Onderzoek Walter Van Herck

Abstract

Kort voor haar dood citeerde de Franse filosofe en mystica Simone Weil (gest. 1943) in haar notitieboekjes uit "De spiegel der eenvoudige zielen", een tekst toegeschreven aan een anonieme "veertiende-eeuwse Franse mysticus". Weil citeert uit de Spiegel het 'beeld van vuur van ijzer', en vervolgens: 'put de menselijke vermogens (wil, intellect, enz.) uit om over te gaan naar het transcendente'. Weil's citaten uit de Spiegel hebben betrekking op thema's die centraal staan in haar religieuze metafysica, in het bijzonder haar notie van 'decreatie'. Pas na Weils dood kondigde Romani Guarnieri in 1946 aan dat de Spiegel werd geschreven door Margaretha Porete (gest. 1310), een vrouw die wegens ketterij werd verbrand. Er werden reeds sterke thematische parallellen tussen de werken van Porete en Weil opgemerkt, maar deze blijven kritisch onderbelicht. Weils interesse in Porete's Spiegel als onderdeel van de intellectuele matrix waarin zij haar ideeën ontwikkelde, biedt de mogelijkheid om thema's te belichten die voor zowel Porete als Weil relevant zijn: kwelling, 'decreatie' en goddelijk schouwen. Een grondig kritisch onderzoek naar de thematische verwantschappen tussen Porete en Weil is om drie redenen zeer wenselijk: 1. om Porete's mystieke theologie filosofisch te beschouwen als religieuze metafysica; 2. om Weils eigen religieuze filosofie te verhelderen; en 3. als een belangrijke studie voor de de-marginalisering van vrouwelijke spirituele geschriften in de westerse filosofie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Arblaster John
• Co-promotor: Van Herck Walter
• Mandaathouder: Griffiths Emily

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoeksproject bestudeert de verschuivingen in de verhouding tussen nieuwsgierigheid en religie en pleit voor de centrale rol van nieuwsgierigheid in het nieuwe 'genaturaliseerde' discours over religie in de vroegmoderne tijd (1500- 1800). Tegelijk beschouwd als een natuurlijke menselijke neiging, die centraal is voor de wetenschappelijke kennis, en als een zonde door sommige theologische denkers, geeft de Britse filosoof Thomas Hobbes het concept 'nieuwsgierigheid' een nieuw en transformatief gebruik. Het wordt de basis van zijn uitleg van religie en levert de conceptuele middelen voor een genaturaliseerde benadering van religie, d.i. een benadering die een beroep doet op psychologische, cognitieve en sociale functies van het menselijk wezen. Men begint religie te zien als een menselijke sociale praktijk als elke andere en niet meer als een uitzonderlijk, bovennatuurlijk fenomeen. Het project maakt gebruik van Hobbes als een ankerfiguur en onderzoekt vervolgens het denkenvan David Hume en anderen in deze periode, met inbegrip van Spinoza en Malebranche, en richt zich vooral op nieuwsgierigheid en daarmee samenhangende begrippen als angst en verwondering. Het project analyseert de veranderende relatie tussen de nieuwe inzichten in nieuwsgierigheid en religie in deze periode en wil deze inzichten gebruiken voor de beantwoording van hedendaagse vragen zoals bijvoorbeeld: Of en hoe religie een deel van ons mens-zijn is? Hoe en waarom religie persisteert, en – in het licht van de veranderende perspectieven op nieuwsgierigheid – hoe de relatie tussen religie en wetenschappelijke kennis beter begrepen kan worden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Herck Walter
• Co-promotor: Lemmens Willem
• Mandaathouder: MacMillan Alissa

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Europese Filosofie

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Een bijdrage aan een theologisch-filosofische hermeneutiek die recht wil doen aan het hedendaagse religieuze landschap. Een onderzoek (1) naar het denken van transcendentie in post-theïstische discoursen, en (2) naar de theologische en godsdienstwijsgerige consequenties van religieus atheïsme, religieus naturalisme, en post-theïsme, door te kijken in hoeverre de drie discoursen dualistische concepten als 'gelovig' versus 'ongelovig', of 'religieus' versus 'atheïstisch' problematiseren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Herck Walter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Europese Filosofie

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De monografie "Metaphors in Modern and Contemporary Philosophy" is een boek dat waardevol materiaal over de rol en functie van metaforen in de filosofie bij elkaar brengt. Na een systematisch, inleidend deel volgt een historisch deel waarin de rol van metaforen bij verschillende filosofen uit de moderne en hedendaagse filosofie wordt nagegaan.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Herck Walter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Europese Filosofie

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Vertrekpunt is de vraag hoe religieuze visies een plaats moeten krijgen binnen het politieke discours gegeven een seculiere, maar radicaal plurale sociale en culturele context. De theoretisch-methodologische specificiteit van dit onderzoek is gelegen in de beschouwing van de Indische context die evenzeer pluraal is. Indische politieke filosofen ¿ in het bijzonder Bilgrami ¿ die hierover reflecteren, bieden een interessant standpunt om ook Europese context te reconceptualiseren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Herck Walter
• Mandaathouder: Losonczi Peter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Europese Filosofie

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Tegen de achtergrond van de rationalisatie en secularisatie van de moderne samenleving tracht dit onderzoeksproject het sacrale en zijn vele verschoven en getransformeerde gestalten in de moderne cultuur en in het bijzonder in de grootstedelijke ruimte te begrijpen. Als referentiekader voor deze analyse dient het theoretisch programma van het Collège de Sociologie. De centrale concepten die binnen deze theorie van het sacrale ontwikkeld werden, stellen ons in staat om het heropduiken van het sacrale in de hedendaagse grootstedeljke ruimte te duiden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Herck Walter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Europese Filosofie

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De confrontatie tussen Gauchet en Taylor gaat uit van de volgende onderzoeksvraag : wat is de cultureel-maatschappelijke betekenis (de 'plaats') van het religieuze in de seculiere wereld? Doelstelling van deze vraag is de aard van de spanningsverhouding te expliciteren zoals die zich vandaag voordoet tussen de religieuze ervaring die wordt uitgedrukt in termen van het heilige, het goddelijke en het transcendente enerzijds en het voortschrijdende proces van secularisering anderzijds. De actualiteit van deze vraag staat buiten kijf : de vraag naar de plaats en de betekenis van het religieuze in onze samenleving komt onder meer tot uitdrukking in de hernieuwde belangstelling voor de religie, het hoofddoekendebat, het fenomeen van het oplaaiend fundamentalisme, de individuele zoektocht naar extreme of bijzondere ervaringen, en dergelijke. Bovendien is een gepaste maatschappelijke reactie op deze verschijnselen gebaat met een zo genuanceerd mogelijk inzicht in de onderliggende historische processen en filosofische betekenissen. Gauchet noch Taylor gaan aan genoemde thema's voorbij ¿ wel integendeel : hun reflecties vertrekken juist van de vaststelling dat het religieuze in een seculiere wereld blijft voortbestaan. Deze problematiek is niet bijkomstig in hun filosofisch werk, maar vormt er het kernstuk van en ze wordt bovendien op een wetenschappelijk vernieuwende manier uitgewerkt : beide auteurs verleggen de uitgangspunten van het klassieke seculariseringsdebat zowel door hun breed historisch perspectief op de rol van de religie in de samenleving als door hun antropologisch-sociologische aanpak.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vanheeswijck Guy
• Co-promotor: Van Herck Walter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Europese Filosofie

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De vragen die in dit onderzoek centraal staan zijn: 1. Welke ontwikkelingen doen zich de laatste jaren voor in België die de verhouding tussen levensbeschouwing en de politieke gemeenschap uitdagen? 2. Welke historische en politiek-filosofische modellen bestaan er om met deze evoluties om te gaan? 3. Welke normatieve afwegingen moeten er worden gemaakt bij het 'kiezen' en implementeren van een dergelijk model/perspectief?

Onderzoeker(s)

• Promotor: Loobuyck Patrick
• Co-promotor: Overbeeke Adriaan
• Co-promotor: Van Herck Walter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Ethiek

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het project situeert zich op het raakvlak van de wijsgerige antropologie en de studie van de spiritualiteit. Uitgangspunt vormt de vraag naar de rol van de passies en de emoties in de religieuze gehechtheid. De werkhypothese is dat de recentste ontwikkelingen in de theorie van de passies en emoties in de wijsbegeerte, in casu de morele psychologie, opheldering kunnen bieden voor een hermeneutische opheldering van de volgende aspecten van religie en spiritualiteit: (i) de rol van de emoties in de betekenisincarnatie en religieuze symboliek; (ii) de uitzuivering en cultivering van de passies en emoties in de spirituele ervaring; (iii) de passionele gehechtheid aan het absolute en de ontwikkeling van een attitude van religieus vertrouwen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Lemmens Willem
• Co-promotor: Mommaers Paul
• Co-promotor: Taels Johan
• Co-promotor: Vanheeswijck Guy
• Co-promotor: Van Herck Walter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Ethiek

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Vooral in de filosofie van de geest en in de moraalfilosofie werden diverse theorieën van de passies en de emoties opgesteld. Deze theorieën werden nog niet toegepast op het specifieke domein van de religieuze passies en emoties. Dit onderzoeksproject wil door genoemde toepassing inzicht verkrijgen in volgend vraagstuk. Hinderen, begeleiden of constitueren emoties de religieuze houding van het subject?

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Herck Walter
• Co-promotor: Lemmens Willem

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Europese Filosofie

Project type(s)

• Onderzoeksproject