Onderzoek Zwi Berneman

Abstract

Confidentieel .

Onderzoeker(s)

• Promotor: Lion Eva
• Co-promotor: Anguille Sébastien
• Co-promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Glioblastoma multiforme of kortweg glioblastoom, is de meestvoorkomende hooggradige hersentumor bij volwassenen. Ondanks intensieve eerstelijnsbehandeling met bestraling en chemotherapie na chirurgie, is de mediane overleving 15 maanden en is vijf jaar na diagnose minder dan 5% van deze patiënten nog in leven. Het risico op herval bij glioblastoom is momenteel zeer groot. Zelfs met de best mogelijke behandeling blijven er vrijwel altijd tumorcellen achter die opnieuw aanleiding zullen geven tot tumorgroei. Een veelbelovende strategie om deze achtergebleven tumorcellen gericht uit te roeien is vaccinatie met dendritische cellen. Deze cellen van het immuunsysteem spelen een belangrijke rol in het organiseren van de afweer van het lichaam tegen kanker. Het doel van vaccinatie met dendritische cellen is om de eigen afweer van de patiënt tegen de tumorcellen te versterken, zonder hierbij de gezonde cellen schade toe te brengen. Dit zou mogelijk kunnen helpen om ziektetoename of -herval uit te stellen of te voorkomen en zo de overleving op lange termijn kunnen verbeteren. Uit de voorgaande fase I veiligheids- en haalbaarheidsstudie met dendritische cellen, leerden we dat het haalbaar is om dendritische celvaccins te produceren uit witte bloedcellen van glioblastoompatiënten ná standaardtherapie en dat deze immuuntherapie veilig is zonder ernstige nevenwerkingen. Aangezien dergelijke immuuntherapie op zichzelf vaak te weinig effect heeft, combineren wij de immuuntherapie met de standaard eerstelijnsbehandeling voor glioblastoom. Het doel van deze vervolgstudie (NCT02649582), die momenteel lopende is bij volwassenen, is om de haalbaarheid en veiligheid van de voorgestelde combinatietherapie te evalueren, om de tumorspecifieke immuniteit op te volgen en om de overleving te bepalen voor in totaal twintig patiënten. Via deze projectaanvraag voorzien we dat dit actief klinisch onderzoek waaraan al tien patiënten hebben deelgenomen, voltooid kan worden door deelname van nog tien patiënten en door analyse van de daaruit volgende resultaten. Bijkomend streven we me ernaar met deze aanvraag ons klinisch onderzoek ter verbetering van de eerstelijnsbehandeling uit te breiden voor kinderen getroffen door zeldzame hooggradige hersentumoren en hersenstamkanker, waarvoor in afwezigheid van een standaard behandeling de 5-jaarsoverleving na diagnose respectievelijk minder dan 5% en 1% bedraagt. Samen met de kinderoncologen van het Universitair Pediatrisch Oncologisch Centrum Antwerpen zullen we een pilootstudie opstarten voor tien patiënten om de veiligheid en haalbaarheid te evalueren van dendritische celvaccinatie in combinatie met de gangbare eerstelijnsbehandeling. In het kader van brede toepasbaarheid van dendritische celvaccinatie, willen we bovendien van alle patiënten de levenskwaliteit evalueren aan de hand van gerichte bevragingen. De kennis over hoe de therapie ervaren wordt, zal een belangrijke invloed hebben op de opvolging en behandeling van symptomen en op de verdere ontwikkeling van deze combinatietherapie. Door daarnaast ook in te zetten op extra onderzoek van bloed en tumorweefsel voor de identificatie van biomerkers, kunnen we zoveel mogelijk bijleren over deze agressieve hersentumoren bij kinderen en volwassenen en over de slaagkansen van deze patiëntspecifieke behandeling.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: De Praeter Mania
• Co-promotor: Lion Eva
• Co-promotor: Norga Koenraad
• Co-promotor: Peeters Marc
• Co-promotor: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Pancreaskanker of alvleesklierkanker is de 4de grootste doodsoorzaak van alle kankers wereldwijd. Dit komt omdat alvleesklierkanker zelden vroege symptomen vertoont en de tumor vaak al een geruime tijd aanwezig is voor iemand er iets van merkt. Elk jaar worden er meer dan 1700 nieuwe gevallen van alvleesklierkanker ontdekt in België (en dit aantal blijft steeds verder stijgen). Hoewel deze kanker op alle leeftijden kan voorkomen, stijgt het risico met de leeftijd. De enige behandeling die er momenteel voor kan zorgen dat alvleesklierkankerpatiënten volledig genezen is een operatie van deze tumor, maar in de meeste gevallen zal deze tumor terug beginnen groeien door overgebleven (uitgezaaide) tumorcellen, zodat de patiënten hun toestand steeds sneller achteruit gaat. Een bijkomende behandeling is het gebruik van verschillende soorten chemotherapie. Hoewel er door de chemotherapie een verbetering is van de levensverwachting van deze patiënten, blijft het 5-jaarsoverlevingspercentage onder de 21%. Er zijn dus bijkomende behandelingen nodig om de huidige standaardbehandelingen sterk te verbeteren. Een beloftevolle therapie is het gebruik van actieve immuuntherapie waarbij het immuunsysteem van de patiënt zelf wordt aangespoord om (overgebleven) tumorcellen te gaan vernietigen. Hiervoor zullen dendritische cellen - bevelhebbers van het immuunsysteem die de soldaten van het immuunsysteem gaan aansturen om tumorcellen te vernietigen - van de patiënt zelf gebruikt worden, waarvoor in het Laboratorium voor Experimentele Hematologie van de Universiteit Antwerpen een protocol is ontwikkeld dat ze zeer goed in staat stelt om het immuunsysteem aan te sporen de kanker aan te vallen. Het is de eerste keer dat dit gemodificeerde celtherapieproduct zal gebruikt worden in een klinische omgeving en hoewel we verwachten dat dit product veilig zal zijn voor de patiënt, moeten we dit eerst aantonen in een beperkte groep van kankerpatiënten, wat het hoofddoel is van deze klinische studie. Deze stap is absoluut nodig vooraleer het product mag getest worden op een grote groep van kankerpatiënten om te zien of dit nieuwe product de huidige standaardbehandelingen (operatie en chemotherapie) kan bijstaan voor een betere overleving van alvleesklierkankerpatiënten. Dit huidige project (testen van de veiligheid) zal uitgevoerd worden op 10 patiënten, wat perfect mogelijk is in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen als een samenwerking tussen het Centrum voor Celtherapie en Regeneratieve Geneeskunde, de Dienst Hematologie en de Dienst Oncologie. In een volgende fase zullen meer patiënten opgenomen worden in de vervolgstudie, mogelijk in samenwerking met andere ziekenhuiscentra.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Lion Eva
• Co-promotor: Peeters Marc
• Co-promotor: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Celtherapie is een actief gebied van immunologisch onderzoek en vertegenwoordigt een zeer innovatieve en snelgroeiende sector van de farmaceutische industrie. Het INsTRuCT Consortium beantwoordt aan een onvervulde behoefte in het veld aan postdoctorale onderzoekers met ervaring in wetenschappelijk excellent onderzoek en celtherapie-ontwikkeling. INsTRuCT maakt gebruik van complementaire expertise van zijn academische en industriële partners om een ​​uniek onderzoeks- en trainingsprogramma aan te bieden. INsTRuCT stelt 15 onderscheidende onderzoeksprojecten voor bij Europese bedrijven of universiteiten die erkend worden voor hun wetenschappelijke prestaties en innovatie. INsTRuCT is gestructureerd om interdisciplinaire en intersectorale samenwerking tussen partners te bevorderen, waardoor de farmaceutische ontwikkeling en klinische toepassing van nieuwe op myeloïde regulerende cellen (MRC) gebaseerde therapieën wordt versneld. INsTRuCT is een voornamelijk op onderzoek gebaseerd trainingsprogramma, dat zal worden aangevuld met theoretische en praktische trainingsmogelijkheden. INsTRuCT zal een translationele kijk op onderzoek stimuleren, versterkt door intersectorale detacheringen. Het aanleren van overdraagbare en communicatieve vaardigheden is een hoge prioriteit voor INsTRuCT. ESR zal een uitgebreid overzicht krijgen van het ontwikkelingsproces van geneesmiddelen in Europa zoals het van toepassing is op celgebaseerde therapieën; daarom zullen de afgestudeerden van INsTRuCT geschikt zijn voor toekomstige rollen als innovatieve leiders in het veld. INsTRuCT zal de interactie tussen samenwerkende onderzoeksgroepen op junior en senior niveau versterken en zo de verspreiding van gestandaardiseerde onderzoeksbenaderingen en het delen van gegevens bevorderen. Over het algemeen vormt INsTRuCT een origineel onderzoeks- en opleidingsconcept dat inspeelt op de specifieke behoeften van een groeiende sector voor postdoctorale wetenschappers die zijn opgeleid in basisimmunologie en de ontwikkeling van celtherapie. Bijgevolg heeft INsTRuCT een zeer groot impactpotentieel, zowel wat betreft zijn wetenschappelijke en technische vooruitgang als zijn toekomstige bijdrage aan innovatie en economische ontwikkeling binnen de Europese Unie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Cools Nathalie
• Co-promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Acute myeloïde leukemie (AML) en multiple myeloom (MM) zijn twee vormen van bloedkanker met een hoge nood aan nieuwe therapieën. De wetenschap that cellen van ons afweersysteem ("immuunsysteem") in staat zijn om kankercellen te herkennen en te doden, heeft de basis gelegd voor de ontwikkeling van de zogenoemde behandeling met immuuneffectorcellen (IEC). Deze therapie behelst de toediening van immuuncellen die buiten het lichaam "bewapend" worden met een T-celreceptor (TCR) of een chimere antigeenreceptor (CAR). Zulke TCR- of CAR-geladen IEC kunnen een zeer gerichte aanval tegen de kankercellen inzetten. Het doel van het huidige project is om de werkzaamheid van IEC-behandeling voor AML en MM te verbeteren, en terzelfdertijd om de kans op neveneffecten en de hoge kosten te verminderen. Concreet zullen IEC geladen worden met AML-gerichte TCR'en of MM-gerichte CAR'en via de elektroporatie. Deze techniek houdt de toediening van een elektrische puls aan de de cellen in, waardoor tijdelijk minuscule gaatjes in het celoppervlak ontstaan die toelaten dat de TCR en/oof CAR in de cel kan binnendringen. Vergeleken met de huidige IEC-behandelingen, is deze technologie goedkoper, houdt zij een verbeterd veiligheidsprofiel in en kan ook de werkzaamheid verhoogd worden. Met dit project hopen wij dan ook te kunnen bijdragen tot de ontwikkeling een nieuwe generatie, verbeterde IEC-producten voor de behandeling van bloedkankers zoals AML en MM

Onderzoeker(s)

• Promotor: Anguille Sébastien
• Promotor: Van Tendeloo Vigor
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Anguille Sébastien

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Nieuwe kankerbehandelingen zoals immuuntherapie trachten de overblijvende kankercellen, die resistent bleken voor de standaardtherapie, op een zeer specifieke manier op te zoeken en te doden met zo weinig mogelijk neveneffecten. Ons immuunsysteem beschikt over speciale witte bloedcellen, killerlymfocyten genaamd, die in staat zijn om tumorcellen te herkennen via een specifieke receptor (T-celreceptor) die als vangarm fungeert om zich aan de tumorcellen vast te klampen en te doden. In dit project trachten we deze vangarm-molecule - die we in het laboratorium kunnen aanmaken – in de killerlymfocyten van de patiënt te smokkelen zodat deze geprogrammeerd worden om tumorcellen te herkennen en te doden. In dit project wil de UAntwerpen i.s.m. het UZ Antwerpen eerst een princiepbewijs leveren en zullen tevens de eerste stappen worden gezet om de klinische haalbaarheid te toetsen van deze lymfocytenimmuuntherapie. In de toekomst wordt verwacht dat deze gepersonaliseerde therapie zowel als adjuvante versterkende therapie kunnen dienen, bv. na standaardtherapie of kankervaccinatie, of bij progressieve kankerpatiënten die volgens de huidige standaardtherapieën anders als uitbehandeld zouden worden bestempeld.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Tendeloo Vigor
• Co-promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Mastocytose is een systeemaandoening met zeer uiteenlopende klinische fenotypes waaronder levensbedreigende anafylaxie. Anno 2017 beschikken we nog altijd niet over een betrouwbare biomerker om anafylaxie en het verloop ervan correct te voorspellen. Het serumtryptase en KIT mutatie, twee mineure criteriua in de diagnose van mastocytose, lijken geenszins te voldoen. Binnen dit project wensen wij een gedragsanalyse te verrichten van zowel gekweekte mastcellen en circulerende basofielen van patienten met mastocytose. Hierbij willen we nagaan of deze effector cellen bijzondere fenotypische of functionele karakteristieken vertonen die toelaten om anafylaxie, en de ernst ervan, bij mastocytose patiënten te voorspellen. Hierbij zullen we onze jarenlange expertise aanwenden om de activatie- en inhibitiesignalen van mast cellen en basofielen flow cytometrisch op het niveau van de individuele cel te bestuderen. Zowel de klassieke IgE-gemedieerde activatie als niet IgE-gemedieerde activatie zal daarbij geanalyseerd worden. Patiënten zullen ingesloten worden via ons referentiecentrum.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Ebo Didier
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Sabato Vito

