Helma De Smedt is emeritus gewoon hoogleraar bij het Departement Geschiedenis.

De rijke verzameling prenten uit de Bijzondere Collecties heeft heel veel moois te bieden. Eén bepaalde prent ligt me toch bijzonder na aan het hart, namelijk een niet-gedateerde tekening van het Hof van Liere met de grote binnenkoer en de Tassisgalerij.

Toen ik enkele jaren geleden, samen met een aantal collega’s, het boek Met kennis van zaken. Wetenschap en onderwijs in Antwerpen vanaf 1500 (Universiteit Antwerpen, 2019) voorbereidde en samen met Frederik Hulstaert, die zich met de vormgeving inliet, op zoek was naar mooi en geschikt illustratiemateriaal, wekte deze pentekening onze belangstelling. De prent was gelijmd op een papier waarop ook een kleinere oude gravure was bevestigd, waarop de heilige Jodocus is afgebeeld. Een ontdekking als het ware! Vermoedelijk was de tekening oorspronkelijk groter, want de rand die rond de tekening is getrokken is aan de linkerkant onaf.

Ik vind het een heel mooie prent, omwille van haar eenvoud, maar ook omdat ze bij mij heel wat herinneringen en emoties oproept.​

Het Hof van Liere, een in oorsprong 16de-eeuws stadspaleis, straalt op deze vermoedelijk 18de-eeuwse pentekening voornaamheid en elegantie uit, kracht én evenwicht, maar ook soberheid en ingetogenheid. Dat doet het vandaag nog steeds. Het gebouw heeft een lange, goed gevulde, beroemde en bewogen geschiedenis en het ademt vooral ook een indrukwekkend jezuïtisch verleden. Hoewel het meermaals moest worden gerestaureerd en verbouwd, lijkt het nu nog bijzonder sterk op wat de tekening suggereert. De toren verdween mogelijk al wel in de 17de eeuw en uiteraard werd doorheen de jaren ook bijgebouwd, waarvoor de bomenrij links op de prent plaats moest maken. De tuin kreeg evident ook een ander uitzicht, in 1998 nog door de bekende landschapsarchitect Wirtz. Maar mutatis mutandis, beantwoordt de site van het Hof van Liere vandaag nog steeds aan wat de pentekening weergeeft. 

Ik heb op de site bijna een halve eeuw nagenoeg dagelijks verbleven, eerst als student, daarna als personeelslid. Gedurende enkele jaren had ik zelfs mijn werkplek in het Hof van Liere, een waar genoegen! En nu ik al enkele jaren met emeritaat ben, blijft het Hof van Liere – de kern van de huidige Stadscampus van de Universiteit Antwerpen – voor mij nog steeds een trekpleister. Ik denk dat ik onbewust als het ware een onuitwisbare band met het Hof van Liere heb opgebouwd, die door deze mooie pentekening voor mij in zeker zin wordt gesymboliseerd.

Het leuke aan de prent is bovendien dat op de achterzijde gesuggereerd wordt dat de prent afkomstig is uit de verzameling van wijlen professor emeritus dr. Walter Couvreur. Die was vele jaren voorzitter van het  Genootschap voor Antwerpse Geschiedenis, waarvan ik lid was en nog ben. De vergaderingen vonden destijds plaats ten huize – of misschien correcter – ten stadspaleize Couvreur in de Happaertstraat; ze blijven in mijn geheugen geprent omwille van de boeiende lezingen die er plaatsvonden, maar ook omwille van de ‘vertelkunst’ van de voorzitter! Zijn prachtige woning herbergde vele kostbaarheden, waaronder een tot de verbeelding sprekende iconografische verzameling, die hij bij tijd en wijle enthousiast becommentarieerde. Dat deze mooie pentekening ooit deel uitmaakte van zijn verzameling, zou me alvast niet verwonderen.

En tenslotte nog dit. Dat mijn man en ik destijds onze eerstgeborene de naam ‘Joost’ gaven, werd uiteraard niet door de prent gesuggereerd. Maar dat de heilige Jodocus, van wie de naam Joost zou zijn afgeleid, net ook aan deze tekening is verbonden, doet me nog meer van deze prent houden.

Anoniem
[Zicht op het Hof van Liere en de grote binnenkoer met de zuilengang van wat nu de Universiteit Antwerpen (voormalig UFSIA) is] 
Plaats van productie en datum onbekend
Inkt op papier
Universiteitsbibliotheek Antwerpen, Bijzondere Collecties, Prentenkabinet, tg:uapr:1506

Meer lezen? 

  • H. De Smedt [ed.], Met kennis van zaken. Wetenschap & onderwijs in Antwerpen vanaf 1500. Antwerpen: Universiteit Antwerpen, 2019.