen, willen we een trans- en interdisciplinair onderzoek opzetten, waarbij de financieringsinstrumenten worden geëvalueerd op hun ruimtelijke, juridische, beleidsmatige, economische en sociale impact. Via de leeflabs kunnen we de ruimtelijke, juridische, institutionele en sociale impact geïntegreerd evalueren en het nut optimaliseren voor maatschappelijke gebruikers.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Van Acker Maarten

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Steden dienen een belangrijke rol op te nemen in strategieën voor klimaat adaptatie en mitigatie. Er is een groeiend noodzaak om natuurgebaseerde oplossingen (NBO) met groene, blauwe en hybride stedelijke infrastructuur te ontwikkelen die klimaatverandering op een geïntegreerde, systemische en duurzame manier benaderen. Hoewel investeringen in NBO's erg kosteneffectief blijken te zijn in het bereiken van milieu- en maatschappelijke doelen, zijn de publieke budgetten in Vlaanderen hiervoor ontoereikend. Dit leidt tot een groeiende kloof tussen investeringen en noden. De publieke onderfinanciering staat in scherp contrast met de beschikbaarheid van private middelen voor investeringen. NBO projecten hebben vaak zeer hoge aanvangskosten en kennen erg diffuse baten op lange termijn die niet gemakkelijk te vertalen zijn naar inkomstenstromen. Er zijn dus nieuwe verdienmodellen noodzakelijk die private investeringen kunnen activeren, binnen de Vlaamse context. In dit project onderzoeken we drie nieuwe vormen van innovatieve financiering door reële NBO business cases te ontwikkelen via baatafroming, impactfinanciering en volksfinanciering via initial coin offerings (ICOs). Nieuwe financierings- en verdienmodellen staan echter niet op zichzelf en hebben een relatie met planningsinstituties en processen. Om een realistische en holistische aanpak te ontwikkelen, willen we een trans- en interdisciplinair onderzoek opzetten, waarbij de financieringsinstrumenten worden geëvalueerd op hun ruimtelijke, juridische, beleidsmatige, economische en sociale impact. Via de leeflabs kunnen we de ruimtelijke, juridische, institutionele en sociale impact geïntegreerd evalueren en het nut optimaliseren voor maatschappelijke gebruikers. Dit project zal worden geïntegreerd in het FWO-SBO voorstel Innofins indien het toegekend word. De SEP middelen zullen worden aangewend ter financiering van één onderzoeksspoor uit het voorstel en de aanstelling van een post doctoraal onderzoeker ter voorbereiding van een gelijkaardige onderzoeksaanvraag.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Compernolle Tine
• Co-promotor: Crabbé Ann
• Co-promotor: Houben Robby
• Co-promotor: Van Dooren Wouter

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze offerte betreft een korte opdracht voor het begeleiden van de provincie Antwerpen, dienst ruimtelijke planning, in het operationaliseren van een beleidskader voor thema ruimte voor bedrijvigheid. De doelstelling is komen tot een 'plan van aanpak beleidskader ruimte voor bedrijvigheid'. We werken samen met de diensten van de provincie in workshops. vanuit co-creatie maken we een gebundeld overzicht van de onderliggende oorzaken van gewenst en ongewenst gedrag en van bestaand en innovatief instrumentarium gerelateerd aan de doelstellingen gelinkt aan het provinciaal beleidsplan over het thema 'ruimte voor bedrijvigheid'.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze offerte betreft een korte opdracht voor het begeleiden van de provincie Antwerpen, dienst ruimtelijke planning, in het operationaliseren van een beleidskader voor thema bouwshift. De doelstelling is komen tot een 'plan van aanpak beleidskader bouwshift'. We werken samen met de diensten van de provincie in workshops. vanuit co-creatie maken we een gebundeld overzicht van de onderliggende oorzaken van gewenst en ongewenst gedrag en van bestaand en innovatief instrumentarium gerelateerd aan de doelstellingen gelinkt aan het provinciaal beleidsplan over het thema 'bouwshift'.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Samen met de Vlaams Bouwmeester werkt DSH aan een ruimtelijk governance model voor de Rupelregio in opdracht van de Vlaamse regering. De gebiedsgerichte geïntegreerde aanpak werkt op drie sporen: (i) verhaal/perspectief op lange termijn, (ii) de afzonderlijke concrete projecten op korte termijn en (iii) de communicatie en draagvlakverwerving. Via gesprekken met stakeholders wordt gebouwd aan een coalitie voor dit regionale ruimtelijke traject. Een atlas met projectenscan zal de rol van de Vlaams bouwmeester in dit traject definiëren. De atlas geeft aan hoe de 30 gedefinieerde projecten in de Rupelregio ruimtelijk worden ingebed en mogelijke conflicten en synergiën worden in kaart gebracht. Een brede staekholdersworkshop zal ontwerpvarianten van de procesarchitectuur voor gebiedsgericht beleid aftoetsen. Op deze manier wordt samen met de stakeholders een ruimtelijk governance model voor de Rupelregio opgemaakt.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Ilsbroekx Raf
• Co-promotor: Vandyck Frederik