Onderzoeksgroep(en)

• Immunologie

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Ontwikkeling van drie-dimensionele (3D) in vitro celcultuurmodellen voor neurowetenschappelijk onderzoek is momenteel een belangrijke onderzoeksrichting in medisch celbiologisch onderzoek. Alhoewel verschillende protocollen reeds beschreven zijn voor generatie van 3D hersenorganoiden startende van pluripotente stamcellen, hebben deze huidige modellen belangrijke beperkingen, waaronder de afwezigheid van extracellulaire matrix (ECM) componenten, de afwezigheid van verschillende types immuuncellen en een functionele bloed-hersen-barrière (BHB). Met dit project hebben we als doel een nieuwe methode voor de generatie van 3D neuro-immuun celcultuurmodellen te ontwikkelen en valideren om studie en modulatie van neuro-immuunprocessen in vitro te bevorderen. Hiervoor zullen 3D celculturen aangemaakt worden, bestaande uit humane embryonale stamcel (hESC)-afgeleide neuronen, astrocyten en microglia, met als groeisubstraat gedecellulariseerde muis hersensneden, waardoor originele hersen ECM groei- en structurele ondersteuning kan geven. Bijkomend zullen hESC-afgeleide astrocyten and endotheelcellen aangewend worden om een BHB model te vormen ter fysische afscheiding van hESC-afgeleide macrophages. Verdere inclusie van strategieën voor genetische modificatie om bioluminescentie beeldvorming en confocale microscopie op levende 3D celculturen toe te laten, zal aangewend worden om deze technologie grondig te valideren en high-throughput screening toe te laten. Eens geoptimaliseerd zal deze technologie aangewend worden om het therapeutisch effect van interleukine 13 (IL13)-gebaseerde immunomodulatie verder te onderzoeken in experimentele modellen van hypoxie en hypoglycemie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Le Blon Debbie

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project zullen we de bijdrage van hypoxie-induceerbare factoren (HIF) aan aangeboren immunosuppressie in glioblastoom (GBM) bestuderen. De capaciteit van HIF-remmers in combinatie met een immunostimulant om GBM cellen te elimineren zal worden bestudeerd in hypoxische coculturen van menselijke GBM cellen, natural killercellen en macrofagen. Deze studie zal mechanismen van GBM-gemedieerde immunosuppressie ophelderen en waardevolle inzichten leveren voor de ontwikkeling van nieuwe doeltreffende immunotherapeutische strategieën.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Smits Evelien
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Peeters Marc
• Mandaathouder: De Waele Jorrit

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Oncologisch Onderzoek (CORE)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Voor patiënten met maligne pleuraal mesothelioom (MPM) is er een slechte prognose waarbij de meeste patiënten binnen de 12 maanden na diagnose komen te overlijden. Door de stijgende incidentie van MPM en de gelimiteerde effectiviteit van conventionele behandelingen is er daarom nood aan nieuwe en effectievere therapeutische strategieën voor MPM. Dendritische cellen (DC) zijn de meest professionele antigeenpresenterende cellen van het immuunsysteem en DC immuuntherapie wordt momenteel onderzocht als vaccinatiestrategie tegen MPM. In deze fase I/II klinische studie worden de combinatie van DC, geladen met mesothelioomtumor-geassocieerd antigeen Wilms' tumorproteine 1, met de conventionele platinum/pemetrex-gebaseerde inductiechemotherapie bestudeert als eerstelijnstherapie voor operabel en niet-operabele MPM. Primair objectief is om klinische toepasbaarheid wat betreft haalbaarheid en veiligheid van de combinatie van WT1-geladen DC vaccin en chemotherapie na te gaan. Hiernaast wordt het systemisch en in situ mesothelioomspecifiek immuunantwoord onderzocht.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De vijfjaarsoverleving van acute myeloïde leukemie (AML) is 26,6%, wat wijst op de nood aan nieuwe therapeutische strategieën voor AML. We ontwikkelden een nieuwe vorm van kankerimmuuntherapie waarbij dendritische cellen, geladen met het kankereiwit Wilms'tumor 1, toegediend werden aan AML patiënten. Deze fase I/II studie leidde tot verbeterde overleving en aantoonbare antileukemische effecten zonder ernstige nevenwerkingen. In dit project zullen we een gerandomiseerde gecontroleerde fase II studie uitvoeren waarin we deze therapeutisch kankervaccin, WT1 mRNA-geladen autologe dendritische cellen, verder testen in 138 patiënten met AML met hoog risico op herval. Het primaire doel van de studie is om de effectiviteit van het vaccin verder na te gaan voor AML patienten in complete remissie met een hoog risico op herval, zowel op gebied van ziektevrije als algemene overleving. Hiernaast worden de waarden van de tumor merker en de immuunactivatie nagegaan.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Ondanks grote medische vooruitgang is de prognose van acute myeloïde leukemie (AML) patiënten nog steeds slecht, met een 5-jaarsoverlevingspercentage van 26%. Er is dus duidelijk nood aan nieuwe effectieve therapieën die overgebleven kankercellen, die niet worden getroffen door de standaardbehandeling, kunnen vernietigen. Momenteel is er veel interesse in dendritische cel-gebaseerde vaccinatie, aangezien deze celtherapie in staat is om het immuunsysteem van de patiënt zelf een boost te geven. Dit resulteert in het opwekken van een antikanker immuunantwoord zonder ernstige toxiciteit of bijwerkingen. De klinische effectiviteit van dendritische celvaccins kan echter nog verder verbeterd worden. In deze context worden de eigenschappen van de dendritische cellen aangepast zodat ze in staat zijn om een krachtiger immuunantwoord op te wekken met als resultaat hopelijk de totale vernietiging van de overblijvende kankercellen. In deze studie trachten wij zeer immuunstimulerende dendritische cellen te genereren door middel van twee verschillende strategieën. Ten eerste worden de dendritische cellen zo aangepast dat ze in staat zijn om interleukine-15 te presenteren aan naburige cellen. Interleukine-15 is in staat om zowel het aangeboren als het verworven immuunsysteem te activeren. Immuun checkpoints kunnen echter de immuunstimulerende eigenschappen van onze interleukine 15-presenterende dendritische cellen overschaduwen. Door de expressie van hun liganden op de dendritische te verminderen, kunnen we met deze tweede strategie ervoor zorgen dat onze dendritische cellen hun immuunstimulerend vermogen ten volle kunnen uitvoeren. Onze hypothese is dat de combinatie van deze twee strategieën ervoor zorgt dat onze 'designer' dendritische cellen ideale kandidaten worden om het immuunsysteem te activeren om kankercellen te vernietigen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Smits Evelien
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van den Bergh Johan

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Vooraleer geavanceerde therapeutische geneesmiddelen (ATMP) specifiek kunnen vertaald worden in commercieel levensvatbare en veilige behandelingen dienen een aantal obstakels overwonnen te worden, waaronder Europese en Belgische wet- en regelgeving, en ontwikkelaaren value chain-gerelateerde uitdagingen. In dit project, beogen we dit te bewerkstelligen via een consortium van alle betrokkenen in de waardeketen dat, in samenwerking met de sponsor, ATMP een "lean manufactured" ATMP zal genereren en dit door het begin van de klinische studies zal drijven. In dit opzicht is het van cruciaal belang om aan elke betrokken entiteit in het consortium die taak toe te wijzen waarvoor die het best geschikt is. Alle teamleden die betrokken zijn bij de productontwikkeling dienen, tot op zekere hoogte, het hele proces te begrijpen om adequaat beslissingen te kunnen nemen inzake acties waarbij de tijd en de middelen beperkt zijn. Concrete taken van deze publiek-private samenwerking zijn (i) upgraden van het 'product en proces' naar een "lean manufacturing proces" met ingebouwde kwaliteitsmaatstaven, (ii) optimalisering van het hele proces om een efficiënt en schaalbaar proces te genereren van patiënt tot lab en terug naar patiënt, (iii) interactie in een vroeg stadium met het Comité voor geavanceerde therapieën (CAT) met betrekking tot het proces van vergunningverlening om geneesmiddelen op de markt brengen en (iv) ondersteunen van de sponsor van de licentie / spin-off van hun ATMP project. In samenwerking met een externe consultant, zullen verschillende bedrijfsmodellen worden geëvalueerd waaruit een concrete business case zal ontworpen worden en die dient als basis voor het aanvragen van verdere financiering.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Cools Nathalie
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Zakaria Nadia

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Multiple sclerose (MS) is een inflammatoire neurodegeneratieve aandoening met een prevalentie van 1 op de 1000 mensen in Europa. Hoewel de exacte oorzaak nog niet gekend is, wordt MS gemedieerd door een auto-immuunreactie gericht tegen lichaamseigen myeline antigenen, dit zijn de eiwitten die tot expressie worden gebracht in de isolerende laag rond de zenuwuitlopers in het centrale zenuwstelsel. Deze immuunreactie veroorzaakt een progressieve vernietiging van de zenuwen van de hersenen en het ruggenmerg, waardoor een breed scala van motorische en sensorische stoornissen zich presenteren. Op basis van onze recente onderzoeksresultaten, veronderstellen we dat een gespecialiseerde populatie immuuncellen, nl. dendritische cellen (DC), deze immuunreactie controleren.Inderdaad, door hun cruciale rol in het bewaren van de balans tussen immuniteit en tolerantie, kunnen DC gebruikt worden om abnormale immuunreacties bij auto-immuunziekten zoals MS te onderdrukken. Het uiteindelijke doel is om tolerantie tegen myeline antigenen in MS patiënten te induceren via DC. DC kunnen via verschillende methoden worden opgeladen met specifieke antigenen, waardoor ze tolerantie kunnen induceren op een antigenspecifieke manier in plaats van een algemene onderdrukking van de immuunrespons te veroorzaken. We zullen twee van deze technieken vergelijken, in combinatie met een dosisescalatiestudie, en met het oog op het waarborgen van de veiligheid van patiënten na het toedienen van een vaccin met tolerantie-inducerende DC (tolDC). Patiënten worden verdeeld in twee groepen, op basis van de strategie waarmee de DC met antigen werden opgeladen, en bijwerkingen, recidief-interval en immunologische respons na vaccinatie zullen geëvalueerd worden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Cools Nathalie
• Co-promotor: Cras Patrick
• Mandaathouder: Derdelinckx Judith

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Multiple sclerose (MS) is een chronische inflammatoire auto-immuunaandoening van het centrale zenuwstelsel (CZS). Deze neurodegeneratieve ziekte wordt gekenmerkt door multifocale inflammatie, demyelinatie, axonale degeneratie en astrogliosis. Hoewel zowel genetische als omgevingsfactoren geassocieerd worden met MS, wordt MS hoofdzakelijk beschouwd als een T-celgemedieerde auto-immuunziekte, waarbij autoreactieve T-cellen gericht tegen myelineantigenen ontsnappen aan controle door centrale en perifere tolerantiemechanismen en aanleiding geven tot inflammatie en weefselschade in het CZS. Ondanks jarenlang intensief onderzoek naar de immunopathogenese van MS, blijft het onduidelijk wat de exacte oorzaak is voor het doorbreken van immuuntolerantie ten opzichte van myelinecomponenten. Gezien het unieke vermogen van dendritische cellen (DC) om de T-celrespons te polariseren en zodoende de balans tussen immuniteit en tolerantie te reguleren, wordt aangenomen dat zij hierin een sleutelrol spelen. Onregelmatigheden in aantal, fenotype en/of functie van DC zouden dit delicate evenwicht kunnen verstoren en zodoende kunnen bijdragen tot de initiatie, het onderhouden en de progressie van inflammatoire auto-immuunaandoeningen zoals MS. Op basis van onze recente bevindingen hypothetiseren wij dat een verstoorde distributie, afwijkend fenotype en/of disfunctie van bepaalde DC subtypes resulteert in een verstoord evenwicht tussen immuniteit en tolerantie, met de ontwikkeling van inflammatoire auto-immuunaandoeningen tot gevolg. Vermits transmigratie van DC doorheen de BHB en accumulatie van deze cellen in het hersenparenchym en de meninges een belangrijk proces is in de pathogenese van MS, beogen we migrerende DC populaties te isoleren na transmigratie in een in vitro bloed-hersenbarrièremodel onder steady state en inflammatoire condities. Vervolgens bestuderen we het fenotype, genexpressieprofiel en de functionele eigenschappen van de gemigreerde en niet-gemigreerde DC. Dit zal bijdragen tot een beter inzicht in de rol van DC in de pathogenese van MS en biedt een fundamentele basis voor de ontwikkeling van therapieën gericht op het moduleren van DC migratie naar het CZS. Door daarnaast ook de migratie- en immuunonderdrukkende capaciteit van in vitro gegenereerde tolerogene DC te onderzoeken, beogen we bij te dragen aan huidige kennis omtrent klinische toepasbaarheid van tolDC voor immuunmodulatie in MS.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Cools Nathalie
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Meena Megha

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Glioblastoma multiforme, de meest frequent voorkomende hersentumor, vormt een grote uitdaging voor het centraal zenuwstelsel. Hoewel in de literatuur verscheidene voorbeelden van succesvolle profylactische anti-glioma vaccinatieprotocols in muizen te vinden zijn, schieten deze strategieën steeds tekort in therapeutische vaccinatieschema's. Omwille hiervan willen we in dit project onderzoeken (1) welke immuniteit-gerelateerde veranderingen optreden tijdens de groei van een glioma, (2) wat de invloed is van therapeutische anti-glioma vaccinatie op het immuunsysteem, en (3) of de modulatie van het intratumorale microklimaat de therapeutische efficiëntie van perifere anti-glioma vaccinatie kan verbeteren (i.e. combinatie-therapie).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Hoornaert Chloé

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project zullen we de bijdrage van hypoxie-induceerbare factoren (HIF) aan aangeboren immunosuppressie in glioblastoom (GBM) bestuderen. De capaciteit van HIF-remmers in combinatie met een immunostimulant om GBM cellen te elimineren zal worden bestudeerd in hypoxische coculturen van menselijke GBM cellen, natural killercellen en macrofagen. Deze studie zal mechanismen van GBM-gemedieerde immunosuppressie ophelderen en waardevolle inzichten leveren voor de ontwikkeling van nieuwe doeltreffende immunotherapeutische strategieën.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Smits Evelien
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Peeters Marc
• Mandaathouder: De Waele Jorrit

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Geïntegreerd vaccin en microbiologisch onderzoek met focus op een verbeterde kennis van de immuunrespons bij profylactische en therapeutische vaccins (inclusief tumorvaccins) en het beperken van antibioticaresistentie. Verschillende innovatieve onderzoekstopics zijn lopende of zitten in de pipeline: potentiële ontwikkeling van theranostische toestellen (e.g. snelle Point of Care diagnostica, optische biosensoren, lab-on-chip, microarrays) voor detectie van pathogenen and geassocieerde resistentie en dit in samenwerking met verschillende Europese onderzoekspartners; potentiële ontwikkeling van snelle diagnostische tests en injectiesystemen; potentiële ontwikkeling van patiënt specifieke cellulaire vaccins voor gerichte antivirale en antikanker therapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Damme Pierre
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Goossens Herman
• Co-promotor: Verwulgen Stijn
• Mandaathouder: Bamberger Martina
• Mandaathouder: Revets Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Evaluatie van Vaccinaties (CEV)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht toegekend door de Universiteit Antwerpen. De promotor levert de Universiteit Antwerpen de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd door de universiteit.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Beutels Philippe
• Co-promotor: Leirs Herwig
• Co-promotor: Van Damme Pierre

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de opdrachtgever. UA levert aan de opdrachtgever de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds VLK. UA levert aan VLK de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Glioblastoma multiforme, de meest frequent voorkomende hersentumor, vormt een grote uitdaging voor het centraal zenuwstelsel. Hoewel in de literatuur verscheidene voorbeelden van succesvolle profylactische anti-glioma vaccinatieprotocols in muizen te vinden zijn, schieten deze strategieën steeds tekort in therapeutische vaccinatieschema's. Omwille hiervan willen we in dit project onderzoeken (1) welke immuniteit-gerelateerde veranderingen optreden tijdens de groei van een glioma, (2) wat de invloed is van therapeutische anti-glioma vaccinatie op het immuunsysteem, en (3) of de modulatie van het intratumorale microklimaat de therapeutische efficiëntie van perifere anti-glioma vaccinatie kan verbeteren (i.e. combinatie-therapie).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Hoornaert Chloé

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds VLK. UA levert aan VLK de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Peeters Marc
• Co-promotor: Smits Evelien
• Co-promotor: Specenier Pol

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds KBS. UA levert aan KBS de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dendritische cellen (DCs) bewaren de balans tussen immuunreacties tegen lichaamsvreemde en tolerantie voor lichaamseigen eiwitten. Verstoring van deze balans kan tot pathologie leiden. De rol van DCs in T-helper (Th)1/Th17-gemedieerde aandoeningen (inflammatoire darmziekten, multipele sclerose, cardiovasculaire aandoeningen en reumatoïde artritis) wordt bestudeerd, met als doel nieuwe DC-gerichte therapeutische strategieën te ontwikkelen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vrints Christiaan
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: De Winter Benedicte
• Co-promotor: Ebo Didier
• Co-promotor: Schrijvers Dorien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds STK. UA levert aan STK de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Germonpre Paul

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In voorliggend project willen we de haalbaarheid en toepasbaarheid van tolerogene DC en Treg als cellulaire mediatoren om pathogene reacties in MS patiënten te onderdrukken, klinisch en preklinisch onderzoeken. Huidig onderzoek zal de fundamentele basis leggen voor de eventuele latere ontwikkeling van een cellulair vaccin voor de behandeling van MS. Patiënten die lijden aan MS zouden in de toekomst gevaccineerd kunnen worden met tolerogene DC en/of immuunonderdrukkende Treg om alzo autoreactieve T-cellen, die auto-immuniteit veroorzaken, te elimineren of te inactiveren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Cools Nathalie

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project heeft als doel om een nieuw, geoptimaliseerd DC-vaccin te ontwikkelen. De nadruk ligt hierbij op het verkorten van de DC-kweekduur, het gebruik van IL-15 als alternatief voor IL-4 tijdens de differentiatie van monocyte-afgeleide DG en het bewerkstelligen van een efficiëntere DG-maturatie d.m.v. 'TolI-like receptor' (TLR)-stimulatie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds VLK. UA levert aan VLK de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Smits Evelien
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor
• Co-promotor: Vermeulen Katrien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds IWT. UA levert aan IWT de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Lee Wai Ping

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Smits Evelien
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Er is bij de behandeling van bloedkankers, zoals acute myeloïde leukemie (AML), duidelijk nood aan nieuwe, goedverdragen adjuvante therapieën om het frequente herval waarmee deze ziekten gepaard gaan te controleren of zelfs te voorkomen. Een veelbelovende strategie hierbij is autologe immuuntherapie, die erop gericht is het immuunsysteem van de patiënt zelf te stimuleren om achtergebleven kankercellen doelgericht te vernietigen. Met dit project willen we in vitro de haalbaarheid en de potentiële kracht onderzoeken van een dendritisch celvaccin geladen met mRNA dat codeert voor verschillende tumorantigenen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Willemen Yannick

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds IWT. UA levert aan IWT de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Le Blon Debbie

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Giugliano Michele
• Co-promotor: Jorens Philippe
• Co-promotor: Pauwels Patrick
• Co-promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Van Der Linden Annemie
• Co-promotor: Ysebaert Dirk

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Pauwels Patrick
• Co-promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Van Der Linden Annemie
• Co-promotor: Ysebaert Dirk

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Pauwels Patrick
• Co-promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Ysebaert Dirk

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds STK. UA levert aan STK de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Germonpre Paul
• Co-promotor: Huizing Manon
• Co-promotor: Peeters Marc
• Co-promotor: Van de Velde Ann
• Co-promotor: Van Schil Paul
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds CSL Behring. UA levert aan CSL Behring de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het doel van dit onderzoeksproject is om sterk immuunstimulerende humane dendritische cellen te genereren voor de activatie van tumor-specifieke cytotoxische T celresponsen in acute myeloid leukemie als tumormodel. In dit project zullen we bepalen hoe innate immuuncellen (natural killercellen) en innate immuunsignalen (Toll-like receptorliganden) de immuunstimulerende capaciteit van humane dendritische cellen kunnen verhogen in het kader van de ontwikkeling van immunotherapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Anguille Sébastien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Er is bij de behandeling van bloedkankers, zoals acute myeloïde leukemie (AML), duidelijk nood aan nieuwe en goedverdragen adjuvante therapieën om het frequente herval waarmee deze ziekten gepaard gaan te controleren of zelfs te voorkomen. Een veelbelovende strategie hierbij is autologe immunotherapie, die erop gericht is het immuunsysteem van de patiënt zelf te stimuleren om overblijvende kankercellen te vernietigen. Dit project onderzoekt de haalbaarheid en de potentiële rol van een dendritisch celvaccin, geladen met RNA coderend voor tumorantigenen en costimulatoire moleculen, in kanker immunotherapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Willemen Yannick

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Geïntegreerd vaccin en microbiologisch onderzoek met focus op een verbeterde kennis van de immuunrespons bij profylactische en therapeutische vaccins (inclusief tumorvaccins) en het beperken van antibioticaresistentie. Verschillende innovatieve onderzoekstopics zijn lopende of zitten in de pipeline: potentiële ontwikkeling van theranostische toestellen (e.g. snelle Point of Care diagnostica, optische biosensoren, lab-on-chip, microarrays) voor detectie van pathogenen and geassocieerde resistentie en dit in samenwerking met verschillende Europese onderzoekspartners; potentiële ontwikkeling van snelle diagnostische tests en injectiesystemen; potentiële ontwikkeling van patiënt specifieke cellulaire vaccins voor gerichte antivirale en antikanker therapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Damme Pierre
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Goossens Herman
• Mandaathouder: Janssens Anke
• Mandaathouder: Vankerckhoven Vanessa

Onderzoeksgroep(en)

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Gedurende de voorbije 3 jaar (1ste FWO post-doctoraal mandaat) richtte ons onderzoek zich in eerste instantie op de ontwikkeling van multimodale beeldvormingstechnieken, waaronder in vivo 'magnetische resonantie' en 'bioluminescentie' beeldvorming en post-mortem histologische analyse, ter detectie en karakterisering van stamcelimplantaten in het CZS bij muizen. Combinatie van deze 3 technieken laat ons nu toe om in vivo overleving en differentiatie van geïmplanteerde mesenchymale en neurale stamcellen real-time op te volgen en histologisch te valideren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Ponsaerts Peter

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In voorliggend project willen we de haalbaarheid en toepasbaarheid van tolerogene DC en Treg als cellulaire mediatoren om pathogene reacties in MS patiënten te onderdrukken, klinisch en preklinisch onderzoeken. Huidig onderzoek zal de fundamentele basis leggen voor de eventuele latere ontwikkeling van een cellulair vaccin voor de behandeling van MS. Patiënten die lijden aan MS zouden in de toekomst gevaccineerd kunnen worden met tolerogene DC en/of immuunonderdrukkende Treg om alzo autoreactieve T-cellen, die auto-immuniteit veroorzaken, te elimineren of te inactiveren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Cools Nathalie

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de VLK. UA levert aan de VLK de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Een gecoördineerde Belgische vertegenwoordiging van het vele HIV onderzoek op internationale congressen en andere fora blijkt niet te bestaan. Dit in tegenstelling tot naburige landen zoals Nederland. Om hieraan te remediëren zal de bestaande Klinische AIDS Research (KAR) groep, die actueel fungeert als een overleg forum tussen de Vlaamse AIDS referentiecentra, ombuigen naar een Belgisch AIDS Research Consortium (BARC). Het HIV onderzoek dat gebeurt door clinici, immunologen, moleculaire en klinische virologen, epidemiologen en sociale wetenschappers in België, zal hiermee beter in kaart worden gebracht. Het BARC zal fungeren als catalysator voor informatie naar buiten toe en zal op internationaal vlak een aanspreekpunt vormen. Op deze manier kan een kader gecreërd worden om een tweede doelstelling, namelijk het faciliteren van interacties tussen de verschillende onderzoeksgroepen, mogelijk te maken. Als derde doelstelling zullen de wetenschappelijke activiteiten op Europees niveau geoptimaliseerd worden. In 2011 worden de verschillende grote HIV patiënten cohorten (Eurosida, Euroresist, ...) samengebracht in één grote databank: eurocoord. Het BARC zal waken over de kwaliteit van de gegevens die aangereikt worden aan het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid. Het gebruik van de gegevens dient geoptimaliseerd te worden in overleg met de afzonderlijke partners, waarbij elke partner in functie van zijn/haar expertise in een deelgebied verder onderzoek kan verrichten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In voorliggend project willen we de haalbaarheid en toepasbaarheid van tolerogene DC en Treg als cellulaire mediatoren om pathogene reacties in MS patiënten te onderdrukken, klinisch en preklinisch onderzoeken. Huidig onderzoek zal de fundamentele basis leggen voor de eventuele latere ontwikkeling van een cellulair vaccin voor de behandeling van MS. Patiënten die lijden aan MS zouden in de toekomst gevaccineerd kunnen worden met tolerogene DC en/of immuunonderdrukkende Treg om alzo autoreactieve T-cellen, die autoimmuniteit veroorzaken, te elimineren of te inactiveren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Tendeloo Vigor
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Cools Nathalie
• Co-promotor: Cras Patrick
• Co-promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Ysebaert Dirk

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Niettegenstaande vooruitgang in de behandelingsmethoden voor acute myeloïde leukemie (AML) en multiple myeloom (MM), hervalt een hoog percentage van deze patiënten ten gevolge van persisterende residuele maligne cellen. In voorliggend onderzoeksvoorstel, zullen we actieve specifieke immunotherapie van AML en MM patiënten in remissie valideren door deze intradermaal te vaccineren met autologe dendritische cellen opgeladen met mRNA coderend voor het Wilm's tumorantigen (WT1), voor de receptor voor hyalurongemedieerde motiliteit (RHAMM), en voor IL-12p70. De belangrijkste objectieven van deze studie zijn: (1) de haalbaarheid en klinische veiligheid van een polyvalent mRNA-gemodificeerd DC vaccin onderzoeken, (2) analyse van de capaciteit van het vaccin om WT1/RHAMM-specifieke T celresponsen te stimuleren en (3) evaluatie van objectieve responscriteria als preliminair bewijs voor anti-leukemische en anti-myeloom activiteit in AML en MM patiënten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project zullen we, in een model van acute myeloïde leukemie (AML), de invloed nagaan van Toll-like receptor (TLR)-ligand-geladen leukemische tumorcellen op de activatie van dendritische cellen (DCs) en natural killer (NK) cellen. De hypothese is dat TLR-ligand-geladen leukemiecellen in staat zijn om de recent ontdekte 'helper' functie van NK cellen te activeren, zodat deze op hun beurt de polarisatie van immature DCs tot T helper type 1 (Th1)-gepolariseerde DCs kunnen bewerkstelligen (DC1NK). Deze wisselwerking tussen het aangeboren en adaptieve immuunsysteem waarin DC1NK centraal staan, zou dan de activatie van antigeen-specifieke Th1 cellen en cytotoxische T lymfocyten (CTL) faciliteren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Lion Eva

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In het kader van Hercules Middelzware Onderzoeksapparatuur werden door de Universiteit Antwerpen een aantal fondsen aangetrokken om wetenschappelijke toestellen aan te kopen. Voorliggende projectaanvraag betreft de aankoop van een nieuwe generatie gebruiksvriendelijke, hogesnelheids en compacte flowcytometrische cell sorter, die toelaat om diverse celpopulaties simultaan te sorteren op basis van lichtverstrooiingskarakteristieken en moleculaire kenmerken. Dit garandeert verder biologisch, moleculair-biologisch en/of immunologisch onderzoek van de gesorteerde en gezuiverde cellen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Ebo Didier
• Co-promotor: Stevens Wim
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De klemtoon van dit fundamenteel onderzoeksproject past binnen het ruimer kader van lopend onderzoek in het Laboratorium voor Experimentele Hematologie naar de effecten van innate immuunsignalen op leukemische cellen. Voor de eerste twee jaren van dit onderzoek ligt de nadruk meer bepaald op de verhoging van de immunogeniciteit van leukemische cellen door Toll-like receptor (TLR)-stimulatie met het oog op maturatie van dendritische cellen -of hun precursoren- en de inductie van leukemiespecifieke T-celimmuniteit in een model van acute myeloïde leukemie (AML).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Anguille Sébastien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De behandeling en preventie van bacteriële en virale infecties is de focus van het Methusalem-project VAXINFECTIO. Hierbij komen antibioticaresistentie, anti-tumor afweerreacties bij witte bloedcellen, de evaluatie van vaccinaties en de socio-economische aspecten van antibioticagebruik aan bod. Het Vaccin- en Infectieziekten Instituut (Vaxinfectio) van de Universiteit Antwerpen - bestaande uit het Laboratorium voor Medische Microbiologie (LMM), het Laboratorium voor Experimentele Hematologie (LEH) en het Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties (CEV) - werkt hierbij nauw samen met het Centrum voor Statistiek van de Universiteit Hasselt.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Goossens Herman
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Van Damme Pierre

Onderzoeksgroep(en)

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

With the aging of the population, degenerative and ischemic disorders are becoming an increasing economic and social burden. The characterization over the last decade of tissue specific stem cells other than hematopoietic stem cells (HSCs) including neural stem cells, mesenchymal stem cells and others, as well as pluripotent stem cells such as embryonic stem cells (ESCs) or multipotent adult progenitor cells (MAPCs) offers the possibility that stem cells may be used to treat disorders caused by degeneration or ischemia. The major advantage of HSC therapy is that the fate of the cells and their progeny can be readily followed by simple analysis of circulating blood or bone marrow biopsies. By contrast, the fate of stem cells resident in or grafted in solid organs can not be readily followed. Hence one of the major impediments to determine if stem cells might be exploited to treat disorders of solid organs is the inability to follow the fate (such as migration, survival and lineage differentiation) of stem cells, whether endogenous to the affected organ or grafted in the organ, in vivo using non-invasive means. Therefore, we have assembled a group of investigators from the K.U.LEUVEN, UNIVERSITEIT ANTWERPEN and UNIVERSITEIT GENT, who are recognized worldwide for their expertise in respectively stem cell research, non-invasive imaging technology and micro-& nanomaterials for biomedical and pharmaceutical purposes .. The consortium will develop methods to manipulate endogenous stem cells as well as cultured multipotent stem cell populations that can be grafted to enable non-invasive imaging of migration and survival of the cells in vivo, and to also enhance migration and survival. In a second platform multimodality imaging will be developed to allow in a non-invasive manner to follow the fate of stem cells in vivo. Some of these imaging modalities, here focused around stem cells, should be readily translatable to the clinic both to follow stem cell fate, but also outside of the area of stem cell research as we believe that some of the technical optimization of CT-scan, PET-scan and MRI based non-invasive imaging should have much broader applications. Moreover, development of genetic and direct labeling methods of stem cells to allow following their fate as well as modify their fate should prove very useful for studies aimed at testing the effect of drugs on stem cell or more differentiated cell behavior in vivo. Thus: although stroke will be used as the model disease, and MSCs, MAPCs and endogenous NSCs are the cells to be modified, this technology will constitute a generic but innovative set of methods that can then be used in other disease models, employing other stem cell populations, and outside the field of stem cell based and derived therapies.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Basishypothese: Bij "secundaire controllers" hebben HAART en het imuunsysteen samen virale mutaties in Gag, Pol en/of Env geïnduceerd, die een sterk verminderde virale fitness en immuun protectie tot gevolg hebben. Sommige mutaties hebben namelijk specifieke neo-epitopen gegenereerd, die kruis-reagerende en polyfunctionele T cel responsen tegen Gag-Pol hebben geïnduceerd en/of breed-kruis-neutraliserende antistoffen tegen Env. Deze immuunresponsen en de geassocieerde normalisatie van pathologische immuunactivatie en -dysfunctie zijn bruikbare correlaten van protectie. De neo-epitopen zijn ook goede kandidaten voor immunotherapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project willen we, in een model van acute myeloïde leukemie (AML), de cellulaire en moleculaire determinanten onderzoeken voor een optimale activatie van Th1-gepolariseerde DC (DC 1 NK). Daarbij spitst het onderzoek zich toe op strategieën om de immunogeniciteit van TC te verbeteren en DC meer immuunstimulerend te maken door interactie met componenten van het innate immuunsysteem.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het project beoogt om, voortbouwend op de expertise van het Vaccin & Infectieziekten Instituut op vlak van uitvoering van vaccin trials (fase 1-4), microbiologische diagnostiek en immunologisch basisonderzoek een translationeel platform voor geïntegreerd vaccin-onderzoek te ontwikkelen. Dit platform zal volgens ISO-normen functioneren en d.m.v. snelle transitie van lab naar 'bed-side', en snelle feedback van bed-side naar lab, snelle bijsturing kunnen garanderen van een nieuwe generatie HPV-vaccins (humaan papillomavirus vaccin). Dit platform zal eveneens toelaten om in samenwerking met de industriële partner serologische en urine-testen te ontwikkelen voor 'early efficacy testing' en opvolging van gevaccineerden. Tenslotte zal binnen deze samenwerkingsstructuur basisonderzoek naar mucosale cellulaire immuniteit kunnen worden opgestart. Door middel van deze projectfinanciering zal het instituut in staat zijn om de aanwezige kennis rond HPV-testing en vaccindoeltreffendheid te consolideren en meer gericht te gaan ontwikkelen met oog voor een verdere economische valorisatie; bovendien zal de huidige samenwerking van meer dan 20 jaar met de farmaceutische industrie zal een extra dimensie krijgen met nieuwe mogelijkheden tot expansie en samenwerking.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Damme Pierre
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Goossens Herman

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Doel van het project is op zoek te gaan naar de toegangs-,kwaliteits-en veiligheidsvoorwaarden van stamcelonderzoek, in het licht van ethisch ¿ juridische beginselen als de autonomie van de persoon en de beschermwaardigheid van embryo's, in interactie met de voortdurende evolutie van de geneeskunde op dit vlak.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Vansweevelt Thierry
• Co-promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

• Persoon en vermogen

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project willen we in eerste instantie bestaande protocols voor de kweek van embryonale stamcel-afgeleide en adulte neurale stamcellen uittesten en verder optimaliseren. Nadien zullen deze kweektechnieken dienen als basis voor het bekomen van neurale stamcelpopulaties genetisch gemodificeerd met Luciferase en EGFP reportergenen (ofwel uit transgene muizen, ofwel via genetische modificatie met sleeping beauty transposons). Na optimalisatie van de nodige kweektechnieken en in vivo karakterisatie van de celtransplanten in gezond weefsel, zal in verschillende proefdiermodellen (zowel intern als extern) uitgetest worden of transplantatie van neurale stamcellen, al dan niet in combinatie met MSC genetisch gemodificeerd met neurotrofe factoren, een positieve invloed heeft op herstel na neurotrauma.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Reekmans Kristien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit EU project zullen partners UA (Antwerpen) en KUL (Leuven) onderzoeken of transiënte genetische modificatie van navelstrengbloed en beenmerg hematopoïetische stamcellen met mRNAs coderend voor transcriptiefactoren, groeifactoren en receptoren (allen betrokken in zelfhernieuwing en migratie van stamcellen) resulteert in een verbeterde in vivo repopulatie van SCID muizen. Dit onderzoek zal bijdragen tot een verbeterde methodologie voor hematopoïetische stamceltransplantatie bij volwassenen en kinderen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Ponsaerts Peter
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Van Bockstaele Dirk

