Sofie Moors is doctoraatsstudente Oude Nederlandse Letterkunde.
In 2019 verwerft de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Antwerpen een klein middeleeuws fragment. Ook voor mijn doctoraatsonderzoek zou dit een grote aanwinst betekenen. Het gaat om enkele regels van de Martijntrilogie, een 13de-eeuws gedicht van Jacob van Maerlant. In 1988 kocht Marcus de Schepper, verzamelaar van handschriften, een envelop met ongesorteerde Latijnse fragmenten bij antiquariaat Devroe in Leuven. De strookjes en ‘snippers’ zijn allen afkomstig uit ruggen en patten van beschadigde oude boekbanden.
In de omslag ontdekt Marcus de Schepper ook een aantal volkstalige fragmenten, waaronder een Middelnederlands gevouwen perkamenten strookje. Hij kon het onmiddellijk identificeren als behorend tot Wapene Martijn, Maerlants eerste Martijngedicht. Samen met mijn promotor Remco Sleiderink en Marcus de Schepper bestudeerde ik het fragment, dat we de naam Ant gaven. Ook Ant verstevigde ooit de rug van een boek. In de vouw zijn immers bindgaten zichtbaar, hetgeen doet vermoeden dat het strookje ooit dienst deed als ‘oor’, dat wil zeggen dat het met een buitenkatern was meegenaaid. Het recupereren van manuscripten om andere handschriften mee in te binden gebeurde wel vaker.
Het is pas de laatste jaren dat er doorgedreven onderzoek naar zulke handschriftfragmenten gebeurd. Projecten als Medieval Manuscripts in Flemish Collections (MMFC), Fragmentarium en mijn doctoraatsonderzoek, hopen de archivering en conservering van verknipte fragmenten te stimuleren. Niet alleen verluchte codices, maar alle tekstgetuigen – hoe klein of beschadigd ook – zijn van onschatbare waarde, bijvoorbeeld om een beter zicht te krijgen op het totale aantal tekstgetuigen. Met de verwerving en digitalisatie van deze kostbare knipsels toont de Universiteitsbibliotheek dat ze zich daar meer dan ooit van bewust is.
[Fragment Wapene Martijn], Plaats van vervaardiging niet bekend, Vermoedelijk uit het laatste kwart van de 14de eeuw.
Universiteitsbiblioteek UAntwerpen, Bijzondere Collecties, MAG-P 64.20.
Meer lezen?
- R. Sleiderink, S. Moors, M. de Schepper, ‘Bandwerk. Een nieuw fragment van Wapene Martijn van Jacob van Maerlant (Antwerpen, Universiteitsbibliotheek, Bijzondere Collecties, MAG-P 64.20)’, in: Queeste: tijdschrift over middeleeuwse letterkunde in de Nederlanden, 27 (2020) 1, 43–62.
- K. Verboven, ‘‘Membra disiecta’. Handschriftfragmenten in de Bijzondere Collecties van de Universiteit Antwerpen’, in: De Gulden Passer. Tijdschrift voor boekwetenschap, 99 (2021) 2, 315–320.