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze samenwerkingsovereenkomst heeft als voorwerp om het ruimtelijk ordeningsvraagstuk in de Rupelregio in het kader van de ontwikkelingen binnen Flanders Technology & Innovation te onderzoeken. Het Departement Cultuur, Jeugd en Media wil namelijk inzicht krijgen in op het ruimtelijk ordeningsplan en bijhorende creatieve mogelijkheden op het vlak van mobiliteit en economische ontwikkeling in de Rupelregio en meer specifiek in Boom en Rumst. Het potentieel van dit gebied wordt onderzocht om enerrzijds de Vlaamse innovatieve entertainmentsector te verankeren en anderzijds een brede maatschappelijke opwaardering van de Rupelregio te realiseren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Beckers Joris
• Co-promotor: Vandyck Frederik
• Co-promotor: Vloebergh Guy

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In een voorgaand onderzoekstraject door LABO RUIMTE (Departement Omgeving, Vlaamse overheid), Metro-polis I, werd de wisselwerking tussen het spoorsysteem en ruimtelijke ontwikkeling rond stations in Vlaanderen verkend aan de hand van scenario-onderzoek. Een doorvertaling van de inzichten uit deze studie naar actie op het terrein behoeft de interactie tussen verschillende schaalniveaus en de betrokkenheid van een bredere groep aan actoren (beleidsmakers, ontwikkelaars, experten, spoortechnici, stadsontwerpers,…). In Metro-polis II Atelier wordt daarom een reeks ateliersessies georganiseerd als trans-disciplinaire leeromgeving, met aandacht voor het creëren van wervend en inspirerend beeldmateriaal. Ontwerpend onderzoek zal worden ingezet als middel voor ruimtelijke verbeelding en verheldering, om een dialoog op gang te brengen, en om sleutelactoren te verbinden. Het doel is om de inzichten uit de eerste studie (die de meerwaarde aantonen van een betere samenhang tussen ruimte en spoor) bij te stellen en te concretiseren, actoren te detecteren die er op het terrein mee aan de slag kunnen, nieuwe coalities op het spoor te komen, en nieuwe modellen voor samenwerking of governance te ontwerpen om die samenhang ook daadwerkelijk te realiseren. Het Metropolis atelierteam bestaande uit professoren en onderzoekers van Universiteit Antwerpen zal in samenwerking met de opdrachtgever de (ontwerpend) onderzoeksvragen en methodiek van de ateliersessies vormgeven en het gehele proces begeleiden en documenteren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Van Acker Maarten

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze opdracht begeleidt de stad Sint-Niklaas bij het onderzoeken van het ontwikkelingspotentieel en de daarbij horende procesvoering van de SVK-site. De opdracht start met het in kaart brengen van de agenda's van de verschillende actoren wat betreft de programmatie van de site. Met de uitbreiding van Stad Sint-Niklaas met de SVK Stadslob zal ook het mobiliteitsnetwerk voor de ontsluiting van de site herbekeken worden. In dit traject maken we ook een inventaris op van internationale voorbeeldpraktijken van ruimtelijke en culturele toe-eigening. Tenslotte zetten we de stap naar implementatie en adviseren we over het beschikbare planningsinstrumentarium, alsook de stedenbouwkundige procesvoering.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Acker Maarten
• Co-promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Goethals Marleen
• Co-promotor: Vandyck Frederik

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit rapport brengt verslag uit van het onderzoekstraject, gevoerd door de Design Sciences Hub aan de Universiteit Antwerpen, en behandelt de visievorming voor de transformatie van de Mechelse Vesten, van een verkeers- naar een verblijfsruimte. Vanuit een kritische verkenning van de actuele toestand van het project en het proces wordt een 'expertenadvies' ontwikkeld om - zowel het projectmanagement als het stadsbestuur - beter en breder voor te bereiden op wat er komen gaat: op korte termijn de invoering enkelrichting/tijdelijke ingrepen (2022) en op langere termijn volledige gevel-tot-gevelheraanleg (2023-2029). Lessen uit internationale voorbeeldtrajecten worden daartoe samengebracht vanuit drie invalshoeken: de kritische succesfactoren bij ingrijpende stedelijke transformaties, het anticiperen op onzekerheden in project- management, en het bouwen aan veranderingsvermogen door gerichte participatie- trajecten. Afgewogen met een kritische analyse van de hedendaagse Vesten, worden die inzichten vervolgens vertaald in een eerste worp om samen met de opdrachtgever, Stad Mechelen, een gedragen droombeeld vorm te geven. Het ontwerp richt zich niet enkel op het eindresultaat, maar vormt vooral een methode om het debat over de nieuwe Vesten te voeren, om programmatorische eisen vormelijk te concretiseren, en een gedragen visie bij het stadsbestuur en andere belanghebbenden te vinden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Verbruggen Sven
• Co-promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Henry van de Velde

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Evaluatie van bestaande documenten die voor verschillende deelprojecten en leefbaarheidsprojecten in de omgeving van de Antwerpse ring de verwachte kosten en effecten kwantificeren. Voorstelling van een gestructureerd overzicht van de informatie die beschikbaar is. Stakeholder analyse en interviews om de verwachtingen m.b.t. de oprichting van een werkbank financiering in kaart te brengen. Opstellen van een plan van aanpak voor een dergelijke werkbank.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Compernolle Tine
• Co-promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Engineering Management

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoek zal een literatuurstudie doen naar richtcijfers in ruimtelijke planning en stadsontwerp. De richtcijfers gaan onder meer over dichtheden, groenvoorzieningen, parkeernormen en richtcijfers voor diensten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Met dit onderzoeksmandaat zal ik een innovatieve aanpak ontwikkelen voor besluitvorming in complexe ruimtelijke projecten (CRPs) – bv. transportinfrastructuur en stedelijke ontwikkeling – en (stads)planning, gebaseerd op de economische reële optietheorie (ROT). In tegenstelling tot het statische rationale model en de "predict and control" aanpak, biedt de reële optie benadering een flexibele manier om met onzekerheden om te gaan door middel van flexibiliteitsopties die projectaanpassingen toestaan. Dit maakt projecten meer adaptief en dynamisch in een steeds veranderende omgeving. Omwille van de kloof tussen de ROT en de plannings- en ontwerppraktijk is de toepasbaarheid en praktische waarde van reële opties vandaag nog beperkt. Redenen hiervoor zijn de kwantitatieve complexiteit en het gebrek aan interactie met actuele besluitvorming. Door verschillende stakeholders in het onderzoek te betrekken en gebruik te maken van pilootprojecten voor de toepassing van reële opties in Vlaanderen zal ik onderzoeken welke methodes gepast zijn om de reële optietheorie af te stemmen op de noden van besluitvormers, planners, ontwerpers, enz. Doorheen dit project worden (I) kennislacunes opgelost in de bestaande literatuur over adaptieve planning en ontwerp, CRPs en de ROT. Daarnaast wordt (II) een reële opties-gebaseerd en gebruiksvriendelijk kader (tools, methoden, modellen) ontwikkeld om als flexibele en adaptieve benadering in planning, ontwerp en besluitvorming gebruikt te worden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Compernolle Tine
• Mandaathouder: Machiels Thomas

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit interdisciplinair project wil een innovatieve aanpak ontwikkelen voor ontwerp en besluitvorming in complexe ruimtelijke projecten (CRP) en (stads)planning – gebaseerd op de economische reële optietheorie (ROT). Een reële optie aanpak biedt een flexibele manier om met dynamische onzekerheden om te gaan en om projecten aan te passen aan een dynamische en steeds veranderende omgeving. CRP zijn grootschalige projecten (bv transportinfrastructuur) met een hoge investeringskost, een lange doorlooptijd en meerdere publieke/private actoren. Beleidsmakers moeten met veel onzekerheden en risico's omgaan in CRP. Private en sociale kosten en baten voorspellen is moeilijk omdat verschillende onzekerheden er een impact op kunnen hebben. Onzekerheden managen is daarom een belangrijke taak in project management. Conventionele methodes die besluitvorming in CRP steunen zijn hier echter gebrekkig en statisch voor. De kosten-batenanalyse (KBA) en het milieueffectenrapport (MER) houden niet voldoende rekening met hoe onzekerheden voorspellingen kunnen beïnvloeden die resulteren in verschillende toekomst scenario's. conventioneel risicobeheer tracht risico's en onzekerheden zo veel mogelijk te elimineren door het vermijden, negeren, reduceren of doorschuiven van risico's. In negen op tien projecten worden kosten onderschat en/of worden baten overschat. De afgelopen twintig jaar wordt de ROT steeds meer naar voren geschoven als een alternatieve en flexibele aanpak in domeinen als energieplanning en (transport)infrastructuur. De ROT integreert de concepten van onomkeerbare besluitvorming, onzekerheid en flexibiliteit in de analyse van besluitvorming. ROT beschouwt flexibiliteitsopties ("reële opties") als waardevol om met meerdere onzekerheden om te gaan. Niet elke beslissing moet – vaak gebaseerd op verkeerde voorspellingen – in een vroege projectfase gemaakt worden. Flexibiliteitsopties voor beslissingen open houden daarentegen kan een project helpen beter aan te passen aan mogelijke veranderingen in de toekomst. Dit vereist het identificeren en opvolgen van onzekerheden en risico's – eerder dan ze vermijden – samen met het identificeren van flexibiliteitsopties om met onzekerheden om te gaan. De ROT is een kwantitatieve aanpak die methoden en modellen gebruikt om de waarde van deze flexibiliteitsopties te berekenen, als ook het bepalen van de optimale timing (scenario) om opties uit te voeren. Het helpt niet enkel projecten beschermen tegen mogelijke verliezen, maar staat ook toe om de toevoegde waarde van strategische en beter gebalanceerde beslissingen te verzilveren. Reële optie toepassingen in planning en ontwerp zijn echter zeer beperkt. Bovendien staat het theoretische potentieel en de toenemende academische populariteit in schril contrast met de beperkte praktijkwaarde, resulterend in een kloof tussen reële opties theorie en planning en ontwerp. Wij identificeerden drie bronnen voor deze kloof in onze review paper over reële optietoepassingen in (transport)infrastructuur: (I) vereenvoudigen van cases leidt tot een vereenvoudiging van de complexe realiteit en het negeren van meerdere onzekerheden en flexibiliteitsopties; (II) kwantitatieve reële optie methoden vereisen (geavanceerde) wiskundige kennis die vaak ontbreekt in besluitvorming; en (III) reële optie toepassingen tonen geen interactie met actoren in de praktijk. Hoe kan de kloof tussen reële optie theorie en planning en ontwerp worden overbrugd? Hoe kan de ROT worden omgevormd tot praktisch relevante methoden en tools voor CRP en planningsprocessen? Onze doelstelling is om een op ROT gebaseerd kader te ontwikkelen in samenwerking met experts en actoren van CRP in Vlaanderen – voor adaptieve planning dat toelaat om onzekerheden en flexibiliteitsopties in CRP beter te identificeren, beoordelen, managen en monitoren. Dit kan besluitvorming en planningspraktijken in Vlaanderen verbeteren, door CRP meer robuust en flexibel te maken in een dynamische en complexe realiteit.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Compernolle Tine
• Mandaathouder: Machiels Thomas

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit interdisciplinaire project ontwikkelen we een conceptueel kader om om te gaan met risico's en onzekerheden bij complexe stedelijke projecten, gebaseerd op de reële opties theorie uit de economie. Ontwerpers en besluitvormers van stedelijke projecten worden geconfronteerd met een hoge mate van onzekerheid. De tijd tussen ontwerp en uitvoering kan immers meerdere decennia bedragen, waardoor stedelijke ontwerpen aanpasbaar en flexibel moeten zijn. Nochtans worden risico's en onzekerheden in de praktijk vaak genegeerd, afgezonderd of geminimaliseerd. De Nobelprijs winnende theorie van de reële opties biedt een nieuwe en formele benadering rond risico en onzekerheden. In de plaats van risico's te beschouwen als een bedreiging, beklemtoont de theorie de waarde van verschillende soorten van onzekerheden. Op basis van de inzichten uit de reële opties, wensen we een conceptueel raamwerk en aanpak te ontwikkelen voor complexe stedelijke projecten. We passen dit toe op de overkapping van de ring te Antwerpen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Compernolle Tine
• Mandaathouder: Machiels Thomas

