Rik Van Daele is departementshoofd Bibliotheek en Archief van de Universiteit Antwerpen en gepassioneerd vossenjager.
Dit boekje met werk van Vondel, gedrukt in Dendermonde en in het bezit van Wim Gielen, ligt me na aan het hart. Ooit stond ik als assistent tijdens een Nederlandreis met germanisten in spe in de Amsterdamse Warmoesstraat, aan het pand waar Vondels vrouw Maeyken de Wolf ooit een (zijde- of) kousenwinkel openhield. Ik las er zijn onsterfelijke gedichten ‘Het Stockske van Joan van Oldenbarnevelt, Vader des Vaderlants’, ‘Kinderlijk’ (‘Constantijntje, ’t zalig kijntje / Cherubijntje, van om hoog …’) en ‘Uitvaart van mijn dochterken’. Ik had daarvoor zelfs een volledig Vondelcollege gevolgd over Joseph in Dothan. De gedichten en werken van Vondel waren in de jaren 1980 wellicht iets onsterfelijker dan vandaag, want Vondel zakte in 2022 in de literaire hitlijst (de literaire canon) weg naar de plaatsen 33 (Gysbreght van Aemstel) en 36 (Lucifer).
Bovenvermeld exemplaar van de Warande werd in 1786 gedrukt (op de Vismarkt – thans Justitieplein) in Dendermonde, door de weduwe Du Caju (Anna-Jacoba Monnier).
Het boek is niet geïllustreerd en in een eenvoudig rood gemarmerde band gebonden. Het is evenwel bijzonder vanwege twee (van de drie) eigendomsmerken die erin staan. In 1810 was dit Warande-exemplaar in het bezit van Joannes August Breynaert, die onder andere ‘Secretaris der Sodalityt van den gekruysten Zaligmaeker’ in Veurne was en op 48-jarige leeftijd op 3 oktober 1812 overleed. Zijn echtgenote Henrica Josephinne Van Vossem zou hem 32 jaar overleven en stierf in januari 1844. We weten dit omdat een schilderij uit 1808 in de parochiekerk Sint-Walburga in Veurne een onderschrift met deze informatie bevat. Precies 200 jaar later was dit exemplaar in het bezit van de Hulsterse huisarts en bibliofiel Wim Gielen. Wim overleed op 1 september 2010 in Hulst. Zijn echtgenote Trude Nannes en hijzelf hadden voor zijn overlijden en door bemiddeling van Ludo Simons zijn indrukwekkende collectie ‘beestenboeken’ in Antwerpen ondergebracht: de reynaerdiana gingen naar de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, de fabelboeken naar de bibliotheek van de UAntwerpen. Alle boeken kregen een speciaal door Frank-Ivo Van Damme ontworpen ex libris ‘Uit de boekerij van Wim N.Th.M.B. Gielen’. Wim was een tochtgenoot tijdens vele vossenavonturen.
De fabelbundel Vorsteliicke Warande der dieren telt 125 fabels en was een van Vondels eerste gedrukte werken – hij was dertig toen het in 1617 in Amsterdam werd uitgegeven door Dirck Pietersz. Pers met de illustraties van de toen reeds overleden Bruggeling Marcus Gheeraerts (Brugge, ca 1520-Londen ca 1590-1591).
Joost van den Vondel. Vorstelyke warande der dieren, waer in de zeden-ryke philosophie Poëtisch, Morael en Historiael, vermakelyk en treffelyk word voorgestelt. Dendermonde: bij de weduwe van Jacobus Joannes Du Caju, 1786.
Universiteitsbibliotheek Antwerpen, Bijzondere Collecties, MAG-P 12.2058.
Meer lezen?
- P. Everaers, ‘In Memoriam Wim Gielen, 's-Hertogenbosch, 1935 - Hulst, 2010’, in: Tiecelijn 23. Jaarboek 3 van het Reynaertgenootschap, 461–464. https://www.dbnl.org/tekst/_tie002201001_01/_tie002201001_01_0030.php
- P. J. Smith, 'Wandelen in Vondels Vorsteliicke Warande (1617)', in: Jaarboek van het genootschap van Bibliofielen, 25 (2017), 35–65. https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2904139/view
En zie ook: