Ulrike Müller docent - senior onderzoeker

Onderzoek Ulrike Müller

Onderzoeksgroep

Expertise

Ulrike Müller is gespecialiseerd in de geschiedenis en theorie van collecties en musea. Ze behaalde een dubbeldoctoraat in de kunst- en cultuurgeschiedenis, en deed uitgebreid onderzoek naar Belgische private kunst- en antiekverzamelingen tijdens de negentiende en vroege twintigste eeuw, hun toegankelijkheid, functie en presentatie, en naar de interactie van privéverzamelaars met het openbare culturele leven in het verleden en heden. Haar huidige onderzoek richt zich op de historische oorsprong, hedendaagse uitdagingen en toekomstpotentieel van kleinschalige erfgoedlocaties, waaronder historische huismusea. Haar werk is gekenmerkt door een geïntegreerd en interdisciplinair perspectief, waarbij ze kunst- en cultuurgeschiedenis, hedendaagse museumpraktijk, conservatie-restauratiewetenschap, museologie, kritische erfgoedstudies, cultuurbeleid en cultureel management combineert.

Cherchez la femme: vrouwen en de hausse in antiekverkoop in België (c.1880 - c.1940). 01/10/2024 - 30/09/2028

Abstract

Cherchez la femme onderzoekt de hausse in de verkoop en consumptie van antieke voorwerpen in België tussen ca. 1880 en 1940. Door de groeiende antiekgekte rond de eeuwwisseling waren steeds meer mannen én vrouwen actief in de antieksector, als koper, verkoper en/of als deskundig adviseur. Vreemd genoeg is de belangrijke rol van vrouwen in de groeiende antiekhandel niet eerder in historisch onderzoek erkend. Eerdere verklaringen voor de bloei van de antiekmarkt in deze periode gaan nauwelijks in op de vraag waarom antiek zo kenmerkend werd voor burgerlijke woningen op het einde van de negentiende eeuw, en welke rol vrouwen speelden in deze evolutie, zowel met betrekking tot de vraag, het aanbod, als de marketing en verspreiding van antiek in de Belgische samenleving. Dit project gaat uit van de hypothese dat vrouwen een cruciale, maar onderschatte rol hebben gespeeld in de veranderingen op de antiekmarkt. In een samenleving die gestructureerd is rond dominante patriarchale opvattingen over 'gescheiden sferen' en de 'andere rol' van vrouwen, kan verwacht worden dat zij niet alleen actief hun veronderstelde 'traditionele' rol als huisvrouw begonnen op te nemen, maar dat ze ook steeds meer betrokken raakten bij ondernemingen die zich richtten op interieurdecoratie en toegepaste kunst. Binnen de context van een complexe reeks maatschappelijke verschuivingen rond 1900, stelt Cherchez la femme een evolutie in vraag waarbij antiek geleidelijk aan werd geherwaardeerd en geherconceptualiseerd: van exclusieve 'mannelijke' curiosa tot essentiële 'vrouwelijke' interieurattributen van het laat negentiende-eeuwse huis. Als zodanig stelt dit project een geïntegreerde verkenning voor van de actieve betrokkenheid en strategieën van vrouwen in de antieksector, waar hun verschillende rollen als adviseur, smaakmaker, verkoper, marketeer, beoordelaar, manager, opvoeder en consument samenkwamen. Het doet dit door gebruik te maken van de uitzonderlijk goed bewaarde bedrijfsarchieven van het Antwerpse Eugène Van Herck & Fils, een van de belangrijkste antiekhandelaars in België tijdens de belle époque en het interbellum. Het huidige project versterkt de bestaande onderzoekssamenwerking tussen geschiedenis en erfgoedstudies aan de UAntwerpen door te focussen op belangrijke veranderingen in de materiële cultuur en consumptie in België aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Het fonds d'atelier geactiveerd. Geschiedenis, materialiteit en betekenis van negentiende-eeuwse gipsmodellen in Belgische collecties. 01/09/2023 - 31/08/2027