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De VLaams bouwmeester ontwikkelt een nieuw instrument voor een quick scan van het gemeentelijk ruimtelijk beleid. De U Antwerpen zal het instrument evalueren en voorstellen ontwikkelingen voor verbetering.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In het kader van de verkenningsfase van het complex project Noordzuidverbinding Limburg worden 'vergelijkbare' best practices van infrastructuurontwerp bestudeerd in het binnen – en buitenland met een vergelijkbare problematiek en reikwijdte (vb. nieuwe infrastructuur in een min of meer verstedelijkte omgeving), die ondertussen volledig of toch ten minste gedeeltelijk gerealiseerd zijn.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Acker Maarten
• Co-promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het doel van de opdracht is ten eerste om op basis van een gedegen wetenschappelijke onderbouwing vanuit de literatuur een door alle partners ondersteunde afbakening van het begrip groenblauwe netwerken te formuleren, gebaseerd op de doelen van biodiversiteit, klimaat en leefkwaliteit. Op basis van deze afbakening/definitie dient het bestaande groenblauwe netwerk en de potentie voor uitbreiding en kwalitatieve versterking in beeld te worden gebracht. Het laatste deel van de opdracht bestaat uit ontwerpend onderzoek, waaronder de uitwerking van concrete cases met als doel om de theorie in de praktijk te brengen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Acker Maarten
• Co-promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Notteboom Bruno
• Co-promotor: Vanoutrive Thomas

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project is gericht op onderwijsvernieuwing voor duurzame steden via probleemgebaseerd onderwijs. Het project ontwikkelt en evalueert interdisciplinaire en transdisciplinaire citylab modules in onderwijsinstellingen in de Caraïben. Dit project kadert binnen een Erasmus key action 2 programma

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject
• Onderwijsproject

Abstract

Op voorstel van de Universiteit, kent de Francqui-Stichting elk jaar twee Francqui-Leerstoelen toe aan de UAntwerpen. Deze zijn bedoeld om de uitnodiging mogelijk te maken van een Professor van een andere Belgische Universiteit of uit het buitenland, voor een reeks van tien lesuren. De Francqui-Stichting betaalt aan de titularis van een Francqui-Leerstoel het honorarium voor deze tien lessen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoek wil inzicht geven in de factoren die de fietsbaarheid van onze steden bepalen en aantonen hoe we de fietscondities en de ruimtelijke omgeving van de fietser kunnen verbeteren. In een eerste fase wordt op zoek gegaan naar een fundamentele methode om de ruimtelijke factoren die de routes van fietsers bepalen (veiligheid, comfort, hindernissen, voorzieningen…) te definiëren. De bestaande literatuur wordt bevraagd en aangevuld met een casestudie onderzoek langsheen drie fietscorridors in de Stad Antwerpen. Ondersteund door de Transport Institute van de TUDelft (prof. Kees Maat), worden de routes van fietsers in kaart gebracht en bevraagd via GIS-software en fietsers uit te rusten met data-applicaties. De resultaten worden gepaard met ruimtelijk cartografisch onderzoek en aangevuld met de bevraging van de belangrijkste stakeholders (fietsersbond, selectie van buurtbewoners, stad Antwerpen, provincie Antwerpen, AWV). In de tweede fase van het onderzoek worden er, op basis van de gedefinieerde parameters van fietsbaarheid, via ontwerpend onderzoek ruimtelijke ingrepen geformuleerd die de fietsbaarheid langsheen deze corridors kunnen verbeteren. Met de stakeholders wordt een co-creatieproces opgestart, waarbij tijdens gezamenlijke ontwerpsessies de ontwerpvoorstellen besproken en verbeterd worden. Uit de bevindingen van dit iteratief ontwerpend onderzoek op drie verschillende case studies (Turnhoutsebaan, Mechelsesteenweg en Singelfietspad) worden ontwerprichtlijnen gedestilleerd om de fietsbaarheid in steden fundamenteel te verbeteren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Acker Maarten
• Co-promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dorpen hebben momenteel te kampen met uitdagingen zoals bv. ontgroening, vergrijzing, druk op de dienstverlening, slechte woningkwaliteit, beperkt openbaar vervoer, aantasting van de sociale cohesie, …. Door deze ontwikkelingen komt de leefbaarheid van dorpen sterk onder druk staan. Toch is een goede leefomgeving belangrijk voor het samenleven en het "zich goed voelen" van de bewoners. Dit onderzoeksproject biedt een praktisch kader voor dorpsontwikkeling voor het verbeteren van de leefbaarheid met keuzemogelijkheden en bijhorende gevolgen. Een praktisch kader wordt uitgewerkt voor verschillende beleidsdomeinen (wonen, zorg, voorzieningen, werk, landbouw) met bijhorende set van indicatoren (met gegevens) en een instrumentenkoffer.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Acker Maarten
• Co-promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het citylab project is gericht op de innovatie van onderwijs rond duurzame steden in Latijns-Amerika. Het ontwikkelt en evalueert inter- en transdisciplinaire onderwijsmodules in onderwijsinstellingen in Latijns-Amerika. Het project ontwikkelt eveneens een opleidingsmodule voor docenten en studenten rond probleemgebaseerd leren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderwijsproject
• Onderzoeksproject