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De ontwikkeling van nieuwe therapieën tegen HIV heeft een hoge prioriteit: 80% van patiënten hebben resistentie ontwikkeld tegen sommige van de huidige drugs en transmissie van drug-resistent virus wordt nu een bedreiging. Dit project heeft niet de bedoeling om nieuwe therapieën te evalueren in de kliniek, maar zal de basis-research leveren voor de ontwikkeling van de volgende nieuwe therapeutische strategieën.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Vanham Guido
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project stellen we als hypothese dat transplantatie van zeer specifiek gedefinieerde embryonale stamcel-afgeleide neurale stamcellen (ES-NSC), genetische gemodificeerd ter secretie van neurotrofe factoren, zal bijdragen tot versneld en/of verbeterd herstel na TBI en SCI. Dit versnelde en/of verbeterde herstel kan het gevolg zijn van: A) een verminderd secundair neuraal verlies door secretie van neurotrofe factoren, en/of B) een verhoogd neuraal herstel door functionele integratie van getransplanteerde ES-NSC en /of gerekruteerde endogene NSC.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: De Deyn Peter
• Co-promotor: Jorens Philippe
• Co-promotor: Van Bockstaele Dirk
• Co-promotor: Van Marck Eric
• Co-promotor: Ysebaert Dirk

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Hoge-dosis chemotherapie gevolgd door een allogene beenmerg- of stamceltransplantatie (alloSCT) is één van de standaard behandelingswijzen van acute leukemie. Echter na transplantatie, zijn deze patiënten voor een geruime periode immunodeficiënt. Dit is vooral het geval voor patiënten die bijkomende immuunsuppressieve medicatie krijgen om graft-versus-host disease (GvHD) te voorkomen. Hierdoor is reactivatie van humane cytomegalovirus (CMV), wat frequent voorkomt in allo-SCT patiënten, een belangrijke oorzaak van behandelinggerelateerde mortaliteit. In voorliggend project beschrijven we een fase I dosisescalatie studie, gebruikmakende van CMV pp65-gemodificeerde dendritische cellen, in alloSCT recipiënten. Het hoofddoel van deze studie is de haalbaarheid en veiligheid van deze nieuwe behandeling onderzoeken in een eerste groep patiënten. Ten tweede zal ook herstel van CMV immuniteit post-transplantatie onderzocht worden in een grotere groep gevaccineerde patiënten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het primair objectief van deze klinische fase I/II pilootstudie is om de veiligheid en toxiciteit na te gaan van subcutane en intradermale (sc/id) toediening van autologe dendritische cellen (DC). Deze DC werden geëlektroporeerd met boodschapper RNA coderend voor Tat, Rev, Nef en Gag en zullen worden toegediend bij HIV-1 geïnfecteerde patiënten onder stabiele highly active antiretroviral therapy (HAART).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project zullen we, in een model van acute myeloïde leukemie (AML), de invloed nagaan van Toll-like receptor (TLR)-ligand-geladen leukemische tumorcellen op de activatie van dendritische cellen (DCs) en natural killer (NK) cellen. De hypothese is dat TLR-ligand-geladen leukemiecellen in staat zijn om de recent ontdekte 'helper' functie van NK cellen te activeren, zodat deze op hun beurt de polarisatie van immature DCs tot T helper type 1 (Th1)-gepolariseerde DCs kunnen bewerkstelligen (DC1NK). Deze wisselwerking tussen het aangeboren en adaptieve immuunsysteem waarin DC1NK centraal staan, zou dan de activatie van antigeen-specifieke Th1 cellen en cytotoxische T lymfocyten (CTL) faciliteren.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Lion Eva

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In dit project stellen we als hypothese dat transplantatie van zeer specifiek gedefinieerde embryonale stamcel-afgeleide neurale stamcellen (ES-NSC), genetische gemodificeerd ter secretie van neurotrofe factoren, zal bijdragen tot versneld en/of verbeterd herstel na TBI en SCI. Dit versnelde en/of verbeterde herstel kan het gevolg zijn van: A) een verminderd secundair neuraal verlies door secretie van neurotrofe factoren, en/of B) een verhoogd neuraal herstel door functionele integratie van getransplanteerde ES-NSC en /of gerekruteerde endogene NSC.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Ponsaerts Peter

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Stevens Wim
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: De Clerck Luc
• Co-promotor: Ebo Didier
• Co-promotor: Hagendorens Margo
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Promotor: Van Damme Pierre
• Co-promotor: Van Bockstaele Dirk
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Evaluatie van Vaccinaties (CEV)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De kracht van het menselijk afweersysteem kan aangewend worden voor de ontwikkeling van meer specifieke immunotherapiemethoden tegen kanker en HIV infectie. Hiervoor zal het immuunstimulerend potentieel van menselijke dendritische cellen (DC) opgeladen met tumor- of HIV-antigenen in vitro worden getoetst. Kennis omtrent de DC-geïnduceerde immuunstimulatie kan leiden tot de verbetering van therapeutische kanker- en HIV-vaccins.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Vanham Guido
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft een piloot dosis-escalatie fase Ib klinische studie waarbij autologe dendritische cellen gegenereerd uit perifeer bloed monocyten van patiïenten met acute myeloïde leukemie in remissie in vitro worden opgeladen met het Wilms tumor WT1 mRNA en nadien terug toediend via intradermale en intraveneuze route voor de inductie van WT1-specifieke cellulaire immunologische responsen. Er worden drie dosisniveaus gepland waarbij 3 patienten per dosisniveau zullen worden geïncludeerd. Primaire doelstelling van deze studie is de toxiciteit en haalbaarheid nagaan van DC vaccinaties bij leukemiepatiënten in remissie. De secundaire objectieven is immunologische monitoring van de WT1-specifieke immuunresponsen en moleculaire remissie nagaan op basis van WT1 expressie in beenmerg en perifeer bloed. Tevens zullen we de overall and ziektevrije overleving bij de gevaccineerde patiënten opvolgen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Met het oog op de ontwikkeling van een cellulair kankervaccin, zullen humane dendritische cellen (DCs) afkomstig van gezonde individuen, behandelde kankerpatiënten en HIV-seropositieve patiënten worden gekweekt vanuit perifere bloedmonocyten. Het hoofddoel van dit project bestaat erin om een transfer van gedefineerde tumor- of HIV-antigenen naar DC te bewerkstelligen d.m.v. transfectie met mRNA coderend voor het relevant antigeen via electroporatie. Deze met antigenen opgeladen DC zullen vervolgens gebruikt worden voor de in vitro generatie van antigenspecifieke autologe cytotoxische T-cellen die in staat zijn om autologe tumorcellen of HIV-geïnfecteerde cellen te eradiceren. In een latere fase zal worden overgegaan tot het laden van DC met ongefractioneerd autoloog tumormateriaal (totaal tumor mRNA, apoptotische cellen), wanneer er geen voorkennis is van tumorspecifieke tumorantigenen. Voor deze strategie zal worden gewerkt met tumormateriaal afkomstig van baarmoederhals- en lymfekankerpatiënten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het Wilms' tumor (WT1) eiwit komt tot overexpressie in een aantal menselijke tumoren zoals hematologische tumoren, long-, thyroid-, borst-, teelbal-, huid- en eierstokcarcinoma. Daarom kan het WT1 beschouwd worden als een potentieel universeel tumorantigen dat nuttig kan zijn voor de ontwikkeling van therapeutische kankervaccins. Gebruikmakend van in vitro gekweekte myeloïde dendritische cellen (DC) getransfecteerd met mRNA coderend voor het WT1 eiwit willen we de haalbaarheid onderzoeken om anti-WT1 T-cellen van leukemiepatiënten in vitro te activeren en te expanderen die op hun beurt in staat zijn om WT1-positieve tumorcellen te lyseren. Dit onderzoek tracht de basismodaliteiten te bepalen voor de ontwikkeling van WT1-gebaseerde DC vaccines voor meerdere types van kanker.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Ondanks vernieuwde chirurgische methoden, farmacologische behandelingen en functionele neurologische stimulatiemethoden, blijven hersen- en ruggenmergletsels nog steeds een groot medisch en maatschappelijk probleem met zware emotionele en sociale implicaties, waardoor de noodzaak voor de ontwikkeling van nieuwe therapieën die verder reiken dan revalidatie alleen zich opdringt. Stamcelonderzoek biedt veelbelovende vooruitzichten voor de ontwikkeling van nieuwe methoden voor het herstel of de vervanging van door verwonding of ziekte beschadigde weefsels of cellen. Stamcellen bezitten immers de mogelijkheid om te differentiëren naar neurale fenotypes, wat zou toelaten om cerebrale en spinale neuronen, astrocyten en oligodendrocyten te vervangen op lange termijn. De doelstelling van dit project is te onderzoeken of embryonale stamcellen, zowel muis als mens, genetisch opgeladen met mRNA coderend voor neurale sleutelregulatoren, in staat zijn in vitro en in vivo (muis model) te differentiëren tot neurale celtypes.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Ponsaerts Peter
• Mandaathouder: Van den Eeden Leen

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het Wilms' tumor (WT1) proteïne komt tot overexpressie in verschillende humane kankers waaronder hematologische maligniteiten, long-, borst- , testis-, huid- en overiumkanker. Daarom is WT1 een mogelijk universeel tumorantigen dat gebruikt kan worden bij therapeutische kankervaccins. Myeloïde dendritische cellen kunnen in vitro gekweekt worden en vervolgens getransfecteerd door middel van mRNA elektroporatie met het WT1-gen. In dit onderzoek zal gekeken worden of het mogelijk is om in vitro WT1-specifieke cytotoxische T-lymfocyten van kankerpatiënten te stimuleren, opdat deze T-cellen specifiek autologe WT1+ tumorcellen zouden herkennen en lyseren. Dit onderzoek zou kunnen leiden tot de ontwikkeling van een WT1-gebaseerd dendritische cel vaccin voor verschillende kankertypes.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Baarmoederhalskanker is de derde meest voorkomende kanker bij vrouwen op wereldvlak. Ondanks de vooruitgang in de huidige therapieën, brengen deze behandelingen toch nog steeds verschillende nadelen met zich mee. Enerzijds is het onmogelijk om met een chirurgische ingreep alle reeds opgetreden micrometastasen te verwijderen, anderzijds oefenen radio- en chemotherapie niet uitsluitend hun effect uit op het tumorweefsel, maar zijn zij ook toxisch voor normale weefsels en onderdrukken het immuunsysteem. Daarom richten recente onderzoeken zich op nieuwe en meer efficiënte therapieën. Zo is momenteel bijvoorbeeld het opladen van dendritische cellen met tumorantigenen om op deze manier anti-tumorimmuniteit te induceren 'hot topic' in de experimentele immunotherapie. Het principe van immunotherapie is zeer specifiek het immuunsysteem te stimuleren om alzo een tumorspecifieke immuunrespons te genereren. Baarmoederhalskanker wordt sterk geassocieerd met infectie met het humane papillomavirus (HPV). Ondanks het feit dat er meer dan 20 oncogene HPV genotypes gekend zijn, zijn HPV type 16 en 18 het meest prevalent in baarmoederhalskanker. Het principe van een therapeutisch vaccin zal er dan ook in bestaan om HPV gerelateerde antigenen, zoals de E6 en E7 virale proteïnen, aan te bieden aan professionele antigenpresenterende cellen (APC), voornamelijk de dendritische cellen (DC), om een sterke T-celrespons te induceren. De aard waarin de HPV antigenen aangeboden worden aan de DC, bepaald voor een groot deel het type en de sterkte van de resulterende T-celrespons. De uitdaging op dit moment ligt erin om na te gaan welke de meest aangewezen manier is om DC te gebruiken in immunotherapeutische protocols. De generatie van een optimale cellulaire anti-tumorrespons houdt de activatie van tumorspecifieke CD8+ cytotoxische T-cellen in. Meer en meer studies benadrukken echter ook de belangrijke rol van CD4+ T-helpercellen in de regulatie van de immuunrespons. In dit project zullen we ons dan ook richten op de generatie van zowel een sterke HPV-specifieke CD4-positieve immuunrespons alsook een CD8-positieve immuunrespons. Om deze reden zullen we overgaan op de constructie van cDNA constructen voor de in vitro transcriptie van HPV 16 E6 en E7 mRNA, indien noodzakelijk in combinatie met MHC klasse II signaalsequenties (bijvoorbeeld LAMP-1). De functionaliteit van het gegenereerde mRNA zal getest worden na transfectie van dendritische cellen met dit mRNA. Proteïne-expressie zal aangetoond worden met behulp van Western blot, terwijl de MHC klasse I en/of II presentatie zal aangetoond worden met peptidenspecifieke CD8+ of CD4+ T-celklonen. We zullen eveneens starten met de ontwikkeling van een in vitro T-celactivatie protocol voor de generatie van HPV 16 E6 en E7 specifieke T-cellen met behulp van peptidengepulste DC. Daarenboven zal eveneens gestart worden met een ex vivo studie. We zullen bepalen of er in vitro een autologe immuunrespons kan opgewekt worden tegen tumorcellen van de patiënt. Hiervoor zullen we uit het perifere bloed van baarmoederhalskankerpatiënten DC genereren en deze cellen modificeren met mRNA dat codeert voor de vermelde HPV-antigenen. Na de in vitro activatie van autologe T-cellen, zullen we bepalen of er ook daadwerkelijk voldoende reactiviteit is tegen autologe tumorcellen van de patiënt. Het ultieme doel van deze experimenten is de ontwikkeling van een efficiënte strategie die gehanteerd kan worden in een klinisch model.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Cools Nathalie

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het doel van onderzoek is nagaan of transfectie van dendritische cellen (DC) met mRNA dat codeert voor HIV antigenen kan gebruikt worden voor de inductie van een HIV-specifieke cellulaire immuunrespons in vitro. Daartoe zal worden onderzocht of transfectie van autologe DC met mRNA coderend voor HIV antigenen aangewend kan worden voor inductie van primaire of geheugen cytotoxische T-lymfocyten (CTL) respons. Deze techniek kan aldus leiden tot een gangbare therapie ter herstel van de cellulaire immuniteit van HIV geïnfecteerde patiënten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Den Bosch Glenn A L

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Er werd reeds aangetoond dat mRNA-geëlektroporeerde dendritische cellen in staat zijn antigenische epitopen te presenteren in associatie met MHC klasse I moleculen om zo een CD8+ T-celimmuunrespons te activeren. In dit onderzoek zal nagegaan worden in hoeverre antigen-gepulste of mRNA-geëlektroporeerde dendritische cellen gebruikt kunnen worden voor de in vitro inductie van verschillende T-celsubpopulaties. Het gaat hier meer bepaald om CD4+ helper T-cellen type 1, CD8+ cytotoxische T-cellen type 1, CD4+ helper T-cellen type 2, CD8+ cytotoxische T-cellen type 2 en regulatorische T-cellen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Smits Evelien

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Jorens Philippe
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Buytaert Philippe
• Co-promotor: Cras Patrick
• Co-promotor: Delbeke Luc
• Co-promotor: Van Bockstaele Dirk
• Co-promotor: Van Bogaert Pierre-Paul
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor
• Co-promotor: Verlooy Jan

Onderzoeksgroep(en)

• Laboratorium Experimentele geneeskunde en Pediatrie (LEMP).

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Bij HIV-seropositieve personen zonder ziekteprogressie is er een sterke HIV-specifieke CD4+ en CD8+ T-celimmuniteit. Anderzijds worden bij personen met een progressief ziekteverloop ook HIV-specifieke CD8+ cytotoxische T-lymfocyten (CTL) aangetoond, maar deze cellen blijken functioneel deficiënt. Dit suggereert dat het kwalitatief verbeteren en versterken van T celresponsen gericht tegen HIV het ziekteverloop gunstig zou kunnen beïnvloeden. De huidige schema's van `highly active anti-retroviral therapy' (HAART) onderdrukken virale replicatie, maar er is geen volledige viruseradicatie. Bovendien vermindert HAART de anti-HIV CTL respons en ziet men geen complete reconstitutie van HIV-specifieke CD4+ T-helpercellen. Het opwekken van een sterke cellulaire immuunrespons gericht tegen de regulatorische HIV virus eiwitten Tat en Rev zou van bijzonder belang kunnen zijn voor de viruseliminatie. Het hoofddoel van dit project is dan ook de ex vivo sensitisatie van T cellen van HAART patiënten via het opladen van autologe monocyt-afgeleide dendritische cellen (Mo-DC) met het mRNA coderend voor de regulatorische Tat en Rev eiwitten alleen of in combinatie met het structurele Gag eiwit. Hierbij zijn we niet alleen geïnteresseerd in de inductie van CD8+ HIV-specifieke CTL, maar ook in de specifieke conditionering van DCs voor de activatie van CD4+ T helpercellen die de anti-HIV CTL respons in de hand kunnen werken of versterken. Ruime ervaring werd reeds opgedaan met het in vitro kweken van dendritische cellen, alsook met de electroporatie transfectietechniek die gebruikt zal worden voor het opladen van de bekomen dendritische cellen met HIV-1 mRNA. In dit project willen we dan ook aantonen dat het opwekken en/of versterken van een cellulaire immuunrespons tegen de vroeg tot expressie komende HIV eiwitten Tat en Rev een sleutelrol speelt in de ontwikkeling van een HIV immunotherapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Colebunders Robert
• Co-promotor: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Ongeveer 25 % van de Europese bevolking lijdt aan een vorm van allergie. In het dagelijkse leven worden we voortdurend blootgesteld aan allerlei producten waartegen we een allergische reactie kunnen ontwikkelen, denk maar aan make-up, zeep, zalven, medicatie, parfum,' De huid is hierbij vaak het eerste doelwit. Bedrijven zoals l'Oréal, die make-up, zalven en dergelijke maken en vooral ook de farmaceutische industrie, stellen alles in het werk om hun producten te testen op allergie en irritatie. Hierbij wordt er nog veel gebruik gemaakt van proefdieren en humane vrijwilligers. De vraag naar in vitro alternatieven is dan ook enorm groot. Het algemeen doel van het project is het gebruik van genomics (microarrays) als een populaire, vernieuwende techniek om een beter inzicht te krijgen in de biochemische pathways die ge(in)activeerd worden bij blootstelling van een celsysteem aan model sensitiserende en irriterende stoffen (deze stoffen worden geselecteerd op basis van de wetenschappelijke literatuur). Microarrays zullen eerst toegepast worden op CD 34 afgeleide dendritische cellen uit navelstrengbloed om de genen te identificeren die van belang zijn bij het proces van sensitisatie. Verder zal er een selectie gebeuren uit een relevant celsysteem (vb Episkin, SkinEthic, Epiderm) om het proces van irritatie te bestuderen. Ook hierbij worden microarrays gebruikt. Aan de hand van de analyses van de microarrays zullen we dus de genen kunnen identificeren die als biomerkers kunnen gebruikt worden bij het op punt stellen van de in vitro test (vermoedelijk in de vorm van een dedicated microarray) en dit zowel voor sensitisatie als voor irritatie. Tot slot zullen de in vitro testen kunnen toegepast worden in de milieutoxicologie: het identificeren van een potentieel sensitiserend of irriterend karakter van omgevingspolluenten (PCB's, pesticiden) kan gebruikt worden voor het opstellen van risk assessments.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Schoeters Elke

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Gentherapie is een experimentele therapie die binnen afzienbare tijd een belangrijke plaats zal innemen in de moderne geneeskunde. Deze WOG heeft tot doel om Vlaamse en Belgische laboratoria die een bewezen expertise hebben op het gebied van gentransfer en gentherapie, te bundelen in een netwerk om de interactie tussen de onderzoekspartners te verhogen en de complementariteit tussen de partners optimaal te benutten om alzo met de grotere buitenlandse onderzoeksgroepen te kunnen wedijveren op dit competitief gebied. De werkprogramma's zullen zowel fundamentele als toegepaste aspecten van gentherapie behandelen en zullen uiteindelijk bijdragen tot de uitbouw van een gezamenlijk wetenschappelijk gentherapie-forum in Vlaanderen en in België.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Klassiek worden acute leukemieën (AL) behandeld met o.a. chemo- en radiotherapie. Deze behandelingsmethoden brengen echter verschillende nadelen met zich mee, waaronder de onvoldoende respons op de therapie en verschillende ernstige neveneffecten, zoals de toxiciteit en de aspecifieke werking waardoor ook normale weefsels worden aangetast. Daarom is het nodig om naar een alternatieve behandelingswijze te zoeken. Momenteel vormt de sensibilisering van menselijke dendritische cellen (DC) met tumorantigenen voor het opwekken van anti-tumor immuniteit een 'hot topic' in de experimentele actieve specifieke immunotherapie (ASI). Het doel van dit project is dan ook te onderzoeken of het mogelijk is om DC, gemodificeerd met acute leukemie-geassocieerde antigenen, te gebruiken voor de inductie van primaire leukemie-specifieke T-cellen. De generatie van een cellulaire anti-tumor immuunrespons impliceert de activatie van CD8+ T-cellen. Naïeve CD8+ cytotoxische T-lymfocyten (CTL) kunnen enkel door DC `opgeleid' worden voor een bepaald tumorantigeen, waarna ze hun effector cytotoxische functie verkrijgen om tumorcellen te vernietigen. Hiervoor zullen myeloïde DC (DC1) van zowel gezonde donoren als acute leukemie patiënten worden opgeladen met het Wilms' tumor genproduct WT1, dat tot overexpressie komt in vrijwel alle acute leukemieën, via transfectie met WT1-mRNA. In een latere fase kunnen ook andere ladingsmethoden worden getest, bv. fagocytose van apoptotische WT1+ acute leukemische cellen, fusiehybriden van DC en WT1+ acute leukemische cellen d.m.v. elektrofusie en differentiatie van WT1+ acute leukemische cellen tot DC. Deze gesensibiliseerde DC zullen dan vergeleken worden in hun capaciteit om in vitro autologe WT1-specifieke CTL te activeren. De resultaten van deze experimenten hebben tot doel de modaliteiten te bepalen voor de ontwikkeling van een DC-gebaseerd kankervaccin voor acute myeloïde leukemie (AML) en acute lymfoblastische leukemie (ALL) en bovendien vertaalbaar te maken naar andere kankers die positief zijn voor WT1 genproduct. Anderzijds is er momenteel veel interesse in een ander DC type (DC2 genoemd) waarvan de precursoren (pDC2) geïdentificeerd zijn als dé interferon-?/? producerende cellen van het bloed welke een belangrijke rol vervullen in de eerstelijnsdefensie tegen virussen en tumoren. Alhoewel wordt aangenomen dat deze DC2 vooral een tolerogene rol vervullen in het immuunsysteem t.g.v. hun preferentiële activatie van T helper type 2 cellen (Th2), loont het zeker de moeite om dit DC2 type verder te karakteriseren. Er zal getracht worden om deze DC2 en hun precursoren pDC2 te karakteriseren in perifeer bloed, navelstrengbloed en volwassen beenmerg. Deze karakterisatie zal analyses inhouden op zowel morfologisch, fenotypisch als functioneel vlak. Momenteel is de ontogenese vanuit hematopoietische progenitoren/stamcellen, alsook de cruciale hematopoietische groeifactoren voor hun ontwikkeling niet bekend, hetgeen een gedetailleerde studie bemoeilijkt door hun lage aantallen in bloed (0,2 - 0,8 % van perifeer bloed mononucleaire cellen). Het oppuntstellen van kweekcondities zou toelaten om deze cellen in grote aantallen aan te maken om in vitro na te gaan of ze kunnen gebruikt worden in DC-gebaseerde kankervaccins. Indien een kweekprotocol kan worden opgesteld, kan in een latere fase getest worden of ook deze DC2 kunnen worden aangewend voor het opladen met antigenen via transfectie van cDNA of mRNA.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Driessche Ann

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Met het oog op de ontwikkeling van een cellulair kankervaccin, zullen humane dendritische cellen (DCs) afkomstig van gezonde individuen, behandelde kankerpatiënten en HIV-seropositieve patiënten worden gekweekt vanuit perifere bloedmonocyten. Het hoofddoel van dit project bestaat erin om een transfer van gedefineerde tumor- of HIV-antigenen naar DC te bewerkstelligen d.m.v. transfectie met mRNA coderend voor het relevant antigeen via electroporatie. Deze met antigenen opgeladen DC zullen vervolgens gebruikt worden voor de in vitro generatie van antigenspecifieke autologe cytotoxische T-cellen die in staat zijn om autologe tumorcellen of HIV-geïnfecteerde cellen te eradiceren. In een latere fase zal worden overgegaan tot het laden van DC met ongefractioneerd autoloog tumormateriaal (totaal tumor mRNA, apoptotische cellen), wanneer er geen voorkennis is van tumorspecifieke tumorantigenen. Voor deze strategie zal worden gewerkt met tumormateriaal afkomstig van baarmoederhals- en lymfekankerpatiënten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Baarmoederhalskanker is de derde meest voorkomende kanker bij vrouwen op wereldvlak. Ondanks de vooruitgang in de huidige therapieën, brengen deze behandelingen toch nog steeds verschillende nadelen met zich mee. Enerzijds is het onmogelijk om met een chirurgische ingreep alle reeds opgetreden micrometastasen te verwijderen, anderzijds oefenen radio- en chemotherapie niet uitsluitend hun effect uit op het tumorweefsel, maar zijn zij ook toxisch voor normale weefsels en onderdrukken het immuunsysteem. Daarom richten recente onderzoeken zich op nieuwe en meer efficiënte therapieën. Zo is momenteel bijvoorbeeld het opladen van dendritische cellen met tumorantigenen om op deze manier anti-tumorimmuniteit te induceren 'hot topic' in de experimentele immunotherapie. Het principe van immunotherapie is zeer specifiek het immuunsysteem te stimuleren om alzo een tumorspecifieke immuunrespons te genereren. Baarmoederhalskanker wordt sterk geassocieerd met infectie met het humane papillomavirus (HPV). Ondanks het feit dat er meer dan 20 oncogene HPV genotypes gekend zijn, zijn HPV type 16 en 18 het meest prevalent in baarmoederhalskanker. Het principe van een therapeutisch vaccin zal er dan ook in bestaan om HPV gerelateerde antigenen, zoals de E6 en E7 virale proteïnen, aan te bieden aan professionele antigenpresenterende cellen (APC), voornamelijk de dendritische cellen (DC), om een sterke T-celrespons te induceren. De aard waarin de HPV antigenen aangeboden worden aan de DC, bepaald voor een groot deel het type en de sterkte van de resulterende T-celrespons. De uitdaging op dit moment ligt erin om na te gaan welke de meest aangewezen manier is om DC te gebruiken in immunotherapeutische protocols. De generatie van een optimale cellulaire anti-tumorrespons houdt de activatie van tumorspecifieke CD8+ cytotoxische T-cellen in. Meer en meer studies benadrukken echter ook de belangrijke rol van CD4+ T-helpercellen in de regulatie van de immuunrespons. In dit project zullen we ons dan ook richten op de generatie van zowel een sterke HPV-specifieke CD4-positieve immuunrespons alsook een CD8-positieve immuunrespons. Om deze reden zullen we overgaan op de constructie van cDNA constructen voor de in vitro transcriptie van HPV 16 E6 en E7 mRNA, indien noodzakelijk in combinatie met MHC klasse II signaalsequenties (bijvoorbeeld LAMP-1). De functionaliteit van het gegenereerde mRNA zal getest worden na transfectie van dendritische cellen met dit mRNA. Proteïne-expressie zal aangetoond worden met behulp van Western blot, terwijl de MHC klasse I en/of II presentatie zal aangetoond worden met peptidenspecifieke CD8+ of CD4+ T-celklonen. We zullen eveneens starten met de ontwikkeling van een in vitro T-celactivatie protocol voor de generatie van HPV 16 E6 en E7 specifieke T-cellen met behulp van peptidengepulste DC. Daarenboven zal eveneens gestart worden met een ex vivo studie. We zullen bepalen of er in vitro een autologe immuunrespons kan opgewekt worden tegen tumorcellen van de patiënt. Hiervoor zullen we uit het perifere bloed van baarmoederhalskankerpatiënten DC genereren en deze cellen modificeren met mRNA dat codeert voor de vermelde HPV-antigenen. Na de in vitro activatie van autologe T-cellen, zullen we bepalen of er ook daadwerkelijk voldoende reactiviteit is tegen autologe tumorcellen van de patiënt. Het ultieme doel van deze experimenten is de ontwikkeling van een efficiënte strategie die gehanteerd kan worden in een klinisch model.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Cools Nathalie

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het doel van onderzoek is nagaan of transfectie van dendritische cellen (DC) met mRNA dat codeert voor HIV antigenen kan gebruikt worden voor de inductie van een HIV-specifieke cellulaire immuunrespons in vitro. Daartoe zal worden onderzocht of transfectie van autologe DC met mRNA coderend voor HIV antigenen aangewend kan worden voor inductie van primaire of geheugen cytotoxische T-lymfocyten (CTL) respons. Deze techniek kan aldus leiden tot een gangbare therapie ter herstel van de cellulaire immuniteit van HIV geïnfecteerde patiënten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Den Bosch Glenn A L

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Alhoewel voor een aantal kankers reeds tumorspecifieke antigenen beschreven zijn, blijkt een im-muunrespons tegen deze tumorantigenen vaak onefficiënt of onbestaande te zijn. Een mogelijke ver-klaring hiervoor is dat tumorcellen op zichzelf niet functioneren als antigeenpresenterende cellen (APC) en er aldus ook geen immuunrespons opgewekt kan worden. Om deze reden is gentransfer in dendritische cellen (DC), welke zeer potente antigeenpresenterende cellen van het immuunsysteem zijn, een bruikbare strategie voor de ontwikkeling van een tumorimmunotherapie. In vitro gekweekte humane dendritische cellen zullen getransfecteerd worden met mRNA coderend voor tumorgeasso-ciëerde/specifieke genproducten of opgeladen worden met het volledige antigenisch spectrum van tumorcellen (tumorextracten, cellysaten of totaal RNA). Na cocultivatie met autologe CD8+ T-ceIlen zal nagegaan worden of de gekweekte cytotoxische T-cellen een directe specificiteit bezitten tegen tumorcellen. Deze experimenten zullen gericht zijn op het ontwikkelen van een DC-gebaseerd in vitro immunotherapie protocol voor colonkanker, cervixkanker en lymfomen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Ponsaerts Peter

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Met het oog op de ontwikkeling van een kankervaccin, zullen humane dendritische cellen (DC) afkomstig van kankerpatiënten worden gekweekt vanuit perifere bloedmonocyten. Het hoofddoel van dit project bestaat erin om een transfer van tumorantigenen van autologe tumorcellen naar DC te bewerkstelligen d.m.v. transfectie met mRNA coderend voor één bepaald antigeen of met totaal tumor mRNA, of d.m.v. toevoegen van apoptotische/necrotische tumorcellen. Deze met tumorantigenen opgeladen DC zullen vervolgens gebruikt worden voor de generatie van tumorspecifieke autologe cytotoxische T-cellen. Initieel zal worden gewerkt met DC afkomstig van cervixcarcinoma patiënten met het oog op tumorvaccinatie tegen gedefinieerde tumorantigenen (bv. humaan papillomavirus E7 antigeen). In een latere fase zal worden overgegaan tot het laden van DC met ongefractioneerd autoloog tumormateriaal (totaal tumor mRNA, apoptotische cellen), wanneer er geen voorkennis is van tumorspecifieke tumorantigenen. Voor deze strategie zal worden gewerkt met tumormateriaal afkomstig van lymfoompatiënten.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Lardon Filip
• Co-promotor: Van Bockstaele Dirk
• Co-promotor: Vermorken Jan

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het is duidelijk dat de huidige opties gebruikt om kanker te behandelen niet in staat zijn om veel patiënten met deze ziekte te genezen. Er is een nood naar de ontwikkeling van nieuwe behandelingsstrategieën, gebaseerd op concepten, die verschillen van of complementair zijn aan de klassieke therapiemodaliteiten. In dit interuniversitair project, zal er experimenteel werk verricht worden om drie veelbelovende lijnen te onderzoeken die kunnen leiden tot nieuwe opties in de behandeling van kanker: immunotherapie gebruikmakend van tumorpeptiden en/of dendritische cellen, anti-angiogenetische behandeling en anti-lipogene therapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Driessche Ann

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Humane dendritische cellen (DC), opgekweekt en gemodificeerd met tumorantigenen zullen gebruikt worden voor de inductie van tumorspecifieke autologe cytotoxische T-cellen in vitro, met het oog op de ontwikkeling van een antikanker immunotherapiemodel. De DC zullen getransfecteerd worden met cDNA of mRNA om zo tumorgeassociëerde genproducten tot expressie te brengen of zullen opgeladen worden met het volledige spectrum van tumorcellen (tumorextracten, cellysaten of totaal RNA). In eerste instantie zullen verschillende manieren om de DC te modificeren bestudeerd worden in een melanoma tumormodel. Vervolgens zal deze informatie gebruikt worden om een DC-gebaseerd in vitro immunotherapie protocol te ontwikkelen voor colon- en cervixcarcinoma.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Lardon Filip
• Co-promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De studie naar de functie en dysfunctie van specifieke cellen binnen een gegeven weefsel vergt veelal het voorafgaand viabel isoleren van deze cellen uit -soms- een overmaat aan niet gewenste andere (begeleidende) cellen of celpopulaties. Hiervoor zijn een aantal fysische celseparatietechnieken voorhanden zoals scheidingen op basis van verschillen in densiteit, adhesiekarakteristieken, immunoaffiniteit etc... Enkel de flow cytometrische sorteertechniek laat echter toe om simultaan verschillende (tot 4) populaties op basis van verschillende -tegelijkertijd geëvalueerde- parameters (grootte, interne complexiteit, DNA-inhoud, aan- of afwezigheid van tot 4 verschillende membraan of intracellulaire antigenen...) af te zonderen. Deze multiparameter aanpak is in vele gevallen de enige methode die toelaat een gegeven celpopulatie af te zonderen en/of te bestuderen: de hematopoietische primitieve progenitorcel die door multipele merking kan gedefinieerd worden, niercelsubpopulaties, celsubpopulaties die zich celkinetisch verschillend gedragen, maligne versus normale cellen etc... Voor de vier aanvragende groepen is het gebruik en de beschikbaarheid van een celsorter een noodzakelijk gegeven om hun respectieve relevante celpopulaties te bestuderen. Sinds 1990 hebben drie van de vier groepen hierin een belangrijke expertise opgebouwd, dank zij de gezamenlijke aanschaf van een FACStarPlus cel sorter (deels gefinancierd door Kom op tegen Kanker project "Selectie van DNA-aneuploide en antilichaam gemerkte tumorcellen uit tumoraal weefsel", NFWO, dienstjaar 1989 / eindverslag dd. 20/1/92 naar NFWO) en heeft geleid tot talrijke publicaties en verschillende doctoraten. Om de continuiteit van- en nieuwe richtingen binnen hun onderzoek te garanderen dringt -na 8 jaar druk gebruik- de aanschaf van een nieuw generatie apparaat zich op. Het oude toestel is door het groeiend aantal gebruikers en toepassingen maximaal belast. Uitgebreidere simultaanlabelingen en sorteringen zijn nodig om efficiënter het soms schaarse startcelmateriaal te benutten. Dit kan enkel gebeuren met behulp van nieuwe generatie sorters die snelheden halen tot >30,000 cellen/seconde (tegenover 3,000 cellen/seconde op het oude apparaat). Op sommige nieuwe apparaten zijn voorzieningen ingebouwd die bescherming bieden tegen aërosol vorming waardoor werk met potentieel gevaarlijk (infectueus) materiaal tot de mogelijkheden behoort (tropisch instituut / HIV+ stalen). De laserconfiguratie van het oude systeem voldoet niet meer (luchtgekoelde lasers, waarvan één reeds lang defect) en de opslagcapaciteit en compatibiliteit van het bestaande computersysteem blijft ver onder wat nodig is binnen een multi-gebruiker en interdisciplinaire context.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Bockstaele Dirk
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: De Broe Marc
• Co-promotor: D'Haese Patrick
• Co-promotor: Lardon Filip