Abstract

De nalatenschappen van kunstenaars zijn een bijzonder soort cultureel erfgoed. Dergelijke collecties, ook bekend als fonds d'ateliers, verwijzen naar objecten die verband houden met de creatieve praktijk van een kunstenaar en de inhoud van het atelier vormen en die zijn achtergelaten bij het overlijden van de kunstenaar. Naast onvoltooide en/of onverkochte werken kunnen fonds d'ateliers schetsen en andere voorbereidende werken in verschillende media bevatten, zoals gipsmodellen in het atelier van de beeldhouwer. Als getuigenissen van de werkprocessen van kunstenaars kunnen dergelijke collecties dus belangrijke informatie verschaffen voor het begrijpen en interpreteren van hun oeuvre als geheel. Historische ateliercollecties van beeldhouwers bevinden zich vandaag vaak in slechte bewaaromstandigheden en er ontbreekt een duidelijke visie op het beheer van deze collecties. Er is in België en internationaal weinig kennis beschikbaar die collectie-instellingen kan helpen om de specifieke geschiedenis, materialiteit en het museale potentieel van dergelijke ateliercollecties goed te begrijpen en om gefundeerde beheerstrategieën te ontwikkelen met betrekking tot het behoud en de valorisatie van dit erfgoed. De meest prangende onderzoeksvragen die zich voordoen zijn de volgende: 1. Hoe en waarom werden historische fonds d'ateliers van beeldhouwers bewaard en gemusaliseerd? 2. Welke precieze sporen dragen dergelijke collecties van het creatieve proces van een kunstenaar en welke rol kan 3D-beeldvorming spelen om deze zichtbaar te maken? 3. Wat is de erfgoedwaarde van deze collecties en hoe kunnen ze gevaloriseerd worden? Om deze vragen te beantwoorden, spitst dit onderzoeksproject zich toe op de ateliercollecties van negentiende-eeuwse beeldhouwers in België, en meer bepaald op hun kwetsbaarste bezit, namelijk hun gipsmodellen. Het onderzoek heeft tot doel de unieke geschiedenis van de fonds d'ateliers van beeldhouwers in Belgische collecties te reconstrueren, hun materiële staat en creatieve eigenschappen via 3D-beeldvormingstechnieken en (digitaal versterkte) visuele analyse in kaart te brengen, en hun erfgoedwaarde te identificeren om concrete suggesties te formuleren voor hun toekomstige valorisatie. Door een testcase te bieden voor nieuwe digitale methoden om beeldhouwkunst te analyseren, zal het onderzoek enerzijds bijdragen aan de bredere herwaardering van werken in gips, een beweging die zich tot nu toe vooral heeft gericht op reproductieve afgietsels naar antieke beelden en over het algemeen weinig aandacht heeft besteed aan de specifieke context, status en uitdagingen van beeldhouwersmodellen. Anderzijds zal het project bijdragen tot de ontwikkeling van nieuwe valorisatiestrategieën die zijn toegesneden op de specifieke behoeften en het potentieel van de fonds d'ateliers die hun positie in de artistieke praktijk bijzonder herwaarderen. Door een bijzondere nadruk te leggen op het procesmatige en creatieve karakter van dit erfgoed, sluit het onderzoek aan bij bredere debatten over dynamisch erfgoed en het activeren van de museumpraktijk.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Abbey Rd (Abdijstraat) opnieuw bezocht. Een kritische studie en remedie voor het Meunier Museum als een satellietmuseum van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten te Brussel. 01/01/2022 - 31/12/2031

Abstract

Kleine museale entiteiten die deel uitmaken van een grotere museumgroep zijn vaak geen prioriteit in verband met strategisch management. De geografische afstand ten opzichte van het moedermuseum creëert een soort mentale afstand die mee helpt verklaren waarom dergelijke satellietmusea hulpbronnen en personeel te kort komen, problemen met hun gebouwen hebben, en zelfs moeilijkheden hebben om adequate materiële omstandigheden te voorzien voor het preserveren van kunstwerken. Alhoewel ze geschikt zijn om erfgoed te ervaren, genereert de kleine schaal gigantische uitdagingen, maar ook potentieel voor nieuwe ervaringen en alternatief toerisme. Precies dit soort problemen en kwesties zullen in dit project over het Meunier Museum aangepakt worden. Er wordt een belangrijke reeks wetenschappelijke hulpbronnen gemobiliseerd en ook dit zal nieuwe ervaringen en inzichten opleveren die relevant en innoverend zijn voor museologie, en erfgoedwetenschappen en praktijken. Het huidige project is (aan) de frontzone en de intersectie van diverse onderzoeksdisciplines: kunstgeschiedenis, geschiedenis, conservatie-restauratiewetenschap, (van zowel onroerend als roerend erfgoed), museologie, kritische erfgoedstudies, beleidsstudies, toerismestudies en cultureel-managementwetenschappen.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Collectie Campus Mutsaard. Participatief waarderen van 360 jaar erfgoed van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen. 01/07/2022 - 31/10/2024

Abstract

Bijna 360 jaar geleden werd de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen opgericht en sinds 2014 organiseert ook de Universiteit Antwerpen onderwijs op de Mutsaardsite. Tijdens deze periode is hier een verzameling academisch erfgoed ontstaan die uniek is in Vlaanderen. Met dit project willen we samen met alle belanghebbenden een collectiewaardering uitvoeren, wat moet leiden tot een toekomstige betekenisvolle integratie van de collectie, binnen de opleidingen van beide onderwijsinstellingen en fysiek op de site. We testen hiervoor nieuwe methoden uit om participatief te waarderen. Partners in het project zijn: Bibliotheek Universiteit Antwerpen, Felixarchief, Het Letterenhuis. Het geheugen van de Vlaamse literatuur, Erfgoedlab Antwerpen, MAS, Het Rubenshuis, ETWIE en KMSKA.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject

Tussen persoonlijk genoegen en publiek belang. Privé-verzamelaars in Antwerpen, Brussel en Gent en het ontstaan van een nationale artistieke canon 1830-1914. 01/10/2014 - 28/04/2020

Abstract

Het project identificeert en inventariseert de belangrijkste particuliere kunstverzamelaars in Antwerpen, Brussel en Gent tussen 1830 en 1914. Het onderzoekt hun sociaal profiel en relaties en analyseert de discussie van hun collecties in eigentijdse publicaties om conclusies te trekken over de rol die de verzamelaars speelden in het ontstaan, de verspreiding en de receptie van een nationale smaak en canon.

Onderzoeker(s)

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

  • Onderzoeksproject