Abstract

De universiteit Antwerpen is partner in het wereldwijde onderzoek naar planningssystemen en wonen in steden. Het onderzoek heeft als doel een enquëte te doen in een staal van steden, waaronder de stad Antwerpen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project heeft als doel een overzicht en vergelijking te maken tussen planningssystemen in de wereld. De universiteit Antwerpen treedt op als respondent bij een survey over het Vlaamse planningssysteem als onderaannemer voor de OECD

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de University of West Indies. UA levert aan de University of West Indies de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De doelstelling van de opdracht is enerzijds meer inzicht te geven in de mogelijke systemen en instrumenten voor het meten van bestuurskracht en de wijze waarop ze kunnen worden ingezet, mede als input voor het parallelle interne onderzoek rond de 'bestuurskrachtmonitor'. Anderzijds moet de studie aangeven hoe het meten en opvolgen van bestuurskracht zich binnen een veranderende context van interbestuurlijke relaties verhoudt tot de andere instrumenten voor ruimtelijk beleid.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze opdracht heeft als doel te resulteren in een "onderhandelingsnota" tussen de Vlaamse Regering en het stadsbestuur van Antwerpen omtrent het beleid en het instrumentarium binnen het thema "duurzaam, ruimte gebruik - multifunctionele en multi-inzetbare infrastructuur", met een bijzondere aandacht voor ruimte voor onderwijs en jeugd.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De opdrachtgever wenst in te zetten op burgerparticipatie en zal dit project als pilootproject burgerparticipatie lanceren via het team wijkmanagement om ervaring op te doen inzake communicatie en overleg met de buurt en van daaruit kopmen tot gedragen haalbare en realiseerbare beleidsbeslissingen voor de ontwikkeling van de site. De promotor zal het team wijkmanagement bij de voorbereiding en uitwerking van het pilootproject begeleiden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds VLIR. UA levert aan VLIR de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van de vreken Koen
• Co-promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: De Walsche Johan

Onderzoeksgroep(en)

• Henry van de Velde

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft Programmaspoor 3: Slim omgaan met ruimte - Deelpakket 2: leegstand en herbestemming. De interlokale vereniging kenniscentrum Vlaamse steden wenst een overzicht te krijgen op de problematiek van leegstand in Vlaanderen in functie van een betere benutting van de beschikbare gebouwde ruimte, en in functie van het tegengaan van een potentieel verval van de gebouwde ruimte.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Van Acker Maarten

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de Vlaamse overheid. UA levert aan de Vlaamse overheid de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Verhoest Koen
• Co-promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Politics & Public Governance
• Management & Bestuur (M&B)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds VRP. UA levert aan VRP de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de Vlaamse overheid. UA levert aan de Vlaamse overheid de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Coppens Tom
• Promotor: Oosterlynck Stijn
• Co-promotor: Coppens Tom
• Co-promotor: Meire Patrick
• Co-promotor: Oosterlynck Stijn

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ongelijkheid, Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad (OASES)
• Centrum voor Onderzoek naar Ecologische en Sociale verandering (CRESC)
• Onderzoeksgroep voor Stadsontwikkeling

Project type(s)

• Onderzoeksproject