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Met het oog op de ontwikkeling van een kankervaccin zullen humane dendritische cellen (DC) worden gekweekt vanuit perifere bloedmonocyten. Vervolgens zal worden getracht om een transfer van tumorantigenen van de tumorcellen naar DC te bewerkstelligen d.m.v. transfectie met totaal tumor mRNA of d.m.v. toevoegen van apoptotische/necrotische tumorcellen. Deze met tumorantigenen opgeladen DC zullen gebruikt worden voor de generatie van tumorspecifieke autologe cytotoxische T-cellen in vitro. In eerste instantie zullen de verschillende ladingsmethoden in een melanoma tumormodel bestudeerd en vergeleken worden met betrekking tot de capaciteit om tumorspecifieke autologe T cellen te activeren. Vervolgens zal deze informatie aangewend worden om een tumorvaccin te ontwikkelen voor non-Hodgkin lymfomen en coloncarcinoma.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Alhoewel voor een aantal kankers reeds tumorspecifieke antigenen beschreven zijn, blijkt een im-muunrespons tegen deze tumorantigenen vaak onefficiënt of onbestaande te zijn. Een mogelijke ver-klaring hiervoor is dat tumorcellen op zichzelf niet functioneren als antigeenpresenterende cellen (APC) en er aldus ook geen immuunrespons opgewekt kan worden. Om deze reden is gentransfer in dendritische cellen (DC), welke zeer potente antigeenpresenterende cellen van het immuunsysteem zijn, een bruikbare strategie voor de ontwikkeling van een tumorimmunotherapie. In vitro gekweekte humane dendritische cellen zullen getransfecteerd worden met mRNA coderend voor tumorgeasso-ciëerde/specifieke genproducten of opgeladen worden met het volledige antigenisch spectrum van tumorcellen (tumorextracten, cellysaten of totaal RNA). Na cocultivatie met autologe CD8+ T-ceIlen zal nagegaan worden of de gekweekte cytotoxische T-cellen een directe specificiteit bezitten tegen tumorcellen. Deze experimenten zullen gericht zijn op het ontwikkelen van een DC-gebaseerd in vitro immunotherapie protocol voor colonkanker, cervixkanker en lymfomen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Ponsaerts Peter

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dendritische cellen zijn de voornaamste spelers in het immuun systeem. De B- en T-cellen worden gestuurd door de dendritische cellen die fungeren als iniators en regelaars van het immuun systeem. Nu deze cellen in voldoende aantallen beschibaar zijn, kan de fysiologie van deze cellen bestudeerd worden in verschillende biologische omstandigheden onder meer in gevallen van kanker, allergieën en transplantatie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het hoofddoel van dit onderzoeksproject is nagaan hoe genetisch materiaal kan geintroduceerd en tot expressie kan gebracht worden enerzijds in dendritische cellen gegenereerd vanuit CD34+ progenitor cellen via niet virale transfectie en anderzijds in CD34++CD38- humane hematopoetische stamcellen via virale transductie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Snoeck Hans
• Co-promotor: Van Broeckhoven Christine

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt na te gaan 1) in welke stamcel populaties transductie van genen leidt tot efficiente lange termijn expressie in de verschillende hematopoietische cellijnen (myeloid, T, B) en 2) welke hiertoe de meest efficiente methodologie is. Hiertoe zullen verschillende technieken van gentransfer getest worden (adeno associated virus of AAV, liposomen, lipofectine), evenals verschillende types promotoren (CMV, c-kit promotor, HSV-1 thymidine kinase promotor, CD34 promotor). De targetcellen voor gentherapie zullen in de eerste plaats primitieve CD34++ CD38- hematopoietische progenitorcellen zijn, waarvan het brede differentiatie potentieel evenals de expressie van getransduceerd genen zal nagegaan worden in pre-CFC assays (myeloid) en in fetale thymus orgaankulturen (SCID muizen).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Van Broeckhoven Christine
• Mandaathouder: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het doel van deze studie is tweeledig: enerzijds zal het effect van verschillende groeifactoren en inhibitoren op subpopulaties van humane hematopoietische stamcellen van verschillende ontogenetische oorsprong worden nagegaan. Anderzijds zal worden nagekeken in hoeverre de cellen van deze subpopulaties geschikte targets zijn voor gentherapie en of ze transduceerbaar zijn d.m.v. adeno-associated virussen. Volgende technieken zullen aangewend worden: flow - cytometrie, in vitro celkweek, gentransductie, DNA- en RNA-PCR.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Weekx Steven

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Pesticiden zijn wijdverspreid en het gebruik ervan is massaal. Van sommige producten is geweten dat zij haematotoxisch zijn en dat ze interfereren met het immuunsysteem. De meeste studies zijn echter uitgevoerd op proefdieren. Er is extrapolatie nodig van deze gegevens om het risico voor de mens in te schatten. Meer en meer is er interesse voor in vitro testen waarbij men gebruik maakt van menselijke cellen. In deze studie willen wij een batterij van in vivo testen op punt stellen, waardoor het effect van mogelijk toxische produkten kan nagegaan worden op de verschillende cellijnen in het bloed. Speciale aandacht gaat naar de dendritische cellen die zeer belangrijk zijn in de initiatie van allergische reacties.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: De Smedt Ann Ca

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Leukemische cellen van patiënten met acute myeloide leukemie zullen in vitro gekweekt worden, gebruikmakend van cytokines die inwerken op vroege hematopoiese (stamcelfactor, interleukine 3 en/of thrombopoietine). Er zal getracht worden om deze leukemische cellen lang in kweek te houden. Er zal ook nagekeken worden of deze methode leidt tot een betere detectie van karyotypische afwijkingen in AML.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt de sensibilisering van humane dendritische cellen (DC) met tumorspecifieke antigenen (bv. MelanA, MAGE3) voor de aktivatie van na'eve autologe CD8+ cytotoxische T-cellen. Hiervoor zal een gentransfer-protokol op punt gesteld worden dat het mogelijk moet maken om DC tumorspecifieke antigenen te laten presenteren op hun membraan via de majeure histocompatibiliteitscornplex klasse I moleculen. Vermits DC ideale antigeen presenterende cellen zijn - dit in tegenstelling tot tumorcellen - zou deze manipulatie van DC een efficiënte strategie kunnen vormen voor de inductie van antigenspecifieke cytotoxische T-cellen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt cellen met de meest efficiente antigeenpresentatiecapaciteit, namelijk dendritische cellen, zo te manipuleren dat deze een efficiente cellulaire tumorantigeenspecifieke immuunrespons teweeg brengen. Deze cellen kunnen dan ofwel gebruikt worden om in vitro antigeenspecifieke T cellen te genereren, ofwel kunnen deze als antitumoraal vaccin gebruikt worden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het doel van deze studie is tweeledig: enerzijds zal het effect van verschillende groeifactoren en inhibitoren op subpopulaties van humane hematopoietische stamcellen van verschillende ontogenetische oorsprong worden nagegaan. Anderzijds zal worden nagekeken in hoeverre de cellen van deze subpopulaties geschikte targets zijn voor gentherapie en of ze transduceerbaar zijn d.m.v. adeno-associated virussen. Volgende technieken zullen aangewend worden: flow - cytometrie, in vitro celkweek, gentransductie, DNA- en RNA-PCR.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Weekx Steven

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt na te gaan 1) in welke stamcel populaties transductie van genen leidt tot efficiente lange termijn expressie in de verschillende hematopoietische cellijnen (myeloid, T, B) en 2) welke hiertoe de meest efficiente methodologie is. Hiertoe zullen verschillende technieken van gentransfer getest worden (adeno associated virus of AAV, liposomen, lipofectine), evenals verschillende types promotoren (CMV, c-kit promotor, HSV-1 thymidine kinase promotor, CD34 promotor). De targetcellen voor gentherapie zullen in de eerste plaats primitieve CD34++ CD38- hematopoietische progenitorcellen zijn, waarvan het brede differentiatie potentieel evenals de expressie van getransduceerd genen zal nagegaan worden in pre-CFC assays (myeloid) en in fetale thymus orgaankulturen (SCID muizen).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Hoofddoel van het project is na te gaan welke de rol is van virale cofactoren bij de ontwikkeling van AIDS. Tevens wordt gekeken naar de identificatie van cofactor-targeted therapeutische benaderingen die de ziekte kunnen uitstellen of een verdere uitbreiding voorkomen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het doel van dit project is het bestuderen van celproliferatie van plantaardige en dierlijke cellen. Hierbij wordt vooral de rol onderzocht van nucleoriden en nucleo ride analogen. Tevens wordt de invloed van de vorming van DNA-aducten op mutagene~onderzocht.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Onckelen Harry
• Co-promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Slegers Herman

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het invoeren van genetisch materiaal in cellen moet het mogelijk maken om bepaalde aangeboren of verworven defecten te corrigeren (=gentherapie). Hematopoietische stamcellen liggen aan de basis van het bloedvormend en het immunologisch stelsel. Ze zijn in staat tot zelfhernieuwing; ze zijn dus goede kandidaten om als doelwit te gebruiken voor bepaalde vormen van gentherapie.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Hendriks Lydia
• Co-promotor: Van Broeckhoven Christine

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt na te gaan 1) in welke stamcel populaties transductie van genen leidt tot efficiente lange termijn expressie in de verschillende hematopoietische cellijnen (myeloid, T, B) en 2) welke hiertoe de meest efficiente methodologie is. Hiertoe zullen verschillende technieken van gentransfer getest worden (adeno associated virus of AAV, liposomen, lipofectine), evenals verschillende types promotoren (CMV, c-kit promotor, HSV-1 thymidine kinase promotor, CD34 promotor). De targetcellen voor gentherapie zullen in de eerste plaats primitieve CD34++ CD38- hematopoietische progenitorcellen zijn, waarvan het brede differentiatie potentieel evenals de expressie van getransduceerd genen zal nagegaan worden in pre-CFC assays (myeloid) en in fetale thymus orgaankulturen (SCID muizen).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Mandaathouder: Van Tendeloo Vigor

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Via deze studie werden de proliferatieve eigenschappen onderzocht van het hematopoietisch stamcelcompartiment. Beinvloeding van proliferatie- en differentiatiecapaciteit werd gematen via speciale flow cytometrische technieken: DNA-distributie analyse, onderzoek naar cyclines en de BrdU-Hoechst quenching techniek.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt na te gaan 1) in welke stamcel populaties transductie van genen leidt tot efficiente lange termijn expressie in de verschillende hematopoietische cellijnen (myeloid, T, B) en 2) welke hiertoe de meest efficiente methodologie is. Hiertoe zullen verschillende technieken van gentransfer getest worden (adeno associated virus of AAV, liposomen, lipofectine), evenals verschillende types promotoren (CMV, c-kit promotor, HSV-1 thymidine kinase promotor, CD34 promotor). De targetcellen voor gentherapie zullen in de eerste plaats primitieve CD34++ CD38- hematopoietische progenitorcellen zijn, waarvan het brede differentiatie potentieel evenals de expressie van getransduceerd genen zal nagegaan worden in pre-CFC assays (myeloid) en in fetale thymus orgaankulturen (SCID muizen).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Analyse van de celfysiologische en proliferative veranderingen van de menselijke beenmergstamcellen en progenitorcellen, blootgesteld aan moleculen met implicatie voor megakaryopoiese.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Van Bockstaele Dirk

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De aktivatie en/of proliferatie status van de hematopoietische stamcel en de voorbeschiktheid tot ofwel zelf-hernieuwing ofwel differentiatie wordt gereguleerd door een complex samenspel van hematopoietische groei- en inhibitie factoren. Met behulp van de flow cytometrische BrdU-Hoechst quenching techniek zullen de onmiddellijke progenitor celkinetische effecten van een aantal van deze factoren (IL3, IL4, IL6, IL10, G-CSF, GM-CSF) bestudeerd worden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

1. Studie van normale beenmergen en beenmerg van myelodysplastische syndromen (MDS) in culturen onder invloed van HG 2. Invloed van lymfokines en lymfoide subpopulaties of progenitorcellen 3. Studie van proliferatie geassocieerde antifenen en celkinetische parameters.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Berneman Zwi
• Co-promotor: Peetermans Marc
• Co-promotor: Snoeck Hans

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject